تصویر روزآمد! آدم‌های جنگ

سینمای جنگ رقیق و کم‌جان است. هزینه بالای تولید، حساسیت‌های سیاسی و حکومتی، از رونق افتادن آرمان‌ها در بین مردم... شاید علل اصلی این رقت باشد. جدیدترین فیلم ژانر دفاع مقدس یعنی تنگه ابوقریب، چندی‌ست اکران شده. فیلمِ برگزیده فجر ۹۶ و محصول پر خرج سینمای جنگ، اثریست که تولید آن جز از موسسه ثروتمند و پرنفوذی مانند اوج برنمی‌آمد.

داستان فیلم در روزهای آخر جنگ می‌گذرد. حمله دشمن، سنگین است و جبهه‌ها خالی. بچه‌های گردان عمار که مهیای رفتن به مرخصی‌اند، ناگهان به عملیات فراخوانده می‌شوند. همه چیز به هم ریخته، سربازانِ زخمی‌ و مردمِ آواره، جاده‌ی رسیدن به منطقه را بسته‌اند. درین میان، بمباران دشمن شرایط را سخت و دشوار کرده است.

فیلم به لحاظ صحنه پردازی، فیلمبرداری، جلوه‌های ویژه... قدم بلندی در سینمای ایران است. در بحبوحه آتش و خون، بیننده خودش را وسط ماجرا می‌بیند، هول و وحشتِ هرلحظه انفجار و نابودی را می‌چشد، و تحت تاثیر واقعیت جنگ قرار می‌گیرد. اما محتوای فیلم حرف دیگری است.

آدم‌های فیلم شباهت قابل قبولی به رزمندگان جنگ ندارند. آرمان و ایدئولوژی، غایب بزرگ فیلم است. گویی جنگی بی‌مکان، در تاریخِ بی زمانی از این مملکت روی داده و آدمیانی که به امروز شبیه‌ترند تا سه دهه قبل -البته با فداکاری تمام- درگیر موقعیتی بغرنج شده‌اند که می‌توانست در هر جایی رخ بدهد. وجه ارزشی کاراکترها، نکته‌ای نیست که سهوا از چشم کارگردان و فیلمنامه نویس افتاده باشد. اما به فرض غفلت، چشم بستن تهیه کننده (که ازقضا به ارزش‌مدارترین ارگان نظام متصل است) چه معنایی دارد؟

نیت سازندگان قابل قضاوت نیست. اما گویی هدفشان در حالت خوش بینانه، تنها زنده نگه داشتن یاد و خاطره روزگار جنگ (حتا به قیمت استحاله آدم‌هایش) و با دیدگاه بدبینانه، جلب مخاطب به هر قیمت است. جذب حداکثری مخاطبی که شاید دیدگاه آرمانی در منظومه فکری‌اش جایگاه ندارد، متاسفانه علتی شده بر جعل تاریخ انسانی. ازین بابت، «تنگه...» در روایت حال و هوای انسانی جنگ، موفق نمی‌نماید. گرچه تولید آن پرزحمت و هزینه بوده و بر مبنای رویدادی واقعی و مستند ساخته شده است!

پ.ن
انصافا کسی مثل جناب بهرام توکلی (سازنده فیلمهایی البته ارزشمند درباره تنهایی و سرگشتگی انسان مدرن) انتخاب مناسبی برای ساخت فیلمی میهن‌پرستانه و آرمانگرا ! نبود. اشتباهی که در فیلم پر خرج محمد رسول‌الله هم رخ داد و جناب مجید مجیدی به رغم درخشندگی کارنامه‌اش، برای پروژه‌ای تاریخی و پر هزینه انتخاب شد. ژانری که قبلا تجربه نکرده بود و علیرغم ظاهر پرشکوهش، اثر تاثیرگذاری از آب درنیامد.