(۱۴۰۰/۹/۸ صبح ۰۱:۲۶)رابرت نوشته شده:  

در پست های قبل به عرض رساندم که:

در بهمن 1374 با امید، انگیزه و اشتیاق فراوان مشغول تحصیل در رشته تولید (گرایش برنامه سازی تلویزیونی) دانشکده صدا و سیما شدم. پس از پایان تحصیلات، با عنوان رسمی کارگردان - و البته با شغل های متفاوت کارگردانی، تصویربرداری، تدوین و نویسندگی- در واحدهای مختلف معاونت های سیاسی، استان ها و سیما فعالیت کردم. سرانجام نیز با درخواست شخصی و با حدود بیست و دو سال سابقه خود را بازنشسته کردم!

به طور خلاصه طی این سال ها در هر سه بخش اصلی تولید، تأمین و پخش برنامه تلویزیون تجربه کسب کردم و در شوراهای مختلف عضویت داشتم.

اول: پَهنِ شو بزن!

همان طور که قبلاً هم اشاره کردم در آن سال ها در مجموعه اخبار، کارکنان تحریریه ها (دبیران خبر و تهیه کننده ها*) بیشتر تحصیلات علوم ارتباطی و جامعه شناسی داشتند؛ در مقابل کارگردان ها، تدوینگران، تصویربرداران، صدابرداران و عوامل فنی بیشتر فارغ التحصیلان دانشکده صدا و سیما و یا دانشگاه های هنری دیگر بودند. این موضوع همواره باعث ایجاد حواشی کاری و حتی مجادله نیز می شد. اما خوشبختانه خاطره امروز من، تنها بازگویی برخورد نرم رفقای تدوینگر با یکی از دوستان تهیه کننده بود که تا مدت ها باعث خنده و تفریح و البته گوشمالی غیرمستقیم بود!

حرکات فیزیکی دوربین انواع و اقسامی دارند که پر کاربردترین آنها پَن، تیلت، دالی، پدستال، آرک** و ... است. روزی یکی از دوستان تهیه کننده که کلمه پَن را شنیده بود، آیتم های خود را برای مونتاژ به باکس آورد و خطاب به من گفت:

- رابرت؛ پهنِ شو بزن.

من که نزدیک بود از خنده منفجر شوم، به زحمت جلوی خودم را نگه داشتم و پرسیدم:

- چی شو بزنم؟

- پهن شو بزن.

از آنجا که معمولاً دوستان تهیه کننده، نباید در چگونگی مونتاژ از منظر فنی و هنری دخالت می کردند، تصمیم گرفتم کمی با آن بزرگوار شوخی کنم. من بدون آنکه اشتباه او را تصحیح کنم، نمای مورد نظرش را در آیتم خبری جانمایی کردم. سپس موضوع را به اطلاع بقیه تدوینگران رساندم و تا مدت ها، همه آن بنده خدا را سر کار می گذاشتند و انواع متلک های "پَهنی" را حواله او می کردند:

- پَهنِ شو بزنم؟

- پهن شو می خوای؟

- پهنِش بهتره!

- اینجا باید پهنش رو زد!

بعد از چند روز، یک تهیه کننده دیگر که متوجه موضوع شده بود، داستان را به اطلاع رفیقش رساند. اگر کارد به دوست تهیه کننده مان می زدند، خونش در نمی آمد. اما از آن به بعد، دیگر هیچ تهیه کننده و دبیر خبری در کار فنی و هنری تدوین دخالت نکرد.

خدا از سر تقصیرات من هم بگذرد...

دوم: نماهای کچلی!

همان طور که خودتان هم می دانید، معمولاً در ایران، همیشه سعی بر نشان دادن حضور انبوه مردم در مراسم و مناسبت های گوناگون است. وقتی نوبت به راهپیمایی ها می رسد، این اهتمام چند برابر می شود! در تدوین تصاویر راهپیمایی همیشه باید نماهای به اصطلاح پر جمعیت را پشت سر هم ردیف کرد و از نمایش نماهای خالی و به اصطلاح کچل! پرهیز داشت.

اولین سال حضور در پخش اخبار سیما، (سال 1378) تدوینگر بخش خبری نیمروزی شبکه یک در روز قدس بودم. تهیه کننده آن بخش که بسیار پر مشغله بود، در دقیقه نود، نوار بتاکمی را آورد و روی میز گذاشت و گفت:

- رابرت؛ سریع از همین جا سی ثانیه بزن بره!

تهیه کننده این را گفت و رفت پی بقیه کارهایش. تنها چند دقیقه به شروع خبر مانده بود. در روزهای شلوغ، مشروح خبر دیر آماده شده و معمولاً آیتم ها به صورت موضوعی و بدون سینک خاص مونتاژ می شدند و فرصت بازبینی توسط اعضای تحریریه هم دست نمی داد. آن روز هم، از متن مکتوب خبری نبود و من باید طبق گفته تهیه کننده، سی ثانیه تصویر آماده می کردم. کل نوار بی صدا و فاقد صدای آمبیانس (زمینه ای) بود. تصاویری که به اصطلاح سر شات بود، حضور تنها هفت- هشت نفر را در کنار خیابان نشان می داد که از جایشان تکان نمی خوردند و پرچم فلسطین را در دست گرفته بودند. من همیشه عادت داشتم کل تصاویر را ببینم و نماهای مناسب تر و با کیفیت تر را انتخاب کنم؛ لذا تصاویر نوار را عقب بردم تا از ابتدا به نماها نگاه کنم. دیدم تصاویر تایم های عقبی بسیار پر جمعیت هستند و چند هزار نفر را با تیپ و قیافه های مختلف در حال راهپیمایی نشان می دهند. آنها بسیار هماهنگ و با شور و هیجان دست هایشان را بالای سر برده و شعار می دادند. پلیس انگلستان هم کنار آنها راه می رفت و البته نمی گذاشت، از صف خارج شوند.

با خودم فکر کردم چه مرضی است که نماهای خلوت را مونتاژ کنم؟ سریع شلوغ ترین نماها را پشت سر هم چیدم و تحویل تهیه کننده دادم. ساعت دو، پخش اخبار شروع شد و من راضی و خرسند از پیدا کردن نماهای جمعیتی رفتم و کنار سردبیر آن بخش (آقای "ر") که به تازگی منصوب شده و مرد بسیار شوخ طبعی بود، نشستم. آن سردبیر محترم، ظاهر و رفتار بسیار بامزه ای داشت و اتفاقاً حرکات و طرز صحبت کردنش بسیار شبیه کاراکتر محسن (اکبر عبدی) در مجموعه بازم مدرسه ام دیر شد، بود. نوبت به آیتم راهپیمایی روز قدس در لندن رسید و گوینده شروع به خواندن کرد:

- امسال با وجود ممانعت پلیس انگلستان از برگزاری راهپیمایی، چند نفر از دوستداران فلسطین روبروی سفارت آن کشور در لندن حضور یافته و در تحصنی آرام به سیاست های رژیم صهیونیستی اعتراض کردند...

اما تصاویری که من مونتاژ کرده بودم، جمعیتی چند هزار نفره را نشان می داد که حسابی داد و فریاد می کردند!

من فقط فرصت پیدا کردم تا نگاهی به آقای "ر" بیندازم. فکر کنید محسنِ بازم مدرسه ام دیر شد، دو دستی و محکم بر سرش بکوبد و بگوید:

- بدبخت شدم!

من تنها کاری که کردم، این بود که فلنگ را بستم و تا شب آن دور و بر پیدایم نشد. البته آقای "ر" که می دانست من تازه کار هستم، هیچ به رویم نیاورد و من فهمیدم آن جمعیت انبوه در اعتراض به افزایش مالیات کارگران در خیابان های لندن راهپیمایی کرده و هیچ ربطی به روز قدس و فلسطین نداشتند!

البته در این اتفاق دفتر خبرگزاری لندن هم مقصر بود که آیتم ها را با کلاکت جدا نکرده بود...

سوم: کله معلق در فضا

در آستانه نوروز یکی از سال های دهه هشتاد بودیم. یکی از کارگردان های پخش خیلی آدم شیرینی بود. (البته منظور همان خود شیرین است!) او در انواع  مناسبت ها، پیشنهاداتی می داد که برای مدیران بسیار جالب و برای کارمندان دردسرساز بود. آن سال پیشنهاد داده بود تا برای تنوع، پس زمینه گویندگان خبر نیمه شب شبکه تهران را کروماکی آبی*** کرده و فعالیت کارکنان تحریریه پشت سر گوینده، نمایش داده شود. (اکنون در بسیاری از بخش های خبری، استودیو با شیشه از اتاق فرمان جدا شده و عملاً حضور و فعالیت دیگران به نمایش درمی آید؛ اما طرح آن کارگردان علاوه بر محدود کردن میز سوییچ، هزینه و دردسرهای دیگری برای عوامل پخش به دنبال داشت.)

کروماکی

القصه، او مقصود خود را عملی کرد. همان شب اولِ اجرای طرح، من هم در مجموعه حاضر بودم و آماده می شدم تا پس از یک روز کاری خسته کننده با سرویس ترابری به خانه بروم. سمت تلفن تحریریه رفتم تا مطابق رسم زمانه و عشاق جوان با عیال خوش و بشی بکنم و تشریف فرمایی قریب الوقوع خود را به اطلاعش برسانم. گوشی تلفن را برداشتم که ناگهان صدای داد و فریاد از همه جا بلند شد. فکر کردم زلزله آمده است. آماده شدم تا فرار کنم؛ اما فهمیدم خطاب این همه قیل و قال و فریاد خودم هستم!

از اتفاق، آن شب پیراهن آبی هم رنگ با پرده کروماکی پوشیده بودم. وقتی وارد تحریریه شدم تا گوشی تلفن را بردارم، وارد کادر پس زمینه گوینده شده بودم. البته فقط به شکل سر و کله ای به حالت معلق در فضا که پشت سر آقای حسین زاده (گوینده آن بخش خبری) این سو و آن سو می رفت و به خاطر پایان شیفت، لبخندی عمیق بر لب داشت!

تقریباً چنین چیزی!

نمایش کله معلق من در پشت سر گوینده خبر شبکه تهران، باعث شد طرح خلاقانه کروماکی دوست کارگردان برای اولین و آخرین بار اجرا شود و همه عوامل فنی تا مدت ها به جان من دعا کنند.

--------------------------------------------------

* وظیفه تهیه کننده خبر به کل با تهیه کنندگان آثار نمایشی سینما و تلویزیون متفاوت بود. تهیه کنندگان خبر، واسطه بین تحریریه و سایر بخش های فنی و هنری مجموعه بودند. آنها خبر مکتوب و انواع منابع تصویری را دریافت کرده و برای مونتاژ در اختیار تدوینگران قرار می دادند. سپس تصاویر مونتاژ شده را دریافت کرده و برای استفاده به رژی پخش می بردند.

** هر کدام از این نماها کاربرد خاص خود را داشته و دارند:

پَن (Pan): حرکت افقی دوربین حول محور ثابت (دست و یا پایه)

تیلت (Tilt): حرکت عمودی دوربین روی محور ثابت (دست و پایه)

دالی (Dolly): دور و نزدیک شدن (جابجایی) فیزیکی دوربین نسبت به سوژه

تراکینگ (Trucking): جابجایی افقی فیزیکی و هم راستای دوربین همراه با سوژه متحرک 

پدستال (Pedestal): جابجایی فیزیکی عمودی و هم راستای دوربین نسبت به سوژه (معمولاً روی پایه)

آرک (Arc): حرکت دایره ای دوریبن به دور سوژه

*** کروماکی (Chroma Keying): استفاده از یک صفحه رنگی یک دست (مثلاً آبی یا سبز) در پس زمینه سوژه اصلی و قرار دادن موضوعات دلخواه پشت سر او. این جلوه ویژه تصویری از دیرباز در انواع آثار سینمایی و تلویزیونی مورد استفاده فراوان بوده است.