آن سوی افلاک - مقام حکیم آلمانی، نـیــچـه
هــــر کــجـــا اسـتـیـزه ای بـــود و نـــبـود
کــس نـــدانــد سِــرّ ایــن چـــرخ کـــبـــود
هـــر کــجـا مــرگ آوَرَد پــیــغـامِ زیــسـت
ای خوش آن مردی که داند مرگ چیست
هــــر کـــجــا مــانــنــد بــاد، ارزان حـیـات
بــــی ثـــبـــات و بـــا تـــمنـــای ثـــبــــات
چــشـم مــن صـد عــالــم شـش روزه دید
تــا حـــدِ ایـــن کـــائـــنـــات آمـــد پـــدیـــد
هـــر جـــهـــان را مـــاه و پــرویــنــی دگــر
زنــــدگـــی را رســـم و آیـــیــــنــــی دگــر
وقــــت هــــر عــــالــــم روان مــانـــنـــد زو
دیـــر یـــاز ایـــنـــجـــا و آنـــجـــا تـــنــــد رو
ســـال مـــا ایــنــجــا مـَـهــی آنــجــا دمــی
بــیــشِ ایــن عــالــم بــه آن عــالــم کـمـی
عـــقـــل مــــا انــــدر جـــهـــان ذو فـــنـــون
در جـــــهــــانِ دیــــگـــری خــــوار و زبــــون
بـــر ثـــغـــور ایـــن جــهــان چـــون و چــنــد
بــــــود مــــــردی بــــا صـــدای دردمــــنــــد
دیـــــده ی او از عــــقـــابــــان تــــیــــزتــــر
طـــلـــعـــت او شـــاهــــد ســــوز جــــگـــر
دم بـــــــــه دم ســــــــوز درون او فـــــــزود
بــر لـبــش بــیـتــی کــه صـد بــارش سرود
«نه جبریلی نه فردوسی نه حوری نی خداوندی
کف خــاکـی که می ســوزد ز جــان آرزومنـدی»
مـن بــه رومـی گــفتـم این فرزانه کیست
گـــفـــت ایـــن فــرزانه ی آلـمــانوی ست
در مــیــان ایــن دو عــالــم جــای اوسـت
نــغــمــه ی دیــریــنــه انــدر نـای اوسـت
بـــاز ایــــن حـــلـــاج بــــی دار و رســــن
نـــوع دیـــگــر گــفــتــه آن حــرف کــهــن
حــرف او بـی بـاک و افــکـارش عـظـیــم
غــربــیــان از تــیــغ گــفــتــارش دو نـیـم
هـم نــشـیــن بـر جـذبه ی او پـی نــبــرد
بــنــده ی مــجــذوب را مــجــنــون شمرد
عــاقــلان از عـشـق و مستی بی نصیب
نـــبـــض او دادنـــد در دســـت طــبــیــب
با پـزشکان چـیـسـت غـیـر از ریـو و رنـگ
وای از مــجـدوبــی کــه زاد انـدر فــرنــگ
ابـــن سـیــنــا بـــر بــیــاضــی دل نــهـــد
رگ زَنـَــــد یـــــا حـــبِّ خــواب آور دهــــد
بــود حــلاجــی بــه شـهــر خود غــریــب
جـان ز مـلا بــر دو کـشــت او را طــبــیـب
مـَـــردِ ره دانــــی نـــبــــود انـــدر فــرنــگ
پــس فــزون شــد نــغمـه اش از تار چنـگ
راهــــــرو را کــــس نـــشــان از ره نــــداد
صـــــد خـــــلـــــل در واردات او فـــــتـــــاد
نــقـــد بـــود و کـــس عـــیـــار او را نــکـرد
کـــــاردانـــــی مـــرد کـــــار او را نــــکـــرد
عــاشــقــی در راه خــود گـمـگـشـتـه یی
سـالــــکــی در راه خــود گـمـگـشـتـه یی
مـســتــی او هـر زجـاجـی را شـکـسـت
از خــدا بــبــرید و هم از خــود گــسسـت
خــواســت تــا بــیــنــد به چـشم ظاهری
اخـــتـــلــاط قــــاهــــری بــــا دلــــبــــری
خــــواســت تـــا از آب و گـــل آیـــد بــرون
خــوشــه یـی کـز کــشــت دل آیـد بــرون
آنــچــه او جــویــد مــقــام کـبـــریــاســت
ایــن مـقـام از عــقــل و حکمت ماوراست
زنــدگــی شـــرح اشــارات خــودی است
لا و الا از مـــــقــــامـــــات خـــودی است
او بــه لا درمـــانــــد و تـــــا الا نــــرفـــت
از مـــقــام عــبـــدُهُ ، بـــیـــگانـــه رفـــت
بــــا تـــجـــلـــی هــم کـنـار و بـی خـبـر
دورتـــر چـــون مــیــوه از بــیــخ شــجــر
چــشــم او جــز رؤیــت آدم نـخــواسـت
نــعــره بــی بــاکــانــه زد آدم کـجاست؟
ور نــــه او از خــــاکــــیـــان بــیــزار بــود
مـــثـــل مــوســی طــالــب دیـــدار بــود
کــــاش بـــــودی در زمــــان احـــمـــدی
تـــا رســیــــدی بــــر سُــرُورِ سَــرمَــدی
عــقــل او بــا خـویــشـتـن در گفتگوست
تــو ره خــود رو کــه راه خــود نــکــوست
پــیــش نـه گــامـی کــه آمــد آن مـقـام
«کــانــدرو بـی حـرف مـی رویــد کــلام»
***
کلیات اشعار فارسی اقبال لاهوری، انتشارات سینایی، چاپ هفتم، صفحه 354
<!--[if gte mso 9]>
Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer4
هــــر کــجـــا اسـتـیـزه ای بـــود و نـــبـود
کــس نـــدانــد سِــرّ ایــن چـــرخ کـــبـــود
هـــر کــجـا مــرگ آوَرَد پــیــغـامِ زیــسـت
ای خوش آن مردی که داند مرگ چیست
هــــر کـــجــا مــانــنــد بــاد، ارزان حـیـات
بــــی ثـــبـــات و بـــا تـــمنـــای ثـــبــــات
چــشـم مــن صـد عــالــم شـش روزه دید
تــا حـــدِ ایـــن کـــائـــنـــات آمـــد پـــدیـــد
هـــر جـــهـــان را مـــاه و پــرویــنــی دگــر
زنــــدگـــی را رســـم و آیـــیــــنــــی دگــر
وقــــت هــــر عــــالــــم روان مــانـــنـــد زو
دیـــر یـــاز ایـــنـــجـــا و آنـــجـــا تـــنــــد رو
ســـال مـــا ایــنــجــا مـَـهــی آنــجــا دمــی
بــیــشِ ایــن عــالــم بــه آن عــالــم کـمـی
عـــقـــل مــــا انــــدر جـــهـــان ذو فـــنـــون
در جـــــهــــانِ دیــــگـــری خــــوار و زبــــون
بـــر ثـــغـــور ایـــن جــهــان چـــون و چــنــد