دوست ارجمند ، منصور عزیز

من هرچه هستم ، هتاک نیستم ، از ابتدا سعی کردم این گفت و گو ها در یک قالب دوستانه و رفیقانه مطرح شود . با توپ و تشر کلامی کسی را مرعوب نکنیم ، که گمان نمی کنم اصلن جایش این جا باشد.به آن چه که نوشته اید وقتی نگاه می کنم می بینم تمام مسائلی که مطرح کرده اید قبلن در موردش صحبت شده است و حرف تازه ای نزده اید . فقط آتشش را بیشتر کرده اید و از سس خوشمزه شعار هم بهره گرفته اید تا دیگران برایتان کف بزنند.من چه چیز بیشتری می توانم برای شما که تاریخ را منجمد و ذهن و ذوق مردم را مردابی راکد که هیچ آب زلال و شیرینی به آن سرریز نمی شود تصور می کنید.دینامیسم و پویایی تاریخ را منکر می شوید و گمان می کنید همه چیز در سال 1344 میخ کوب شده و بی تحرک باقی مانده است.هرچه بگویم تکرار مکررات است . احتمال آن می رود چنانچه جزء به جزء به نوشته تان به پردازم باز فردا کسی دیگر از نو این آواز را در ابوعطا آغاز  کند.دیدگاه من و پاسخ به بدفهمی هایی که از آنها شد در نوشته های قبل داده شده . چه فایده دارد بیایم بگویم منظور من از آن سه فیلم کوبریک نه تایید آن ها بلکه قائل بودن به فرقی که آن ها با فیلم های مستهجن و پـــــــــــــــورنــــــــــــــــــــــو دارند بوده و اگر می خواستم به تحسین کارهای وی به پردازم از اسپارتاکوس و ادیسه فضایی (که سالیان سال انتخاب اول از ده انتخاب منتقدین بود) سخن می گفتم . قسمتی از یک شعر فروغ فرخ زاد را خودشیفته وار برای مصداق نوشته خود آورده اید بدون این که تحلیل درستی از آن شعر داشته باشید.بدون اشاره به سوء استفاده ناجوانمردانه ای که از پستهای من کرده اید . این بحث را در همین جا خاتمه می دهم و ترجیح می دهم اوقاتم را بنحو بهتری هزینه کنم .


با چشم‌ها


            ز حیرتِ این صبحِ نابجای
خشکیده بر دریچه‌ی خورشیدِ چارتاق
بر تارکِ سپیده‌ی این روزِ پابه‌زای،

دستانِ بسته‌ام را
آزاد کردم از
زنجیرهای خواب.


فریاد برکشیدم:
«ــ اینک
    چراغ معجزه
    مَردُم!
    تشخیصِ نیم‌شب را از فجر
    در چشم‌های کوردلی‌تان
    سویی به جای اگر
    مانده‌ست آن‌قدر،
    تا
     از
      کیسه‌تان نرفته تماشا کنید خوب
    در آسمانِ شب
    پروازِ آفتاب را !
 
    با گوش‌های ناشنوایی‌تان
    این طُرفه بشنوید:
    در نیم‌پرده‌ی شب
    آوازِ آفتاب را!»


«ــ دیدیم
           (گفتند خلق، نیمی)
    پروازِ روشنش را. آری!»


نیمی به شادی از دل
فریاد برکشیدند:

 
«ــ با گوشِ جان شنیدیم
    آوازِ روشنش را!»


باری
من با دهانِ حیرت گفتم:


«ــ ای یاوه
              یاوه
                   یاوه،
                         خلایق!
    مستید و منگ؟
                         یا به تظاهر
    تزویر می‌کنید؟
    از شب هنوز مانده دو دانگی.
    ور تایبید و پاک و مسلمان
                                       نماز را
    از چاوشان نیامده بانگی!»

□

هر گاوگَندچاله دهانی
آتشفشانِ روشنِ خشمی شد:


«ــ این گول بین که روشنیِ آفتاب را
    از ما دلیل می‌طلبد.»


توفانِ خنده‌ها…


«ــ خورشید را گذاشته،
                               می‌خواهد
    با اتکا به ساعتِ شماطه‌دارِ خویش
    بیچاره خلق را متقاعد کند
                                        که شب
    از نیمه نیز برنگذشته‌ست.»

توفانِ خنده‌ها…


من
درد در رگانم
حسرت در استخوانم
چیزی نظیرِ آتش در جانم
                             پیچید.


سرتاسرِ وجودِ مرا
                     گویی
چیزی به هم فشرد
تا قطره‌یی به تفتگیِ خورشید
جوشید از دو چشمم.
از تلخیِ تمامیِ دریاها
در اشکِ ناتوانیِ خود ساغری زدم.

آنان به آفتاب شیفته بودند
زیرا که آفتاب
تنهاترین حقیقتِشان بود
احساسِ واقعیتِشان بود.
با نور و گرمی‌اش
مفهومِ بی‌ریای رفاقت بود
با تابناکی‌اش
مفهومِ بی‌فریبِ صداقت بود.

□

(ای کاش می‌توانستند
از آفتاب یاد بگیرند
که بی‌دریغ باشند
در دردها و شادی‌هاشان
حتا
   با نانِ خشکِشان. ــ
و کاردهایشان را
جز از برایِ قسمت کردن
بیرون نیاورند.)

□

افسوس!
           آفتاب
مفهومِ بی‌دریغِ عدالت بود و
آنان به عدل شیفته بودند و
اکنون
      با آفتاب‌گونه‌یی
                        آنان را
اینگونه
      دل
         فریفته بودند!

□
 
ای کاش می‌توانستم
خونِ رگانِ خود را
من
   قطره
   قطره
   قطره
   بگریم
تا باورم کنند.

ای کاش می‌توانستم
                         ــ یک لحظه می‌توانستم ای کاش ــ
بر شانه‌های خود بنشانم
این خلقِ بی‌شمار را،
گردِ حبابِ خاک بگردانم
تا با دو چشمِ خویش ببینند که خورشیدِشان کجاست
و باورم کنند.

ای کاش
می‌توانستم!

 

۱۳۴۶
احمد شاملو