....
1344 : کاووس دوستدار، 1355 : محمود نوربخش، 1359 : حسن عباسی، 1360 : محمدباقر توکلی، 1363 : تاجی احمدی، 1366 : مهدی آژیر، 1367 : عزت الله مقبلی، 1368 : آذر دانشی، 1370 : ایرج ناظریان، 1372 : پرویز نارنجی ها، 1374 : حسین سرشار، 1375 : حسین معمارزاده و ایرج دوستدار، 1378 : سعید شرافت، 1379 : میر احمد مندوب هاشمی و محمدعلی زرندی ، 1380 : محمدرضا زندی و عباس سلطانی، 1381 : پروین ملکوتی و کنعان کیانی، 1383 : ژاله کاظمی، 1384 : منوچهر نوذری و عباس سعیدی، 1385 : فرشید فرزان، مانی و خسرو شایگان، 1386 : حمید قنبری و نصرت الله حمیدی، 1387 : عطاءالله کاملی، 1388 : مهین بزرگی، منصور غزنوی و نیکو خردمند، 1389 : حسین باغی، 1390 : امیرهوشنگ قطعه ای و عبدالله بوتیمار، 1391 : علی کسمایی، حسین حاتمی، فهیمه راستکار و محمد آفرین، 1392 : اصغر افضلی و... 1393 : مرتضی احمدی، صادق ماهرو و احمد رسول زاده
احمد رسول زاده در سال 1309 در تبریز متولد شد و در مدرسۀ دارالفنون تحصیل کرد. او فعالیت هنری را با بازیگری تئاتر از سال 1328 آغاز کرد و حدود شش هفت سال هم در تئاتر تهران مشغول به کار شد و به تشویق یکی از دوستانش (عباس خسروانه) جملۀ کوتاهی را در دوبلۀ یک فیلم عربی گفت و پس از آن دوبله را به صورت حرفه ای از سال 1334 به دعوت شادروان علی کسمایی و با فیلم فتنه در استودیو سانترال آغاز کرد و خیلی زود (دو سال بعد) مدیریت دوبلاژ را از سال 1336 با ورسیون دوم فیلم مردی که زیاد می دانست ساختۀ آلفر هیچکاک (با گویندگی ایران بزرگمهر به جای دوریس دی) آغاز کرد و از آن زمان در کنار هوشنگ لطیف پور، علی کسمایی، ایرج دوستدار، محمدعلی زرندی، عطاء الله کاملی،سعید شرافت، ابوالحسن تهامی (و بعدها خسرو خسروشاهی و ایرج ناظریان) به عنوان یکی از بهترین و مهم ترین مدیران دوبلاژِ تاریخ دوبله به فارسی به شمار می رفت که نقش شاخص، ارزنده و تأثیرگذاری را در دوبلۀ دهۀ چهل و پنجاه (دوران طلایی دوبله ایران) داشت.
رسول زاده دربارۀ فعالیت مدیریت دوبلاژی اش گفته: «مهم ترین و تأثیرگذارترین کار یک مدیر دوبلاژ، انتخاب گویندگان مناسب برای نقش هاست. به یاد می آورم زمانی که تازه مدیر دوبلاژ شده بودم و سعی می کردم راه های مختلفی را تجربه کنم، یکی از روش هایی که به نظرم مناسب می رسید این بود که فیلم را برای اولین بار، بدون صدا می دیدم و بعد تشخیص می دادم که چه صدایی مناسب است. تعدادی از فیلم ها را به این روش دوبله می کردیم، البته بعدها روش های دیگری را تجربه کردیم و نتایج بهتری گرفتیم.»
احمد رسول زاده در سالهای طلایی دوبلاژ، بسیاری از آثار برزگ سینما را عمدتاً در استودیو دماوند دوبله کرد از جمله کتاب آفرینش، از اینجا تا ابدیت، نه ساعت به راما، سرزمین فراعنه، رولز رویس زرد، پروفسور کم حافظه، پول را بردار و فرار کن!، همۀ آدمخواران خوب جوان (در ایران: گرگهای جوان)، کلبۀ ییلاقی، حدس بزن چه کسی برای شام می آید؟، کازینورویال، دختر مسخره، تا تاریکی صبر کن، دوبله اول و دوم کلئوپاترا و دکتر استرنج لاو، دوبله های اول آهنگ برنادت، الیور توئیست، تابستان گرم و طولانی، بر باد رفته و پدرخوانده، دوبله های دوم فرار بزرگ، شکوه علفزار، سامسون و دلیله، سلیمان و ملکۀ سبا، جدال در آفتاب، رابین هود و روز بد در بلک راک و بسیاری دیگر؛ اما دوبله فاخر و فراموش نشدنی بن هور (با گویندگی بسیار درخشان منوچهر اسماعیلی به جای چارلتون هستون) که نشانگر تبحر رسول زاده در دوبلۀ فیلم های تاریخی-حماسی است، همواره جایگاهی ویژه در بین بهترین های تاریخ دوبله دارد. رسول زاده دربارۀ دوبلۀ این شاهکار ویلیام وایلر گفته است: «برای دوبله بن هور قبل از شروع کار شب به سینما رفتیم و همراه تمامی بیست گویندۀ فیلم که انتخاب کرده بودم فیلم را تماشا کردیم و صبح دوباره قبراق و سرحال به دوبلۀ فیلم شتافتیم. فیلم های بزرگی همچون بن هور لذت بیشتری داشت و گوینده با همۀ عشقش می نشت و گویندگی می کرد. دوبله بن هور یک هفته طول کشید، شاید هم بیشتر، نتیجه کار هم مثبت و خوب بود.» همچنین رسول زاده با مدیریت دوبلۀ سریال ماندگار دایی جان ناپلئون (اثر جاودانۀ ناصر تقوایی) که با توجه به ساختار اثر و تعدد شخصیت ها، دوبلۀ متفاوتی را می طلبید، یکی از مثال زدنی ترین دوبله ها را در مجموعۀ تلویزیونی ایران به یادگار گذاشت. رسول زاده بعد از انقلاب در اوایل دهۀ شصت با دوبلۀ مجدد انیمیش کلاسیک رابین هود (محصول والت دیزنی) و با آن ترکیب فوق العاده بی نظیر صداهای ژرژ پطرسی (رابین هود)، فریبا شاهین مقدم (دوشیزه ماریان)، شهروز ملک آرایی (جان کوچولو)، مهدی آرین نژاد (پدر تاک)، اصغر افضلی (پرنس جان)، جواد پزشکیان (سِر هیس)، آذر دانشی (ندیمۀ ماریان) و صادق ماهرو (داروغۀ ناتینگهام) خاطره ای فراموش نشدنی برای کودکان و حتی بزرگان به جا گذاشت؛ همچنین سریال جنایت و مکافات را با گویندگی ناصر طهماسب به جای شخصیت راسکولنیکف و در اوایل دهۀ هفتاد نیز سریال خانم مارپل را با گویندگی زنده یاد فهیمه راستکار دوبله کرد که مورد استقبال قرار گرفت.
صدای گرم و گیرا، آسمانی، و تکرار نشدنی احمد رسول زاده گرچه همواره بیشتر برای مردان مسنِ فرهیخته و متشخص مناسب تر بود ولی صدای منحصر به فرداش به جای برخی از بازیگران بزرگ و مطرح سینمای کلاسیک شنیده می شد از جمله:
هنری فوندا در ستارۀ حلبی / طولانی ترین روز / چگونه غرب تسخیر شد؟ / روزی روزگاری در غرب – دوبله اول / اسم من هیچکس – دوبله اول / مرد بد سرشت / جانی بوستون / شهاب سنگ / رولر کاستر / برای قهرمانی دیر است / سقوط دیکتاتور - در ایران: آخرين روزهاي موسوليني ؛
اورسن ولز در کازینو رویال / محل اشخاص سرشناس (هتل بین المللی) / تابستان گرم و طولانی - دوبله اول و دوم / مردی برای تمام فصول - دوبله اول و دوم / آخرین رُمی / نشانی از شر - در ایران: ضربه شیطان – دوبله اول و سوم / جزیرۀ گنج - دوبله اول / کچ 22 ؛
اسپنسر تریسی در روز بد در بلک راک - دوبله دوم / پیرمرد و دریا / نیزه شکسته / حدس بزن چه کسی برای شام می آید؟ / کوهستان - در ایران: وسوسه کوهستان - دوبله دوم / شیطان در ساعت چهار - دوبله دوم / دنیای دیوانۀ دیوانۀ دیوانه - دوبله دوم ؛
جیمز میسون در لولیتا / ماکس آبی / پسران برزیل / صلیب آهنین / ملاقات در شب / گذرگاه / بیست هزار فرسنگ زیر دریا ؛
جان هیوستون در کتاب آفرینش / اختاپوس / اثیر اهریمن / کازینو رویال ؛
آنتونی کوئین در شیر صحرا - در ایران: عمر مختار / پیرمرد و دریا - دوبله اول / انتقام آنجلو ؛
جک هاوکینز در بن هور / لورنس عربستان - دوبله اول / سرزمین فراعنه ؛
ماکس فون سیدو در جن گیر / پله فاتح / پدر ؛
رکس هریسون در رولز رویس زرد / کلئوپاترا - دوبله اول ؛
جان میلز در سپیده دم زولو / خانوادۀ سوئیسی رابینسون ؛
ترور هاوارد در موریتوری / شورش در کشتی بونتی - دوبله دوم ؛
لی . جی کاب در مرد قانون – دوبله اول / طلای مک کنا ؛
آکیم تامیروف در جسوران / 11 سارق در لاس و گاس ؛
ری میلاند در قصه عشق / سفرهای شگفت انگیز مارکوپولو ؛
کورت یورگنز در نبرد رودخانه نرتوآ / گروهبان اشتاینر - در ایران: عبور از مرز جهنم ؛
و پیتر يوستينف در چند فیلم
گرچه انتخاب بهترین ها از کارنامۀ درخشان استاد احمد رسول زاده امری بس دشوار است اما برخی از به یادماندنی ترین گویندگی هایش را به جای اسپنسر تریسی به نقش پیر ماهیگیر داستان همینگوی در پیرمرد و دریا (به مدیریت سعید شرافت) و حدس بزن چه کسی برای شام می آید؟، جان هیوستون به نقش نوح در کتاب آفرینش به مدیریت دوبلاژ خودش که از آثار مورد علاقه اش هم بود، الک گینس به نقش مارکوس اورلیوس آنتونیوس سزار فرهیخته و جهان دیده رم در سقوط امپراطوری روم (به مدیریت عطاءالله کاملی)، ویکتور شوستروم در نقش پیچیدۀ پروفسور ایزاک بورگ در توت فرنگی های وحشی شاهکار اینگمار برگمان (به مدیریت هوشنگ لطیف پور)، آندره مورل به نقش ابوطالب عمو، قیم و بزرگترین حامی پیامبر در محمد رسول الله (به مدیریت منوچهر اسماعیلی)، اورسون ولز به نقش کاردینال ولزی در دوبلۀ دوم مردی برای تمام فصول (به مدیریت خسرو خسروشاهی) و همچنین به نقش پلیس فاسد و به آخر خط رسیده در نشانی از شر، رالف ریچاردسون به نقش الکساندر پدر روشنفکر تونیا و سرپرست یوری در دکتر ژیواگو (به مدیریت علی کسمایی)، اندرو کروکشنک به نقش کنت گومز پدر سرسخت شیمن در دوبلۀ اول ال سید (به مدیریت محمدعلی زرندی)، جک وستون در نقش گنگستری چاق در کمین زنی نابینا در تا تاریکی صبر کن، ویلفرد هایدوایت به نقش کلنل هیو پیکرینگ در موزیکالِ بانوی زیبای من (به مدیریت کسمایی)، مایکل هاردرن به نقش باپتیستا پدر کاترینای سلیطه در رام کردن زن سرکش (به مدیریت ابوالحسن تهامی)، ترور هاوارد در نقش منفی کاپیتان ویلیام در دوبله دوم شورش در کشتی بونتی (به مدیریت تهامی)، ارنست بورگناین به نقش ژنرال واردن در دوازده مرد خبیث (به مدیریت چنگیز جلیلوند)، فردریک مارچ به نقش جوردن لیمن رئیس جمهور آمریکا در هفت روز در ماه می، ماکس فون سیدو به نقش پدر مرین کشیشی پیر در جن گیر (به مدیریت خسروشاهی)، جرج ساندرز به نقش سارون سلطان غزه در دوبلۀ دوم سامسون و دلیله به مدیریت خودش، آدولف منجو به نقش ژنرال برولاردی خودرأی در راه های افتخار، نیکولای گرینکو به نقش پروفسور در استاکر اثر تارکوفسکی (به مدیریت خسروشاهی)، شارل وانل به نقش پدری سالخورده و تنها در سه برادر اثر فراچسکو رزی، رکس هریسون به نقش جولیوس سزار در دوبله اول کلئوپاترا به مدیریت خودش، سدریک هاردویک به نقش ستی یکم فرعون مصر در دوبله دوم ده فرمان (به مدیریت ایرج دوستدار)، توماس میچل به نقش جرالد اوهارا مالک تارا و پدر اسکارلت در دوبلۀ اول بر باد رفته به مدیریت خودش، ری میلاند به نقش الیور بارت سوم پدری ثروتمند و متعصب در قصۀ عشق (به مدیریت مهین کسمایی)، ادوارد جی. رابینسون به نقش لنسی هاوارد پوکرباز مکار در دوبلۀ اول بچۀ سین سیناتی، جک هاوکینز به نقش کینتوس آریوس در بن هور به مدیریت خودش و صد البته آنتونی کوئین به نقش عمر مختار در فیلم شیر صحرا (به مدیریت ایرج ناظریان) به یادگار گذاشته است. یکی از گویندگی های خاطره انگیز رسول زاده در انیمیشن کلاسیک والت دیزنی یعنی کتاب جنگل - در ایران: پسر جنگل (به مدیریت ابوالحسن تهامی) به جای پلنگ سیاهی به نام باگیلا بود که از معدود گویندگی هایش در عرصۀ دوبلۀ انیمیش به شمار می رود.
اما به باور بسیاری ماندگارترین نقش گویی رسول زاده در فیلم عمرمختار است؛ استاد رسول زاده درباره این نقش در خاطراتش می گوید: «عمرمختار چون شخصیتی مذهبی داشت و کلاً چون کاراکتری که آنتونی کوئین در این فیلم داشت با فیلم های پیشین او فرق می کرد و در سن بالاتری هم ظاهر شده بود، ایرج ناظریان من را برای گویندگی به جای وی انتخاب کرد. این فیلم به صورت ویدئو و با یک میکروفن دوبله شد.»
از دیگر بی شمار دوبله های استاد احمد رسول زاده به این موارد نیز می توان اشاره کرد:
ادوارد جی. رابینسون ( بچۀ سین سیناتی - در ایران: قمارباز سین سیناتی - دوبله اول )
توماس میچل ( بر باد رفته – دوبله اول ) دانلد پلیزنس ( فرار بزرگ - دوبله دوم )
ارنست بورگناین ( دوازده مرد خبیث ) پیتر گوئین ( سریال در برابر باد )
جرج ساندرز ( سامسون و دلیله – دوبله دوم ) لایونل باریمور ( جدال در آفتاب – دوبله دوم )
لئو مک کرین ( کفش های ماهیگیر ) فردریک مارچ ( هفت روز در ماه مِی – دوبله اول )
ویلفرد هایدوایت ( بانوی زیبای من ) رالف بلامی ( بچه رزمری – دوبله اول )
رابرت مورلی ( 9 ساعت به راما ) گریگوری اصلان ( فرمان گمشده - دوبله دوم )
لودویک دونات ( پرده پاره ) فینلی کری ( سلیمان و ملکه سبا – دوبله دوم )
ویکتور شوستروم ( توت فرنگی های وحشی ) الک گینس ( سقوط امپراطوری رم )
فرانک سیلورا ( ماه تقیب کننده - در ایران: جدال در نیمه شب – دوبله اول )
آدولفو چلی ( ظرف عسل ) اندرو کروکشنک ( ال سید - دوبله اول )
آندره موریل ( محمد رسول الله ) رالف ریچاردسون ( دکتر ژیواگو )
جک وستون ( تا تاریکی صبر کن - در ایران: تنها در تاریکی )
سدریک هاردویک ( ده فرمان – دوبله دوم ) مونتاگو لاو ( شاهزاده و گدا - دوبله اول )
شارل وانل ( سه برادر ) پیتر ویتنی ( حماسه کیبل هوگ )
چارلی گری ( شب ژنرال ها ) لارنس نیسمیت ( درۀ بی بازگشت )
مارک پراد کین ( برادران کارامازوف – نسخۀ روسی )
والتر ابل ( منطقۀ رینتری - در ایران: درخت زندگی - دوبله دوم )
امیلیو فرنادز ( بازگشت هفت دلاور ) جکی گیلسون ( آقای بیلیون )
آلفرد مونجو ( راه های افتخار ) فرناندو دی ( رابط فرانسوی )
ون هفلین ( شین - دوبله دوم ) کنراد یاما ( رئیس )
کینان وین ( دکتر استرنج لاو یا: چگونه یاد گرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم )
هری اندروز ( مردی از لامانچا ) رابرت رایان ( قدرت اسلحه )
ریچارد کنته ( پدرخوانده - دوبله اول ) ریچارد کرامر ( احمق ها در دریا - دوبله اول )
سام جفی ( بن هور ) اومرو آنتولوتی ( کائوس - اپیزود ملاقات با مادر )
فرناندو واگنر ( باغ شیطان ) نیکولای گرینکو ( استاکر - در ایران: منطقه )
پیتر اوتول ( تروآ – دوبله اول ) مایکل هاردرن ( رام کردن زن سرکش )
جک واردن ( از اینجا تا ابدیت ) لری گتس ( دانه های شن )
دونالد کورتیس + هایدن رورک ( هر آنچه تقدیر من است )
سیدنی گرینیستریت ( عبور از اقیانوس آرام ) فرانک دِکوای ( مکانیک - در ایران: متخصص )
جک بتس ( سقوط ) کارل رینر ( 11 یار اوشن )
جک واتسوت ( فرار مکنزی ) هری ری ( آوانتی )
دابز گریر ( مسیر سبز )
فاتح / بوریدان قهرمان برج نل / سپر سیاه / جولیوس سزار / ویولن زن روی بام / پول را بردار و فرار کن! / شکوه علفزار / غارتگر / دست چپ خدا / ساعت بیست و پنج / سریر خون / داستان سیاوش / فقط برای دیگران اتفاق می افتد / آخرین قارون / وداع با اسلحه - دوبله دوم / با گرگها می رقصد / اسکناس یک میلیون پوندی / عقدۀ زن نداشتن / سامسون و دلیله - دوبله دوم / در طول خیابان 110 / مرد عوضی / راز سوم / اومالی بزرگ / نیرنگبازان / ماجرای نیم روز – دوبله چهارم / تصویر یک بانو / سریال آزرده دل / و...
احمد رسول زاده در دوبله سینما و تلویزیون ایران بیشتر به جای رفیع حالتی (در عمدۀ فیلمها) و نیز محمد علی کشاورز در رگبار / کمال الملک / مردی که موش شد / روز واقعه / نگاهی دیگر / روزی که خاستگار آمد / لژیون / کفش های میرزا نوروز / دایی جان ناپلئون / گرگها و به خصوص در سریال پر بینندۀ پدرسالار حرف زده که کشاورز از رسول زاده به عنوان گویندۀ محبوب اش یاد کرده است؛
و همچنین به جای بازیگرانی چون عطاء الله زاهد ( هزاردستان / مادیان / شیر سنگی / عروس حلبچه )، داود رشیدی ( امام علی (ع) / معصومیت از دست رفته )، جمشید مشایخی ( تفنگدار / تصویر آخر ) منوچهر حامدی ( میهمانی خصوصی / پرواز پنجم ژوئن ) اکبر مشکین ( سوته دلان )، مهدی فتحی ( کشتی آنجلیکا )، نعمت الله گرجی ( دلیران تنگستان )، رضا بابک ( ریحانه )، ولی شیراندامی ( غریبه و مه )، احمد قدکچیان ( پیک سحری )، محمد تقی شریفی نوری ( جدال در تاسوکی )، محمد مطیع ( رسول پسر ابوالقاسم )، فاضل اجبوری ( بوعلی سینا )، آنوش ( قهرمانان )، علی اصغر گرمسیری ( غریبه )، محمدقاسم پورستار ( ابلیس )، محمد حاج حسینی ( کاخ تنهایی )، علاءالدین کوشش ( بازمانده ) و ...
بخش دیگر فعالیت رسول زاده در دوبلاژ، نریشن های خاطره انگیزاش در مستند های جادۀ ابریشم / حیات وحش / دنیای ناشناخته / سیارۀ زمین / جغرافیای ملل / و... را شامل می شود که صدای گرم و طنین انداز او لذت تماشایشان را برای دوستداران برنامه های مستند دوچندان می ساخت. رسول زاده در گفتگویی (به سال 83) در این باره گفته است: «یکی از بازیگرانی که من به جایش حرف می زدم، پیتر یوستینف بود. حدود سی سال پیش فیلم مستندی آوردند که گفتار متنش را یوستینف گفته بود و چون من دوبلورش بودم، خواستند که روی آن فیلم حرف بزنم. این تجربه باعث شد تا روی مستندهای دیگر هم حرف بزنم. با اینکه گفتن نریشن یک فیلم مستند کار دشواری است اما علاقۀ زیادی به این بخش از کار گویندگی دارم. در این نوع کارها چون بار تمام فیلم بر دوش یک نفر است، کار گوینده حساس تر است؛ اما در یک فیلم سینمایی این بار بین تمام پخش می شود. گویندگی متن تجربه و تسلط می خواهد. صدایی محبوب با کمی ذوق می خواهد. شنونده هر صدایی را طی مدتی طولانی تحمل نمی کند. علاوه بر این موارد، کار مستند آگاهی از موضوع های طرح شده در فیلم ر می خواهد تا در موارد بخصوصی، گوینده بتواند متن را طوری تغییر دهد که از اصلش دور نباشد.»
روحش شاد و یادش همواره گرامی ...
منابع :
بخش عمدۀ مطلب فوق (کارنامۀ دوبلۀ استاد رسول زاده) بر گرفته از تاپیک های دوبله و دایرة المعارف دوبله کافه کلاسیک می باشد...
ماهنامه سینمایی فیلم - شماره 320، شهریور 1383 (گپی با احمد رسول زاده)
تاریخچۀ کامل دوبله به فارسی در ایران (جلد دوم) - احمد ژیرافر
برنامۀ تلویزیونی صداهای ماندگار - مصاحبه با استاد احمد رسول زاده