سلام دوباره

در پایان نامم تاریخچه ترجمه شنیداری-دیداری (Audiovisual Translation) ایران را مرور کرده بودم. در اینجا خلاصه ای از آن را در چند قسمت بیان می کنم:

بخش اول

تولد سینما در ایران همزمان با دوران قاجار بوده است یعنی در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20. این دوران به دوران مستندها یا ریالیتیها معروف است اما این مستندها از نوع خارجی بود و تعداد محدودی از نوع داخلی نیز تولید می گشت. تولیدات داخلی محدود به وقایع فرهنگی-اجتماعی و اوضاع پایتخت بود اما نمایش اینگونه برنامه ها تنها برای خانواده سلطنتی و اشراف بود و مردم عادی عملا از تماشای مواد چندرسانه ای محروم بودند.

اولین مستند فیلمبرداری شده توسط ایرانی ها یا به نوعی تولید داخل در بلژیک در جریان سفر مظفرالدین شاه به اروپا انجام گرفت. ابراهیم خان عکاس باشی در سال 1900 جریان سفر مظفرالدین شاه به اروپا را فیلم برداری کرد. اما از سال 1904 به بعد فیلم های صامت خارجی وارد ایران شدند و ایرانی ها توانستند فیکشن ها را تماشا کنند این فیلم ها عموما در تئاترهایی در فضای باز به نمایش گذاشته می شد اما باز هم محدود به خانواده های بورژوازی بود. اما دیری نگذشت که سران مذهبی کشور به این فیلم ها واکنش نشان دادند چون این فیلم ها بر اساس فرهنگ غرب ساخته شده بود زنان در آن فیلم ها پوشش مناسبی نداشتند! در نتیجه به دستور شیخ فضل الله نوری نمایش اینگونه فیلم ها برای مدت کوتاهی متوقف شد.

فیلم های صامت خارجی اصولا با میاننویس (intertitle) همراه بودند و در فواصل زمانی مشخصی خلاصه ای از صحنه یا بعضی از دیالوگهای خاصی را به صورت میاننویس نشان می دادند. ایرانی ها برای حل این مشکل از پرده خوان ها استفاده کردند یعنی یک مترجم میاننویس ها را ترجمه و توضیح میداد. گاهی اوقات پرده خوان بدون نیاز به میاننویس ها فیلم ها را توضیح و تفسیر می کردند و همان نقش سنتی خود را برای نقل داستان های کهن فارسی را بازی می کردند. اما ظاهر بلیط برای تماشای این گونه برنامه های بسیار گزاف بود و عملا طبقه بورژوازی به تماشای این گونه برنامه ها به تئاترها می رفتند.

پس می توان گفت ایران در ابتدا از صنعت ترجمه شفاهی همزمان برای نمایش فیلم های خارجی استفاده می کرده است...