(۱۴۰۰/۹/۸ صبح ۰۱:۲۶)رابرت نوشته شده:  

در پست‌های قبل به عرض رساندم که:

در بهمن ۱۳۷۴ با امید، انگیزه و اشتیاق فراوان، مشغول تحصیل در رشته تولید (گرایش برنامه‌سازی تلویزیونی) دانشکده صدا و سیما شدم.

پس از پایان تحصیلات، با عنوان رسمی کارگردان -و البته با شغل‌های متفاوت کارگردانی، تصویربرداری، تدوین و نویسندگی- در واحدهای مختلف معاونت‌های سیاسی، استان‌ها و سیما فعالیت کردم.

به طور خلاصه طی این سال‌ها در هر سه بخش اصلی تولید، تأمین و پخش برنامه تلویزیون تجربه کسب کردم و در شوراهای مختلف عضویت داشتم.

(۱۴۰۲/۱۱/۲۱ عصر ۰۹:۲۳)رابرت نوشته شده:  

از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۸ اخبار بامدادی شبکه یک سیما ترکیب خاصی داشت. یک نوبت خبر کوتاه ساعت ۶ صبح، دیگری ۷ صبح (اخبار ورزشی)، سپس ۸ صبح و در نهایت ۹ صبح پخش می‌شدند که آخری مفصل‌تر از سه نوبت قبلی بود. مجموع این ۴ نوبت خبری، بخش اخبار بامدادی حساب می‌شدند که یک حق‌الزحمه برای عوامل آن (سردبیر، چهار دبیر خبر، دو گوینده (یک نفر گوینده خبر ورزشی ساعت ۷ بامداد از تحریریه ورزشی) تایپیست و مسئول اتوکیو، کارگردان، صدابردار، دو تصویربردار، دو تهیه کننده، دو تدوینگر + عوامل فنی) در نظر گرفته می‌شد.

بخش اخبار بامدادی در روزهای شنبه تا پنجشنبه غیرتعطیل روی آنتن می‌رفت. با وجودی که بالاترین حق‌الزحمه را در بین بخش‌های خبری داشت، هیچ کدام از همکاران واحد تدوین به دو دلیل رغبتی برای حضور در این شیفت نداشتند:*

اول اینکه برای حضور در این شیفت، می‌بایست از ساعت ۵ بامداد در ساختمان پخش حاضر می‌شدیم. (اصطلاحاً: ۵ در اداره)

دوم اینکه در واقع باید چهار بخش خبری با فاصله کم را پوشش می‌دادیم. به خاطر همین، معمولاً قرعه اجباری به نام کسانی می‌افتاد که سابقه کمتری در واحد داشتند و همچنین حق‌الزحمه‌ای بودند. من هم از مهر ۱۳۷۸ و به محض ورود به مجموعه پخش اخبار سیما با توفیق اجباری در شیفت بامدادی قرار گرفتم! زیرا هنوز پایان‌نامه‌ام را ارائه نکرده و در واقع دانشجو بودم. (قبلاً یکی از خاطرات خود در این بخش خبری را اینجا آورده‌ام.)

اما حضور در اداره رأس ساعت ۵ به زبان ساده می‌آید. فرض کنید سال‌ها (یک روز در میان) شب قبل از شیفت را با استرس و نگرانی بخوابید؛ از لذت مهمانی‌های شبانه و بدون دغدغه محروم بمانید؛ کابوس جا ماندن از شیفت را داشته باشید و ...

مخصوصاً اینکه من به تازگی ازدواج کرده و خانه‌ای اجاره نموده بودم. قاعدتاً از سرویس ترابری پخش اخبار که تاکسی‌های استیجاری بودند، استفاده کرده و البته هر بار راننده متفاوتی وظیفه رساندن همکاران را به عهده داشت. چه بسا در هر نوبت، حضور کارکنانِ شیفتی متفاوت و راننده‌های مختلف باعث می‌شد، دامنه آمدن سرویس به درِ منزل برای بردن فرد بسیار متفاوت باشد. یعنی یک بار "منِ نوعی" مسافر اول بودم و راننده (مثلاً) ساعت ۴ به در منزل مراجعه می‌کرد و روز دیگر مسافر آخر و راننده (مثلاً) ساعت ۴:۵۰ و با تأخیر می‌آمد و "منِ نوعی" باید با استرس و یک لنگه پا منتظر می‌ماندم. یادم هست همان روزهای اول که خانه را اجاره کرده بودم، راننده تازه کاری که نشانی‌ها را نمی‌دانست، ساعت ۳:۴۵ به اشتباه زنگ واحد صاحبخانه را به صدا درآورد! همسر صاحبخانه هم ناراحتی قلبی داشت و خلاصه نزدیک بود همان ماه اول ما را جواب کند! (دزد هم این ساعت سر کار نمی‌رود!)

مجموعه تحریریه (دبیران خبر و سردبیر) معمولاً ثابت بوده و بخش اخبار بامدادی، شیفت اصلی آنها حساب شده و اگر کار دیگری در سازمان نداشتند، به خانه می‌رفتند؛ اما کارکنان تولیدی و فنی (کارگردان، صدابردار، تدوینگر، تصویربردار، منشی صحنه و ...) بسته به شیفت‌بندی مسئول واحدشان تا زمان‌های متفاوت در اداره می‌ماندند. من هم یک روز در میان از ساعت ۵ در اداره حاضر می‌شدم و آخرین شیفت محول شده به من خبر ۲۴ شبکه تهران بود.** سرویس بازگشت نیز حدود ۰۰:۴۵ دقیقه بامداد از مبدأ صدا و سیما حرکت می‌کرد. در واقع حدود ساعت ۴ بامداد از خانه بیرون می‌زدم و تا سوار سرویس بازگشت شده و به نسبت دوری و نزدیکی مسیر همکاران مسافر دیگر به خانه برسم، ۱:۳۰ بامداد فردا بود!

***

در اینجا بی‌مناسبت نیست تا توضیحی درمورد مجموعه پخش اخبار در آن سال‌ها بدهم. در دهه ۷۰، تحریریه تمام بخش‌های خبری صدا و سیما که روی آنتن شبکه‌های رادیو، تلویزیون و حتی جام جم‌های ۱،۲،۳ (اروپا، آمریکا و آسیا) می‌رفتند، در طبقه چهارم ساختمان شیشه‌ای و مجموعه پخش اخبار بود. (یعنی به غیر از شبکه خبر که از بدو تأسیس در ساختمان جداگانه‌ای قرار داشت، سایر بخش‌های خبری رادیو و تلویزیون در این مجموعه تهیه و تنظیم می‌شدند.)

ساختمان شیشه‌ای یا مرکزی صدا و سیما

از اوایل دهه ۸۰ تحریریه‌های پخش اخبار صدا از سیما جدا شده و به طبقه سوم ساختمان شیشه‌ای منتقل شدند. در اواسط دهه ۸۰ نیز، مجموعه اخبار جام جم و کارکنان آن از پخش اخبار شبکه‌های سراسری منفک شده و به طبقه اول ساختمان شیشه‌ای نقل مکان کردند.

معمولاً گویندگان خبر بر سر میز تحریریه نشسته و خبرها را مرور می‌کردند تا بدون اشکال و به اصطلاح بی‌تپق بخوانند. هر شبکه گویندگان خاص و در واقع موظف خود را داشت و امکان جابجایی گویندگان خبر یک شبکه به شبکه دیگر به راحتی میسر نبود.

اما ترتیب پخش اخبار شبکه‌ها و نام گویندگان هر نوبت در آن سال‌ها (دهه ۷۰ تا میانه‌های دهه ۸۰) به شرح زیر بود:

آقایان محمد رضا حیاتی، فؤاد بابان و خانم‌ها سولماز اصغری، فریده فرخ‌نژاد، ایمان ساکی، مریم صلحی و زنده‌یادها قاسم افشار و ایران شاقول گوینده بخش‌های خبری شبکه یک سیما، یعنی بخش اخبار بامدادی، نیمروزی (ساعت ۱۴)، شبانگاهی ۱۹ و بخش مشروح ۲۱ بودند. البته مرحوم قاسم افشار هیچ گاه رابطه شغلی رسمی با سازمان صدا و سیما نداشت و در این سال‌ها، فقط اجرای بخش خبری مشروح ۲۱ را به عهده داشت.

از راست آقایان: فؤاد بابان، مرحوم قاسم افشار، حسن سلطانی، ناصر مستور کاشانی و محمد رضا حیاتی. به گفته جناب آقای سعید فانیان (مدیر کل وقت پخش اخبار و واحد مرکزی) این عکس در سال ۱۳۷۱ گرفته شده است. (منبع: سایت آقای فانیان)

اخبار شهرستان‌ و استان که از دهه ۶۰ تا پایان دهه ۷۰ و ساعت ۱۶:۴۰ و ۱۶:۴۵ پشت سر هم پخش‌ می‌شدند و گوینده اصلی آنها در سال‌های پایانی، زنده‌یاد ناصر خویشتن‌دار بود.

آقایان حسن سلطانی، مرتضی حیدری و  امیر حسن راسخ و خانم‌ها مهناز شیرازی و مریم مردفر گویندگان اصلی بخش خبری ۲۲:۳۰ شبکه دو بودند.

آقای رضا حسین‌زاده سال‌ها گوینده اخبار علمی-فرهنگی ۱۹:۳۰ شبکه دو بود که بعدها به شبکه یک منتقل شد.***

اخبار ناشنوایان فقط پنج‌شنبه‌ها از شبکه دو پخش می‌شد و آن زمان دو آقای میان‌سال -که اکنون نام‌شان را در خاطر ندارم- آن را اجرا می‌کردند. در ضمن تنها خبر غیر زنده بود که صبح ضبط شده و بعد از ظهر پخش می‌شد.

خانم‌ها مهناز شیرازی، مینا فنایی‌پور و آقای کیوان تاج‌الدینی گویندگان اصلی خبر ۲۰ شبکه چهار بودند.

خانم‌ها جودی نورمحمدی و آنا پاد و آقای ؟ گویندگان اصلی اخبار انگلیسی ساعت ۲۳ شبکه چهار بودند.

خانم فریده فرخ‌نژاد و مهری ماهوتی در کنار بعضی دوستان دیگر گوینده بخش‌های خبری ۱۸:۳۰ و ۲۴ شبکه تهران را اجرا می‌کردند.

علی‌رضا دهقان، محمود معصومی، مازیار ناظمی و حسین ذکایی گویندگان اصلی تحریریه ورزشی بودند.  

در میانه‌های دهه ۸۰، بخش خبری آن سوی خبرها به شبکه یک، ۲۰:۳۰ به شبکه دو و خبر ۲۲ به شبکه سه اضافه شدند که هر سه از گویندگان جوان استفاده می‌کردند. (آن سوی خبرها به شدت حالت تبلیغی برای جناحی خاص داشت و بعد از دو سال تعطیل شد.)

***

اما برگردیم به بخش اخبار بامدادی... بیشترین گویندگانی که این بخش خبری را اجرا می‌کردند، زنده‌یاد خانم ایران شاقول و جناب فؤاد بابان بودند؛ هر دو بسیار مؤدب و خوش‌برخورد. جناب بابان از گوینده‌های بسیار خوش‌اخلاق، خوش‌رو و مردم‌دار مجموعه بود و امیدوارم سلامت و دل‌خوش باشد. خانم شاقول هم بسیار منظم، موقر، اهل مطالعه، علاقمند به ادبیات و مسلط به خوانش متن خبر بود و مخصوصاً به پیاده‌روی صبحگاهی مداومت داشت. ایشان از ابتدا فقط و فقط در شیفت‌های موظف حاضر می‌شد. به همین خاطر به مجرد بازنشستگی سازمان را ترک کرد و یا مسئولان این‌طور خواستند. (دقیقاً در جریان نیستم.)

به هر حال گویندگان نیز مانند سایر عوامل تولیدی و فنی چندان تمایلی به حضور در بخش اخبار بامدادی نداشتند؛ اما همان طور که گفته شد غیر از مرحوم قاسم افشار، باقی گویندگان موظفِ شبکه یک به نوبت در شیفت حاضر می‌شدند و البته با توجه به حضور حداقل ۶ نفر از آنها در آن دوره زمانی هر ماه تقریباً ۴ شیفت بامدادی به هر یک می‌رسید. بدیهی است فشار روی عوامل تولیدی دیگر و مخصوصاً تدوینگران بسیار بیشتر بود؛ زیرا در هر شیفت ۲ تدوینگر حضور داشتند که به صورت روزهای زوج و فرد حاضر شده و با احتساب تعطیلات، هر کدام از این چهار نفر، حدود ۱۳ شیفت بامدادی داشتند! یعنی تقریباً خواب و خوراک نیمی از ماه این چهار نفر حرام می شد!

* در این پست که به دنبال مطلب پیشین (موسیقی هواشناسی بخش اخبار بامدادی) نوشتم، ناخودآگاه بیشتر از زنده یاد خانم ایران شاقول گفتم. با وجودی که این مطالب سه روز پیش آماده بود، صبر کردم تا روز اول اسفند که مصادف با هفتمین سالروز درگذشت ایشان است، منتشر شود. روحش شاد...

نمونه‌هایی از اجرای زنده یاد خانم ایران شاقول

اگر فرصت بود در پست‌های بعد خاطراتی از سایر بزرگواران خواهم گفت...   

--------------------------------------------

* حق‌الزحمه‌ این شیفت ۴ ساعته (۵ بامداد تا ۹ صبح)، در سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۱ که من تدوینگر آن بودم، ۵۵۰۰ تومان بود!

** اکنون تمام بخش‌های خبری و ساعت پخش آنها به کل تغییر کرد‌ه‌اند.

*** گاه علاوه بر گویندگان، حتی بعضی بخش‌های خبری نیز از شبکه‌ای به شبکه دیگر منتقل می‌شدند. مثلاً اخبار انگلیسی ابتدا (در دهه ۶۰ تا میانه‌های ۷۰) از شبکه دو پخش می‌شد و سپس به شبکه ۴ منتقل شد و اکنون سال‌هاست که تعطیل شده است. درمورد گویندگان نیز جابجایی‌ها فراوان بوده است: مثلا خانم "فرخ‌نژاد" در دهه ۶۰ از مرکز هرمزگان به تهران آمد. جناب "بابان" و زنده‌یاد خانم "شاقول" در اوایل دهه ۶۰ از مرکز آذربایجان غربی به تهران آمدند. خانم "اصغری" در دهه ۶۰ گویندگی اخبار علمی-فرهنگی را به عهده داشت. جناب "سلطانی" نیز در دهه ۶۰ گوینده اخبار شبکه یک بود و در دهه ۷۰، خبر ۲۲:۳۰ شبکه دو را اجرا می‌کرد. ایشان اندکی بعد و پس از بازنشستگی از معاونت سیاسی جدا شده و سال‌هاست که برنامه‌های گروه معارف شبکه یک (مانند ویژه برنامه‌های سحرهای ماه رمضان) را اجرا می‌کند. زنده‌یاد "ناصر خویشتن‌دار" در اواسط دهه ۶۰ در بخش خبر سراسری ۲۱ شبکه یک گویندگی می‌کرد و نمونه‌های متعدد دیگر...

همین طور در دهه ۶۰ که تلویزیون ایران فقط دو شبکه و چند بخش خبری محدود داشت، بیشتر گویندگان شبکه یک (از جمله زنده‌یاد "قاسم افشار") خبرهای رادیو را نیز می‌خواندند.