بدون شک دلیل اینکه در این محفل دور هم جمع شدیم علاقه مشترک مان به سینمای کلاسیک است.من شخصا از کودکی با سینمای کلاسیک بزرگ شدم و از وقتی که یادم می آید در حال نگاه کردن فیلمهایی مثل بربادرفته و دزیره و... بودم.اگرچه اکثر فیلمهای محبوبم از سینمای کلاسیک است و اسطوره های سینمای کلاسیک در قلب و ذهنم جایگاه خاصی دارند اما از جایی به بعد فهمیدم برای کسی که به هنر هفتم علاقه ویژه ای دارد سینما به دورانی خاص محدود نمی شود. شاید وقتی که فیلمهای کارگردان هایی نظیر فلینی, آنتونیونی و برگمان را دیدم و با سینمای مدرن آشنا شدم تا حدی از قهرمان پردازی و قصه گویی رایج در سینمای کلاسیک فاصله گرفتم و بیشتر به دنبال فیلمهایی رفتم که تاکیدشان به جای داستان پردازی بر شخصیت پردازی بود.

در سینمای مدرن بیش از هر چیز کنار گذاشتن سنتها برایم جالب بود و اینکه مثل سینمای کلاسیک سعی بر دور شدن از ابهام ندارد. اتفاقا فیلمهای مدرن پر از ابهام است و اکثرا در این فیلمها شاهد پایان بندی های باز هستیم.فکرمیکنم در فیلهای مدرن شخصیتهایی را میبینیم که به ما به عنوان انسانی که در دنیای امروز زندگی میکنیم شبیه تر هستند.به طور مثال سال گذشته فیلم پسربچگی را دیدم.فیلمی که زندگی در تک تک لحظات آن جریان داشت و چه لذتی بردم و چقدر با شخصیت میسون همذات پنداری کردم.

البته در سینمای پست مدرن درست مانند سینمای کلاسیک شاهد قصه گویی و داستان پردازی هستیم. اما فکر میکنم به قول اینگرید برگمن تصنع حاکم بر سینمای کلاسیک هالیوود، بعضی از فیلمنامه های آن دوره را از واقع گرایی دور کرده و به سمت کلیشه سوق داده که شاید خوشایند مخاطب آن زمان بوده است.

ناگفته نماند با تمام علاقه ام به سینمای امروز, تعصب عجیبی به سینمای کلاسیک دارم و اگر اسم ده فیلم برتر عمرم را بنویسم همگی از سینمای کلاسیک خواهند بود.

برای من و امثال من که زیاد فیلم میبینیم و مدام در جستجوی فیلمهای ارزشمند هستیم نزدیک شدن به فصل جوایز سینمایی و مخصوصا اسکار بسیار خوشایند است.همین موضوع بهانه ای شد برای باز کردن تاپیکی درباره سینمای امروز, که مطالب مربوط به این سینما در قسمتهای مختلف کافه پراکنده نشود .در این تاپیک به معرفی و نقد و بررسی فیلمهای جدید و بحث و گفت گو پیرامون سینمای امروز می پردازیم.

بی نهایت خرس قطبی روایت گر زندگی خانواده ای ست که پدر خانواده با بیماریِ اختلال روانی دست و پنجه نرم میکند.کامرون پدر خانواده با بازی (مارک روفالو) بعد از اخراج از کار، بیماری اش شدت یافته و در بیمارستان بستری می شود.همسرش مگی (زوئی سالدانا) آپارتمان کوچکی اجاره می کند و همراه دو دخترش آنجا زندگی میکند اما به سختی از پس هزینه های زندگی بر می آید.او برای اینکه راحت تر شغلی به دست آورد تصمیم میگرد برای تحصیل به نیویورک برود و در عرض 18 ماه مدرک فوق لیسانس مدیریت بازرگانی اش را بگیرد.به همین منظور از دانشگاه کلمبیا بورسیه می گیرد. پس مسئولیت مراقبت و نگهداری دو دخترش را به همسرش واگذار میکند و از او خواهش میکند 18 ماه از دخترانشان نگهداری کند.

داستان اصلی فیلم از همین جا شروع می شود. تصور کنید پدری که به اختلال دو قطبی دچار است، تمام مسئولیتهای یک زندگی را به دوش بگیرد.از آشپزی گرفته تا رساندن بچه ها به مدرسه و بازی کردن با آنها. داستان تلخ فیلم آنقدر شیرین روایت می شود و سرشار از لحظه های فرح بخش است که مخاطب را آزرده نمی کند. کامرون پدری ست که با وجود همه مشکلات روحی اش و رفتارهایی که دخترانش را در مقابل همسایه ها و دوستانشان خجالت زده می کند،اصرار دارد که به دخترانش خوش بگذرد.آنها را تفریح و پیک نیک می برد, با نگاه ملتمسانه اش, آنها را مجاب می کند که او را نیز به جمع دوستانشان راه دهند,در بازیهایشان شرکت می کند. او با دوربینی که همیشه در دست دارد انگار دنیای اطرافش را از دریچه ذوق و قریحهٔ خود می بیند.

یکی از سکانسهایی که خیلی دوست داشتم صحنه ای ست که از دخترهایش می خواهد دوستانشان را به آپارتمان محقرشان دعوت کنند اما بچه ها امتناع میکنند و میگویند:ما نمی خوایم بقیه بدونند که ما چطور زندگی میکنیم... تحقیر آمیزه و کامرون با فریاد می گوید: بهشون بگید که پدرتون اختلال روانی داره... این تقصیر شما نیست... نمیخوام به خاطر من هیچ دوستی نداشت باشید. و بعد می بینیم که اتفاقا با وجود همین پدر بیمار چقدر به بچه ها و دوستان شان خوش میگذرد.

بی نهایت خرس قطبی ریتم تندی دارد. از آن دسته فیلمهایی ست که از همان ابتدا مخاطب را با خود همراه می کند.فیلم بیش از هر چیز از بازی درخشان مارک روفالو سود می برد. مارک روفالو که تا قبل از این،بیشتر به خاطر بازی در فیلم جزیرهٔ شاتر در ذهنم مانده بود، به خوبی توانسته کاراکتر پدری مهربان را که دچار بیماری دو قطبی است ایفا کند, به طوری که بازی اش بسیار تاثیر گذار است. او برای این نقش در جشنواره گلدن گلوب نامزد جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد در بخش فیلمهای کمدی شده است.

بی نهایت خرس قطبی شاید شاهکار تلقی نشود اما به نظر من فیلمی بی ادعاست که حرفش را بدون لکنت می زند و از این جهت ستودنی ست.بعد از تیتراژ پایانی فیلم عکسی را می بینیم که زیرش نوشته شده: تقدیم به پدر و مادر و متوجه می شویم که فیلم بر اساس زندگی شخصی فیلمساز ساخته شده است.جالب اینجاست, با اینکه فیلمساز این زندگیِ تلخ را تجربه کرده اما هنگام روایت آن, همان اندازه که مخاطب را متاثر می کند، او را می خنداند و لحظات کمیک می سازد.

دور و بر ما انسانهایی هستند که گاهی ما رو با اخلاق و رفتار و واکنشهای تند و غیرعادی و عجیبشون به تعجب وامیدارند، رفتارهایی نابهنجار که برخلاف فرهنگ و محدوده سنی و جنسی اون اشخاصه.

سایکوپاتی چیه؟ خوب سایکوپاتها عموما با موازین اجتماعی مشکل دارند، فریبکارند و احساس مسئولیت نمیکنند واسه همین از کرده خودشون پشیمون هم نمیشن. شدیدا اهل ریسک هستند . ضریب هوش احساسی پایینی دارند پس همدردی بلد نیستن، ولی معمولا آدمهای باهوشی هستند و همین تناقض، تصمیم گیریهاشون رو دچار پیچیدگی میکنه اینها سخنران هایی ماهر، اغواگر و مجاب‌کننده هستند میتونن دیگران رو به بازی بگیرن و به تقلید احساساتی بپردازند که خودشان از درک اون عاجزند. اما همیشه سایکوپاتی به بزهکاری و رفتار جنایت‌آمیز منجر نمیشه . در سایکوپاتی نقش بیولوژی بدن، عوامل ژنتیک و نارسایی‌های ارثی به اثبات رسیده اما یک سایکوپات میتونه با تربیت درست خانوادگی و داشتن محیطی که همه جوره ساپورتش کنه و در بهترین حالت ممکن پرورشش بده ممکنه هرگز متوجه نشه مشکل شخصیتی داره مثل جیمز فالون دانشمند عصب شناسی که خودش ضمن تحقیقاتش متوجه شد از نظر فیزیولوژیکی یک سایکوپاته! این اختلال در مردان نسبت به زنان با درصد خیلی بالاتری خودشو نشون میده.

اما با این مقدمه برم سر یک فیلم پرسروصدا درباره یک خانم جذاب سایکوپات بنام ایمی دان ؛ دختر گمشده

Gone Girl  2014

داستان فیلم از اوناییه که ظاهرا یک روایت خطی داره ولی با فلاش بک های متعدد از عملیات سایکوپاتیک ایمی دان! بجای روایت خطی، « خط خطی» میشه! :)

شروع فیلم با مقدمه کوتاه و گویای نوازش لطیف موهای یک زن توسط یک مرد آغاز میشه . فقط چند ثانیه کافیه تا ما رو از جو رومانتیک قضیه پرت کنه بیرون وقتی که مرد نوازش کنان به ما میگه:

" وقتی به همسرم فکر میکنم همیشه به سرش فکر میکنم و خرد کردن جمجمه دوست داشتنیشو تصور میکنم! خالی کردن مغزش و سعی برای رسیدن به جواب سوال اساسی هر ازدواجی"به چی فکر میکنی؟ چه احساسی داری؟ ما چی به سر همدیگه آوردیم؟! "...

خانومه چیزی بما نمیگه فقط بر میگرده و با نگاهی خالی، سرد واستخون سوز نگاه میکنه...(که از هزارتا فحش بدتره!)

صبح روز پنجمین سالگرد ازدواج نیک دان (بن افلک) و ایمی (رزاموند پایک)، ایمی ناپدید میشه و شواهد و آثار جرم در خونه، نیک و پلیس رو متقاعد میکنه که یا ایمی رو بشدت مجروحش کردن و دزدیدن یا کشتنش . از نظر پلیس تموم وجنات صحنه جرم و مدارکی که بتدریج بدست میارن، نیک رو در این جنایت مظنون نشون میده. نیک که میدونه خودش بیگناهه به تکاپو برای اثبات بیگناهیش میفته اما هربار نیک با دنبال کردن نوشته های ایمی به مدارکی میرسه که بدتر اونو در مظان اتهام قتل زنش قرار میده فقط یجورایی زیرکانه ایمی به خود نیک میفهمونه که زنده است و همه اینها یک بازی مخوف جدیه!

خوب چرا ایمی فرار کرده؟ اوضاع خراب مالی، سردی نیک، بچه نخواستنش، بدتر از همه داشتن رابطه جنسی با یک دختر نوجوون که شاگردشه... دلیلهای شاید موجهی برای یک تلافی عادلانه است اما ایمی در انتقام بلند پروازه! در فلاش بکهایی میبینیم ایمی یک عقده ای بار اومده پدر و مادرش از بدو تولد تمام مقاطع سنی اونو کتاب میکردن و بچاپ میرسوندن و این اونو تبدیل به ایمی شگفت انگیز و والدینشو پولدار کرد. فقط گیر کار اینه که ایمی همیشه تو کتاب بی نقص بود حقیقتش- سرخوردگیهاش- شکستهاش تبدیل به پیروزیهای چشمگیر میشد عین یه ابرقهرمان پوشالی و همه اون ایمی دروغین رو میخواستن و دوست داشتن، نه خود واقعیشو.

اما شگفتی و نبوغ ایمی واقعا اینجا نمود پیدا میکنه! برای صحنه سازی و گیر افتادن نیک، از خودش خون می گیره و سرتاسر آشپزخونه میریزه، از ادرار زن حامله همسایه برای مثبت شدن تست بارداری خودش استفاده میکنه، لباس زیر معشوقه نیک رو در دفترکارش جاسازی میکنه و خیلی عملیات محیرالعقول دیگه تا ثابت کنه نیک خائن زن حامله اش رو به قتل رسونده و به عنوان آخرین مدرک هم قصد داره خودش رو بکشه تا جنازه اش آخرین برگ برنده او در این بازی انتقام باشه!

نیک مستاصله باکمک خواهر دوقلوش وکیل خوبی میگیره. وکیل با پیگیری میفهمه ایمی در زمان مجردی قبلا هم بلایی مشابه سر دوست پسرش که قصد داشته باهاش بهم بزنه آورده، حالا اونا میفهمن باچه اعجوبه سایکوپاتی طرف هستند و باید بهش رودست بزنن.

ازطرفی ایمی با تغییر قیافه متواریه که پولهاشو میدزدن و مجبور میشه به دسی کالینز(نیل پاتریک هریس) پولدار جنتلمن و مهربون و عاشق پیشه که از قدیم الایام عاشق دلخسته ایمی بوده زنگ بزنه و کمک بخواد. اینجا ما متوجه میشیم بعد ازدواج ایمی هم دورادور ارتباطاتی بین این دو وجود داشته. دسی مردانه و سخاوتمندانه میخواد زن مورد علاقه اش رو از شر شوهر دیوونه اش که قصد جونشو داره نجات بده و در ویلای دنج ساحلیش مخفی کنه .

تا اینجا همه چی بد نبوده من وقتی خودمو جای ایمی گذاشتم دیدم حق داشته انتقام بگیره (حالا نه به این فجیعی) اون آپارتمان مجللشو در نیویورک میفروشه تا برای شروع کار شوهرش سرمایه جور کنه، حتی حاضر میشه بخاطر مریضی مادر نیک به شهرستان کوچیک میسوری بیاد و اونجا مستقر بشه. پولش هم صرف خریدن کافه و اشتغال  خواهر نیک و درآمدزایی برای هردو میشه و خوب نیک با تمام فخر فروختن های همسرش حق نداشته به اون خیانتی به این بزرگی بکنه.

اما ترفند نیک تمام معادلات رو برمیگردونه اون در تلوزیون رسما و مظلومانه از همسرش معذرت خواهی و طلب بخشش می کنه و آرزو میکنه هرجا که هست صحیح و سالم به آغوش خانواده برگرده!

ایمی با همه ذکاوت شیطانی تحت تاثیر قرار میگیره بجای خودکشی و مقصر قلمداد کردن نیک و رسوندنش به مجازات اعدام ، باید صحنه سازی دیگه ای بکنه تا بتونه پیش نیک بظاهر پشیمون برگرده دیگه نیازی هم به خودکشی نیست! چطور؟ باترتیب دادن یک صحنه تجاوز وحشیانه و دفاع شخصی و به قتل رسوندن متجاوزی که این همه مدت اون رو با بی رحمی ربوده و آزارش داده: دسی کالینز بدبخت! :(

و ...

کار دیوید فینچر کارگردان رو در بنجامین باتن و هفت دوست داشتم، اینبار هم این درام جنایی معمایی اقتباسی رو با قلم گیلیان فلین (نویسنده خود کتاب) خیلی خوب و شسته رفته به فیلم درآورده. از بن افلک زیاد خوشم نمیاد ولی خداییش در نقش شوهر خیانتکار و بی چشم و رو خوب جا افتاده بود و از شکنجه های روحی که با عملیات سایکوپاتیک زنش بهش وارد میشد، حسابی دل آدم خنک میشد:) اما شاهکار، بازی زیبای رزاموند پایک انگلیسیه در نقش ایمی دان. بازی سرد و خنثی و چهره کاملا بی روحش در غرور وتعصب در نقش جین خواهر الیزابت یجورایی منو یاد لسلی هاوارد در نقش اشلی برباد رفته مینداخت.

اما، کی میتونست باور کنه این بلوند یخ انگلیسی اینقدر نفس گیر و داغ در نقش یک سایکوپات جذاب آمریکایی ظاهر بشه؟!

قوی سیاه از قوی سیاه

.

.

قوی سیاه، داستان بزرگ شدن است...

داستان یک کودک 28 ساله به اسم نینا (ناتالی پورتمن) که هنوز لباس هاش را مادر مهربانش به او می پوشاند و حتی ناخن هایش را هم او می گیرد...

نینا رقاص باله است که همیشه در طول زندگی اش سعی کرده است بهترین باشد... زیبا، مهربان، مظلوم و البته خجالتی...

.

.

فیلم با یک خواب بلند پروازانه شروع می شود. خواب اجرای نقش اول نمایش دریاچه قو...

حرکات فوق العاده دوربین از همین سکانس اول کاملا مشهود است... جایی که دوربین نیز مانند یک رقاص باله، دور بازیگران می چرخد و می رقصد... و این واقعا از بدشانسی این فیلم بوده است که در سالی اکران شده است که رقیب سرسختی مثل Incpetion داشته است.

همچنین صدای بلند شکستن قولنج در سکانس دوم، نوید یک صداگذاری فوق العاده را در فیلم می دهد... صداگذاری و موسیقی تاثیرگذار فیلم، یکی از بهترین ابزارهای قوی سیاه برای انتقال احساسش است...

.

.

و روز بعد رویای در حال تحقق است. توما (ونسان کسل)، کارگردان نمایش دریاچه قو به دنبال انتخاب یک بازیگر جدید برای نمایش دریاچه قو است. بازیگری که بتواند هر دو نقش قوی سفید و قوی سیاه را بازی کند.

اما نینا بخاطر شخصیتش فقط از عهده نقش مثبت قوی سفید برمی آید و بخاطر ضعف در بازی نقش منفی قوی سیاه، از لیست توما خط می خورد.

.

.

نینا بعد از حذف از لیست در آغوش مادر گریه می کند... مادر که خود قبلا در گروه رقصنده های باله بوده است و هیچ وقت به موفقیت چشمگیری نرسیده است به نینا می گوید که او را درک می کند...

نینا به مادرش می گوید که فردا دوباره می رود تا از توما خواهش کند تا او را برای نقش انتخاب کند، اما مادر خیلی مطمئن به او می گوید که با این روش ها نمی تواند توما را متقاعد کند...

نینا برای اینکه بتواند  روی توما تاثیرگذار باشد، با لوازمی که از بث (رقصنده سابق نقش قوی سیاه) دزدیده است، کمی آرایش می کند و با حالت تضرع از توما می خواد که نقش را به او بدهد...

اما توما دقیقا همین ضعف نینا را دلیل مناسب نبودنش برای نقش قوی سیاه می داند... و باز هم جواب منفی به او می دهد...

.

.

و نینا هم عذرخواهی کرده و قصد رفتن می کند... که توما جلویش را می گیرد و می گوید: «همین؟ نمی خواهی نظرم رو عوض کنی؟ پس چرا آرایش کرده اومدی؟!»

چیزی که توما از قوی سیاه انتظار دارد، اغواکنندگی است... شیطنت است... اعتماد به نفس است...

و نینا با شنیدن این حرف ها دقیقا کاری که نباید را می کند... بغض...

توما به سمت او می رود تا بوسه ای از او بگیرد ولی نینا ، که یک مقاومت درونی در برابر زشتی ها دارد، او را گاز می گیرد... و همین رفتار باعث می شود که توما او را در نقش قوی سیاه انتخاب کند... البته برخلاف چیزی که توما می گوید که «چشمه هایی از قوی سیاه را در تو دیدم» دلیل انتخاب او اصلا فنی نیست و صرفا لذتی است که توما از این کار نینا می برد...

.

.

نینا خبر قبولی اش را به مادرش می دهد...

بازی فوق العاده ناتالی پورتمن در این سکانس، تقریبا ما را از برنده شدن او مطمئن کرده بود! بخصوص با تقعر برعکس ابروهایش! :دی

در مراسم اسکار هم دقیقا همین سکانس رو به عنوان معرفی این نامزد پخش کردند...

مادر برای نینا کیکی تهیه کرده است ولی نینا ، علاقه ای به خوردن کیک ندارد...

و اینجاست که برای اولین بار چهره دوم مادر را می بینیم... مادر با شیطنت خاصی، کیک را تا لب سطل زباله می برد و نینای مهربان هم دوباره از مواضعش کوتاه میاد و باز هم تسلیم خواسته های مادرش می شود...

.

.

مادر شخصیت مهربان ولی ضعیفی دارد... مدل تربیتی اون نیز ناشی از همین است... اینکه دخترش را جوری تربیت کرده است که بتواند او را کنترل کند... مادری که همیشه دچار یک درگیری درونی است. از طرفی علاقه به پیشرفت دخترش دارد ولی از طرفی هم از موفقیت او می ترسد... برای همین است که همیشه او را تشویق به رها کردن نقش قوی سیاه می کند...

شکاف نسل ها و مشکلات ارتباطی بین فرزندان و والدین را در دیگر فیلم های آرنوفسکی هم دیده ایم... مرثیه ای برای یک رویا، کشتی گیر و حتی سرچشمه...

به نظر می رسد، مردی بی مسئولیت و مادری مهربان ولی ضعیف النفس، در تجارب شخصی او وجود داشته است...

نینا به جلسه تمرین نقش قوی سیاه می رود... باز هم مشکل قبلی...

او نقش قوی سیاه را وانمود می کند... با حرکاتی خشک و منضبط

باز هم بازی ناتالی پورتمن در این سکانس ها تحسین برانگیز است. مسلما طبیعی در آوردن بازی در نقش رقاصی خوب که حرکاتش به نظر خودش کامل است ولی مربی آن را نمی پسندد کار دشواری است!

.

.

توما او را به دیدن رقص لیلی(میلا کونیس) می برد... دختری باهوش، جسور، بی توجه به قوانین و مقررات، با اعتماد بنفس و شیطنت های خاص خودش و البته برنزه!

لیلی بی توجه به قوانین رقص، با لبخند همیشگی اش، جوری که دوست دارد می رقصد و حتی پای همکارش را لگد می کند... و این چیزی است که نینا نمی تواند قبول کند. این کشمکشی است که نینا را از پای در میاورد... این سختی دوست نداشتنی کار...

اینکه برای کامل بودن، باید خوب بودن را کنار بگذارد...

توما ، نینا را برای معرفی به یک مجلس خیریه می برد و آنجا مراسم تودیع بث (وینونا رایدر) و معارفه نینا را برگزار می کند...

.

.

بث که زمانی رقاص زیبا و بی نقصی بوده، از کنار گذاشته شدنش ناراضی است... با لبخند تلخی بر لب، توما را نگاه می کند که ریاکارانه از زحمات او تشکر می کند و بعد از آن می گوید صحنه پیوسته بجاست و نینا را به عنوان رقاص بعدی معرفی می کند.

نینا ی ساده و مهربان، نمی خواهد بث به چشم یک دشمن به او نگاه کند، به پیش اون می رود تا او را دلداری دهد... غافل از اینکه ماجرا پیچیده تر از این حرف هاست.

بث که این رفتار نینا را ریاکارانه می داند، شروع به فحاشی کردن می کند. اما توما ، نینا را دلداری می دهد و با بی تفاوتی تمام می گوید که این اتفاقات طبیعی است!!

و نینا ی ساده ای که معنی این حرف را نمی فهمد و به راهش ادامه می دهد... در اینجا توما کمی بی پرده تر با نینا  صحبت می کند و یک تمرین منشوری هم به او می دهد...

.

.

بعد از این برای اولین بار نینا کمی جلو مادرش می ایستد... آن هم در مقابله با درخواست مادر برای درآوردن لباس های دخترش...

چرا که یک زخم روی کتف نینا ظاهر شده است و می داند اگر مادرش بفهمد مثل همیشه شروع به مواخذه او خواهد کرد...

روز بعد نینا را با لباس طوسی نسبتا پر رنگی در حال تمرین باله می بینیم...

این اولین بار است که او را در چنین لباسی می بینیم. تا قبل از این همیشه او را با لباس هایی به رنگ صورتی، طوسی کمرنگ و سفید می دیدیم و موهای بسته، که در شخصیت پردازی او نقش مهمی ایفا می کرده است... جالب اینجاست که در طول فیلم، همواره مادر او را با یک لباس سیاه می بینیم. این تغییر رنگ لباس او، نمادی است از حرکت به سمت سیاه شدن... ضمن اینکه زخم روی کتف او، در واقع پرهای قوی سیاه بودند که از زیر پوست او بیرون زده بود...

در طول تمرین، توما بقیه رقصنده ها را مرخص می کند تا به شکل خصوصی نینا را آموزش دهد!!

.

.

در این لحظه، رقاص مرد همراه نینا، متلکی به آن ها می گوید:

خوش بگذره!!

و جالب اینجاست که بازیگر نقش رقاص مرد، در واقعیت همسر ناتالی پورتمن است!!

:دی

توما ، حین رقص شروع به نوازش و بوسیدن نینا می کند و به او هم فرمان می دهد که این چنین کند و نینا هم ادامه می دهد... اما در میانه راه، توما او را کنار می زد... «این من بودم که تو رو اغوا می کردم... در حالی که تو باید من و تماشاچیان رو اغوا کنی»

.

.

روز بعد توما با لجبازی، تمرین نینا را چندین بار تکرار میدهد تا بالاخره او را عصبانی می کند... و برای اولین بار نینا مقابل توما هم می ایستد... «نمی خواهی اشکال کارمون رو بگی؟»

توما در جواب می گوید که «تو می تونستی عالی باشی... ولی یک ترسویی»

با همین یک تشر ساده دوباره نینا تبدیل می شود به نینا ی سابق... «عذر میخوام»

و این دوباره دقیقا همون چیزیست که نباید بگوید! و این نگفتن دقیقا همان چیزی است که نینا نمی خواهد...

روز بعد یک نینا ی کاملا متفاوت در خانه می بینیم... با لباس پررنگ، موهای باز، بدون توجه به حرف های مادرش کار خودش را می کند... و این دفعه محکم تر از همیشه جلو مادرش می ایستد و همراه با لیلی به پارتی می رود و متفاوت تر از قبل باز می گردد...

.

.

نینا به تمرین صبح نمی رسد و می بیند که لیلی بجای او تمرین می کند... نینا که به نوعی پارانوئید شده است فکر می کند که لیلی عمدا او را به پارتی برده است و حس می کند که قرار است جایگزین او شود...

در طول فیلم بارها و بارها از تصاویر عجیبی که نینا در آینه می بیند برای نشان دادن پارنویای او استفاده شده است... استفاده از آینه که در فیلم های ترسناک هم زیاد رواج دارد، این حسن را نیز در پی دارد که می توان آنرا نمادین تفسیر کرد و گفت که تصاویری که نینا در آینه می بیند در واقع نیمه تاریک وجود اوست که می خواد بروز پیدا کند...

.

.

نینا که از جایگزین شدنش وحشت دارد تازه حال بث را درک می کند و به دیدار او می رود و وسایلی که از او دزدیده بود را هم برایش پس می برد... بث از روی افسردگی اقدام به خودکشی کرده است و در بیمارستان است... نینا به بث می گوید که تازه او را درک می کند ولی بث را می بیند که با چاقویی که نینا برایش برده است اقدام به خودزنی می کند... و نینا یی که در شرف دیوانگی است پا به فرار می گذارد.

دزدیدن وسایل بث، کاری بچگانه به نظر می رسد که احتمالا ناشی از شخصیت کودکانه نینای معصوم بوده است...

ضمنا در طول فیلم چندین بار نماهایی با دوربین سردست از پشت سر نینا می بینیم که یادآور فیلم کشتی گیر است... این نما به خوبی سرگردانی و استرس نینا را نشان می دهد...

.

.

نینا تمام عروسک های خودش را دور می ریزد و این دفعه با مادرش که می خواهد مانع رفتن او به اجرای اصلی می شود شود درگیری فیزیکی پیدا می کند... با تاخیر به اجرا می رسد. با جسارت تمام، لیلی را که آماده شده است تا در نقش او بازی کند، کنار میزند، با حاضر جوابی، پاسخ توما را می دهد و روی سن می رود...

نینا یی که دیگر به یک قوی سیاه واقعی تبدیل شده است (حتی مثل قو، بین انگشتان پایش هم پره در آورده است!) در پرده اول که قرار است نقش قوی سفید را بازی کند، اشتباه می کند و روی زمین می افتد و در میان پرده هم با شیطنت تمام این اشتباه را به گردن رقاص مرد می اندازد...

اما در پرده دوم با یک نمایش خیره کننده تمام حضار را به وجد می آورد، با اعتماد به نفس و غرور کامل روی صحنه خودنمایی می کند، به سمت توما می رود و بوسه ای از او می گیرد و دوباره به سمت حضار می رود... و توما متعجب از دست پختش فقط لبخندی متحیرانه می زند...

.

.

البته قبل از پرده دوم، نینای سفیدپوش با لیلی درگیری فیزیکی پیدا می کند. البته بعدا متوجه می شویم که این درگیری با لیلی نبوده است و با نیمه سیاه خودش بوده است... در این درگیری نیمه سیاه را می بینیم که مرتبا فریاد می زند «نوبت منه»

و منظور از این نوبت، نوبت اجرای نمایش نیست... بلکه می گوید که بعد از 28 سال سکوت، الان دیگر نوبت اوست که حکمران نینا باشد... که البته موفق هم می شود اما نینا ی سفید با تکه شکسته شده آینه، نینا ی سیاه و در واقع خودش را می کشد و این گونه به زندگی اش پایان می دهد و به آزادی می رسد...

و اینجاست که این فیلم هم به نوعی خودارجاعی دارد! البته خوداشارگی لفظ بهتریه!

داستان دریاچه قو... داستان دختری است که تبدیل به قوی سفیدی می شود که تنها راه نجاتش عشق است... و شاهزاده ای که عاشق او می شود به وسیله قوی سیاه گمراه می شود و قوی سفید با خودکشی به آزادی می رسد...

این فیلم علاوه بر اینکه در مورد داستان دریاچه قو  بود، به نوعی خودش هم نسخه ای از همان داستان بود...

و این فیلم نامه فوق العاده ای بود که آرنوفسکی از آن یک شاهکار خلق کرده بود... آرنوفسکی که تمام فیلم هایش را با نیمه سیاه وجودش می سازد...

و این چیزی است که او را تبدیل به یک قوی سیاه دوست داشتنی کرده است...

نیمه شب در پاریس

.

.

برای من که وودی آلن رو زیاد دوست ندارم، این فیلم مصداقی بارز از این جمله معروفیه که خودش همیشه میگه:

.

حتی یک ساعت خراب هم 2 بار در شبانه روز، ساعت درست رو نشون میده!

.

به هر حال وقتی یک نفر طی 40 سال گذشته 40 تا فیلم ساخته باشه عجیب نیست که چند تاش هم خوب از آب در بیاد! نیمه شب در پاریس یکی از اون هاست!

کلا سیستم فیلم سازی وودی آلن اینجوریه که یک جمله جالب در نظر می گیره، یک سری داستان پردازی با درون مایه پوچی، با چاشنی خیانت کنارش میذاره تا بتونه اون رو به یک ساعت و نیم برسونه! و این میشه  فیلم اون سالش! البته نه که نویسنده ضعیفی باشه، همین که توی این سن هنوز اینقدر ایده جدید داره خودش خیلیه ولی شخصا انقدر ماشینی فیلم ساختن رو دوست ندارم.

.

و اما جمله ای که هسته این فیلم رو تشکیل میده، البته این دفعه از یک جمله بیشتر شده:

.

نوستالژی یک جور انکار کردنه، انکار کردن «زمان حال زجرآور»

و به این میگن «تفکر عصر طلایی»

این یک تصور رومانتیک غلطه، که آدم هایی که زندگی کردن در زمان حال رو سخت می دونند، مرتکبش میشن.

.

.

داستان فیلم، داستان یک زوج جوانه که هیچ شباهتی به هم ندارند! ولی همدیگر رو دوست دارند.

.

مرد، با نام گیل و بازی اون ویلسون، دقیقا یادآور دوران جوانی خود وودی آلن است. جوانی ریزنقش، سر به هوا، با لباس های گشاد، دستان در جیب و مو های بور به هم ریخته.

گیل درونگرا، کم حرف، با روابط عمومی ضعیف، همیشه در عالم خودش سیر می کند.

او نویسنده ای است که برای نوشتن یک رمان با نامزدش به پاریس آمده است... عاشق زندگی کردن در بافت سنتی پاریس است و همیشه آرزوی زندگی در دهه 1920 پاریس را دارد...

.

زن، اینز با بازی ریشل مک آدام، بسیار منظم، مسئولیت پذیر، حساس و بلندپرواز  است. او عاشق زندگی در مناطق اعیانی آمریکاست و میل زیادی به ماندن در پاریس ندارد.

.

.

ماجرا از جایی شروع می شود که یک ماشین مرموز، گیل را سوار می کند و به دهه 20 می برد! گیل در آنجا با شخصیت های مشهور آن دوره روبرو میشود. همینگوی، زوج فیتزجرالد، بونوئل، سالوادور دالی، تی.اس. الیوت و ...

بعلاوه آدریانا، مشعوقه سابق مودیلیانی و فعلی پیکاسو و همینگوی! با هنرنمایی ماریون کوتیارد.

آدریانا دختری مهربان، آرام، لطیف، دوست داشتنی، هنردوست و با همان افکار فانتزی است. با لهجه زیبای فرانسوی...

به نوعی نیمه گمشده گیل.

.

.

گیل کم کم دلباخته آدریانا می شود و می خواهد در کنار او بماند. در کنار دختر رویایی اش در دهه رویایی اش.

اما آدریانا عاشق دهه 1890 است.

و دقیقا به همان شکل به آرزویش میرسد. ماشین مرموزی آنها را سوار می کند و به دهه 1890 می برد و آدریانا با شخصیت های مورد علاقه اش روبرو می شود که آنها نیز عاشق دوران رنسانس هستند!

آدریانا در همان دوران باقی می ماند و گیل به سال 2010 برمی گردد. نامزدش را رها می کند و با فردی که شباهت بیشتری با او دارد همراه می گردد.

.

.

.

نیمه شب در پاریس، برنده اسکار بهترین فیلم نامه اورجینال در سال 2011 شد. در واقع رقیب «جدایی نادر از سیمین» بود که توانست آنرا شکست دهد. البته یادمه جایی خوندم که خود وودی آلن گفته بوده که جایزه حق جدایی بوده است.

بزرگ ترین نقطه قوت فیلم، شخصیت پردازی کاراکترهای تاریخی آن است. وودی آلن با قرار دادن شخصیت های مشهور در موقعیت های روزمره، و البته عکس العمل های اغراق شده آن ها به راحتی توانسته است شمایی از خصوصیات اخلاقی آنها را به تصویر بکشد.

مثل بقیه فیلم های وودی آلن، شاهد استفاده صریح از موسیقی های مورد علاقه خود او هستیم. به ویژه آهنگ Let's Do It که چندین بار در طول فیلم پخش می شود!

.

.

نکته دیگر هم اینکه بازیگر نقش راهنمای موزه، کارلا برونی، همسر نیکولای سارکوزی است!

در کل فیلم ساده و دوست داشتنی ای است... بخصوص بخاطر حضور فانتزی شخصیت های تاریخی.

بعلاوه بخاطر پرداختن به مشکل «تفکر عصر طلایی» که بین ما رواج زیادی دارد! :دی

.

.

سکانس مورد علاقه من هم جایی است که گیل به بونوئل و سالوادور دالی می گوید که «می دونم درکش سخته ولی من از یک هزاره دیگه اومدم» و اونها خیلی عادی جواب میدن که البته. همه ما همینطور هستیم!

ویدئویی از دوبله این سکانس توسط خسرو خسروشاهی. (البته این دیالوگی که نوشتم توش نیست.)

.

http://s6.picofile.com/file/8242167542/M...t.MP4.html

با تشکر از جناب آمادئوس بابت به اشتراک گذاری کلیپ.

.

.

(۱۳۹۴/۱۲/۱۷ صبح ۱۲:۴۶)هانیبال نوشته شده:  

نیمه شب در پاریس

.

.

تصویری که در وودی آلن از پاریس در این فیلم ارائه میدهد به شکلی است که حس میکنم فقط زمانی به آدم دست میدهد  که حسی از مستی و از خود بیخودی و یک خستگی لذت بخش و بیخیالی از غم فردا در وجودت باشد. در این حالت پاریس بهترین شهر دنیا میشود. به شرطی که در زمان درست و در مکانی درست باشی. هوای اندکی سرد، کمی مه، خیابان های خلوت و ...

شاید وودی آلن دوست دارد بگوید ای کاش پاریس اینگونه باشد، اینگونه می ماند. در یک کلام: رمانتیک

پاریسی که امروزه غیر ممکن است در آن خیابانی به خلوتی آن شب در این فیلم پیدا کنی .حداقل آنجاها که وودی آلن تصویر کرده. در محله های معمولی و میان شهر. پاریسی که در حالت عادی بسیار شلوغ و گاهی اضطراب آور است. در مترو، محله های پایین شهر، بوی بنزین و ...، در یک کلام: استرس

سلام. همیشه ما انتظار داریم کسانی که برای کارآموزی به شرکت ها یا کارخانجات مراجعه میکنند آدمهای جوون، نابلد و بعضا بی دست و پا باشن. اما در دوره آخرالزمان هرچی ممکنه! و اینبار در فیلم The Intern 2015 کارآموزی رو میبینیم که نه فقط اوستای کاره بلکه ...؟! ;)

بن ویتاکر (رابرت دنیرو) برعکس بازنشسته های ما که بزور و برای یه لقمه نون بیشتر طالب کار جدید هستند، برای فرار از کسالت و یکنواختی پس از مرگ همسرش میخواد زندگی و کاری جدید رو تجربه کنه البته چیزی که با کسب و کار قبلیش هم که تجارتی بوده جور در بیاد. برای همین میره در یک کمپانی فروش لباسهای فشن اینترنتی مشهور که مدیرش جولز آستین (آن هاثاوی) باشه دوره کارآموزی رو برای استخدام بگذرونه.

سن و سالش اول مایه حیرت و ناباوری و حتی گاهی تمسخر پرسنل جوون اونجا میشه حتی برای خود جولز هم داشتن دستیاری سالمند و شنیدن اظهار نظرهاش درباره کار و کارمندان و رقبا، اولش قابل تحمل نیست. ولی رفته رفته بن با در اشتراک گذاشتن تجربیات مثبت و مفید کار سابقش شرکت رو متحول میکنه و جولز به ارزش اون پی میبره، بهش علاقه مند و حتی وابسته میشه و عملا میشه دستیار شخصی جولز، مشاورش و ...؟ :)

بن خیلی شیک و آراسته است طرز برخورد و صحبتش با جوونای امروزی، تیپ متفاوت جنتلمن گونه ش و کیف چرمی درجه یکش که مثل تابلوی هنریه همه و همه دل کارمندان رو میبرن. «بنجامین ویتاکر» تبلور نوستالژی های کارآمد و شیرینیه که فقط از بیاد آوردنشون لذت نمیبرید یا حسرت نمیخورید، بلکه از اونها درس میگیرید و الگو قرارشون میدید و این مهمه.

جولز یک دختر سرسخت، خلاق و بااراده است. اما بعنوان یک مادر شاغل عملا چون شوهر خونه دار کدبانویی داره! بیشتر اوقاتش رو صرف پیشبرد تجارتش کرده مخصوصا در بازار بحران زده اقتصاد امروزی، ولی سعی میکنه برا خانواده که عاشقشونه هم چیزی کم نگذاره اما شوهرش درخفا بهش خیانت میکنه :( بن این قضیه دردناک کاملا شخصی رو میفهمه و این سکانس با بازی بی نظیر دنیرو درخشانه. بن، جولز رو واقعا دوست داره و تلاش اونو برای بهبود معاش تحسین میکنه و حالا متاثر و درمونده است که موضوع خیانت همسر جولز رو چجوری آخه به رییس جوون بگه که اونو نرنجونه، برخلاف معمول هیچ ماجرای عشقی ای هم بین رییس و دستیار اتفاق نمیفته نه برای اختلاف سن زیاد اونها بلکه بخاطر پاکی که در خود داستان نهفته است و شخصیت پردازی عالی بن. شاید اگر بن مدل دیگه ای بود جولز حتما عاشقش میشد اونهم در اون شرایط سخت عاطفی ولی ...؟ :)

کارآموز یک فیلم کلیشه ای اجتماعی-کمدیه که در عین حال از بیمزگی تکراری کلیشه ها جون سالم بدر میبره و این در درجه اول بخاطر فیلمنامه ایه که خود کارگردان یعنی خانم نانسی میرز نوشته با دیالوگهایی دلنشین و در درجه دوم بازی عالی دو ستاره پیر و جوون، رابرت دنیرو و آن هاثاوی. آن هاثاوی زیبا و دوست داشتنی با صدای لطیف و بازی قشنگ و لبخندهای قشنگترش کاملا در نقش یک رییس جوون سرسخت ولی دلبر و مهربون، جا افتاده :)

شاید برای اونایی که فیلمهای کانگستری رابرت دنیرو رو زیاد دیدن باور اون در نقش بن پیرمرد خندان تاجرمآب، کمیک، مهربون و آبدیده سخت باشه اما برای کسی مثل من و حتی کسی مثل جولز، بن ویتاکر سوای یک مشاور عالی، یک همکار دلسوز یا یک دوست باارزش، حکم همون پدریه که هرکس آرزوی داشتنشو داره حتی اگه قرار باشه کارآموزش بشه!... :)

مدتی است هم کم فیلم می بینم و هم کم به کافه سر میزنم. ولی هنوز از بودن در کافه لذت می برم. مثل همیشه گوشه ای می نشینم و درخواست قهوه ای می کنم و سروان رنو از آن دور دست به کمربندش می زند و تفنگش را به رخ ما می کشد و ساکت همانجا می نشینم و به خواندن مطالب دوستان کافه ای مشغول می شوم.نکته ای در باب "سینمای مدرن و پست مدرن" به ذهنم رسید که سعی بر روشن کردن مفهوم این دو واژگان دارم.

در میان انواع هنر، سینما به عنوان هفتمین و آخرین هنر پدیدآمده شناخته می شود و ایجاد هنری به نام "سینما" در اواخر قرن نوزدهم، در میان هیاهوی مدرنیسم شکل گرفته است. پس می توان سینما را زاده مدرنیسم و پیشرفت تکنولوژی دانست. پس اطلاق واژه ی مدرن به سینما دارای ابهامات زیادیست. اگر برداشت ما از سینمای مدرن تقابل نوعی سینما با سینمای کلاسیک باشد، بهتر است به جنبش های هنری مختلف در تقابل با سینمای کلاسیک (که متکی بر داستان سرایی است) بپردازیم.

سینمای کلاسیک امریکایی بزرگترین و پولساز ترین جنبش سینمایی جهان است.  به دلیل تجمیع پول فراوان در این هنر که به صنعت تبدیل شده بود تکنولوژی ها بسیار پیشرفته بود. ستاره محوری، تاثیر سیاسی ستاره های سینما، مدگرایی، تجمل گرایی و داستان شاه و پریانه ی سینمای کلاسیک بیش از هر چیز به چشم می امد. اما در کنار این صنعت، هنرمندانی چون هیچکاک، فورد و ولز سر برآوردند که تاثیرات گرفته شده را با سرمایه مخلوط کردند و آثاری ناب و خاص ساختند. داستان گرایی و ساختارگرایی سینمای کلاسیک ابداعات کمی در زمینه ساختاری را تولید می نمود و اکثر ابداعات از لحاظ تکنولوژیک بود.

جنبش اکسپرسیونیسم آلمان در دهه 20 آلمان که از نقاشی به سینما وارد شده بود، تاثیر بسزایی در تغییر مولفه های بصری سینمایی گذاشت. القای نوعی ترس، سایه ها و اشیای اغراق شده یک اثر نوآورانه را عرضه می کرد. تاثیر این جنبش را در فیلم های هیچکاک، فریتز لانگ(که خود نقش بزرگی در جهانی سازی ان داشت) و اورسن ولز به وفور یافت می شود.

جنبش اکسپرسیورئالیسم شوروی که پس از انقلاب اکتبر در حکومت کمونیستی به وجود آمد. پودوفکین و آیزنشتاین از پیشگامان این سبک سینمایی هستند. همانگونه که انقلاب اکتبر به رهبری لنین یک نقطه عطف در تاریخ شناخته می شود، انقلاب تدوینی به رهبری ایزنشتاین هم در سینما شناخته ترین تئوری تدوین شناخته می شود. تدوین های سریع با ریتم محکم و کوبنده سینما را از این رو به آن رو می کند، نمونه این نوع تدوین ها در طول این سالها بارها دیده شده و اثرگذاری آن در جای جای سینما دیده می شود.

جنبش نئورئالیسم که بعد از جنگ جهانی دوم در ایتالیا آغاز می شود، یادآور فیلم های بی نظیر و شاهکاری است که در کمال سادگی و نوعی رئالیسم ساخته می شد. فیلمبرداری در نور طبیعی، وجود کمترین اغراق، استفاده از نابازیگران، توجه به مسائل اجتماعی و نشان دادن فقر از مضمون های استفاده شده در فیلم های این جنبش است. دزد دوچرخه، امبرتو دی از نمونه شاهکارهای نئورئالیسم ایتالیایی هستند. تاثیر آن بر سینمای پس از ان مشهود است ولی دیگر هیچ فیلمسازی نتوانست زندگی طبقه فرودست را به زیبایی هنرمندان ایتالیایی آن دوره نشان دهد. (به فیلم ابد و یک روز که این روزها سروصدا کرده است نگاه بیندازید تا بفهمید سینمای شعارزده ما مشکلات طبقه فرودست را به چگونه به سخره می گیرد و با چند تیکه معتادی و رقص و اشک منتقدان و بینندگان را گول میز زند، بدون هیچ ابداع و نوآوری خاصی)

مهمترین جنبشی که هم سینمای قبل خود را نقد کرد و هم جریان ساز سینمای پس از خود شد، جنبش موج نوی فرانسه بود. جنبشی ساختار شکن که همراه با روشنفکران و فیلسوفان در فرانسه رشد کرد. این جنبش به نقد و ستایش سینمای کلاسیک امریکا پرداخت و پاسخی برای "ساختارگرایی" سینمای کلاسیک ایجاد شد. نشانه های "پست مدرنیسم" که در همان دوره بر سر زبان ها افتاده بود در فیلم های استفاده شد و سعی شد از چارچوب های کلاسیک فراتر رقته و راه  را برای تاویل و تفسیرهای متفاوت باز بگذارد. آلن رنه و ژان لوک گدار به همراه فرانسوا تروفو در میان برترین های موج نوی فرانسه هستند. در واقع آنها مفهوم پست مدرن که می گوید "انتقاد از مدرنیته و نفی سنت را در قالب مدرنیته انجام دهید." را در فیلم هایشان بکار گرفتند. ابداع داستان گویی جدید، فیلمبرداری نامتعارف، بازی های رئالیستی و سعی در بیان موضوعات نو در نقد مدرنیته از ویژگی های این جنبش سینمایی مهم است. فیلسوفانی چون هایدگر، دریدا، و روانشناسی چون لاکان در این جنبش تاثیر زیادی داشتند. شاید گزاف نباشد که بگوییم سینمای افسار گسیخته دهه 60 و 70 امریکا از این جنبش تاثیر مستقیم گرفته است.

به جز این جنبش ها در جای جای دنیا ابداعات بسیاری در راستای پیشرفت این هنر انجام گرفته است. در شرق سینماگران ژاپنی زیبایی شناختی غربی را به چالش کشیدند و تعریف خاصی را عرضه کردند و همچنین سینماگران مستقلی چون برگمان، یانچو، کیشلوفسکی، برسون و کیارستمی تاثیرات مستقیمی بر سینما گذاشتند و نباید در فرم گرفتن سینمای حال حاضر از نام این هنرمندان چشم پوشی کنیم.

پس در یک بررسی تاریخی می توان نتیجه گرفت سینما خود یک هنر مدرن است و چسباندن وازه ای چون مدرن به این هنر شاید بیهوده باشد و اگر سینمایی که به واقعیت نزدیک است را مدرن می نامیم بهتر است از واژه رئالیستی در معرفی آن استفاده کنیم. و همچنین بهتر است فریب سینمای منفعت پرور هالیوودی را هم نخوریم، سینمای ظاهر فریبی که در نمایش سرمایه داری تلاش می کند تا انسان محوری. ولی اگر در مورد سینمای پست مدرن در امروز سخن می گوییم نمونه های خوبی یافت می شود. کارگردان موفق این سبک کوئنتین تارانتینو و جیم جارموش هستند که موضوعاتی ناب را سینمایی می کنند و نوع نگاهشان به مسائل انتقادی و انسان محور است و سعی در از بین بردن اسطوره ها و کلیشه ها دارند.

شهرت همیشه نشان کیفیت نیست. این موضوعی است که بعضی با آن موافق هستند و بعضی ها نیز مخالف. آن چیزی که باعث شهرت یک اثر می شود موقعیت آن است و اینکه چه کسانی در شکل گیری آن اثر نقش داشته اند. آنگاه خیلی از سوژه هایی که در چنین شرایطی عرضه می شوند، ممکن است به خاطر دیده شدن به شکل گسترده، تازه و ناب به نظر برسند اما حقیقت اینست که ممکن است گاهی آن سوژه آنقدرها نیز جدید نبوده باشد و مشابهش در گذشته بوده، اما در شرایطی عرضه شده که آنطور که باید و شاید دیده نشده است.

هنگامی که ریدلی اسکات امتیاز رمان مشهور پیش از آنکه بخوابم به نویسندگی اس، جی، واتسون را به دست آورد وی روان جافه کارگردان ناشناس بریتانیایی را برای ساخت آن در نظر گرفت و بازیگران سرشناسی در فیلمش ایفای نقش کردند. نیکل کیدمن که هرچند، چند سالی است دوران اوج بازیگری اش را پشت سر گذاشته است، اما شهرت چندین ساله اش اجازه نمی دهد که دیگران او را به این سادگی ها فراموش کنند. کالین فرث بازیگر باسابقه ای که شهرت جهانی اش را در سنین بالا به دست آورد و مارک استرانگ که چند سالی است در نقش مکمل فیلمهای مطرح خوش درخشیده است.

رمان پیش از آنکه بخوابم شهرت و موفقیت زیادی به دست آورد و منتقدان آن را به خاطر سوژه ناب و ریتم هوشمندانه اش مورد تمجید قرار دادند. اقتباس تصویری آن اما اگرچه نقد های مثبتی دریافت نکرد و فروش آنچنان بالایی هم نداشت اما با اینحال به واسطه سه بازیگر شناخته شده اش شهرت جهانی پیدا کرد و بسیاری از مردم در سرتاسر جهان به تماشای آن نشستند و خیلی ها پیچش ناب و انتهایی فیلم را مورد ستایش قرار دادند. اینچنین شد که فیلمی با سوژه ظاهرا نو اما با کیفیت نه چندان مطلوب تبدیل به اثری شناخته شده گشت.

داستان فیلم در ارتباط با زنی است که با همسر مهربانش زندگی نرمالی را می گذراند. اما آیا او همان کسی است که خود فکر می کند و یا کسان دیگر در مکانی دیگر در جستجوی او هستند؟

اما برای من که چند سال قبلش فیلم تلویزیونی این زندگی من نیست محصول سال 2006 را دیده بودم به خوبی می دانستم که سوژه داستان قبل از اینکه بخوابم به هیچ عنوان ناب و تازه نیست و من مشابه همان خط داستانی را در فیلمی دیده بودم که نه بازیگران مطرحی داشت، نه کارگردان و فیلم نامه نویس شناخته شده ای و درنتیجه هیچ کدام از معیارهایی جهانی شدن را نداشت اما کیفیت ساختارش به مراتب بالاتر از فیلم به ظاهر خلاقانه پیش از آنکه بخوابم بود. ممکن است پل برکت فیلمنامه نویس ناشناس فیلم این زندگی من نیست، برای خلق داستان جدیدش از بعضی عناصر رمان see jane run اثر جوی فیلدینگ الهام گرفته باشد، أما آنچه که پیداست استفاده ای که وی از این سوژه کرده به مراتب جذاب تر و پرکشش تر از کار آنهایی بوده که در یک موقعیت دیگر از آن بهره جسته اند.

اگر فیلم پیش از آنکه بخوابم را تماشا کرده باشید دیگر تماشای این زندگی من نیست شاید برایتان جذابیتی نداشته باشد. اما حداقل با تماشای آن می توان دریافت که برخلاف آن فیلم به نسبت مطرح، درام، معما و تریلر به درستی با هم آمیخته شده اند و هیچکدام بر دیگری ارجحیت ندارند.

و اینجاست که باید برای خیلی ها که نمی توانند و یا به دلایل شخصی نمی خواهند در آن موقعیت کاذب قرار بگیرند اظهار ناراحتی کرد. چرا که آنها حرفهایی زیادی برای گفتن دارند اما نه دیده می شوند و نه آن طور که باید و شاید حرفهایشان شنیده می شود.

وقتی برای نخستین بار شب گذشته را دیدم به نظرم یک فیلم معمولی بود. فیلمی که آن موقع فقط به خاطر بازی کیرا نایتلی تصمیم به دیدنش گرفتم. بعدتر اما وقتی دوباره فیلم را دیدم احساسم به آن عوض شد و شب گذشته در لیست بهترین فیلمهای زندگیم قرار گرفت. در این فیلم روابط بین آدمها با ظرافتی خاص به تصویر کشیده شده که شاید با یک بار دیدن فیلم به آن پی نبریم. چند روز پیش بعد از مدتها به تماشای فیلم نشستم و همین بهانه ای شد تا درباره اش چند خطی اینجا بنویسم.

فیلم شب گذشته با رفتن جوانا (کیرا نایتلی) و مایکل (سم ورثینگتون) به یک مهمانی شروع میشود. در مهمانی زنی به اسم لارا (اوا مندس) به جوانا معرفی میشود که همکار جدید مایکل است. نگاه هایی که بین مایکل و لارا رد و بدل میشود و خوش و بش بین آنها حاکی از توجه ای ست که این دو نفر به هم دارند و این موضوع از چشم جوانا دور نمی ماند. بعد از مهمانی جوانا که به رابطه همسرش با لورا شک کرده با دلخوری از مایکل توضیح میخواهد که چرا در چند ماه گذشته از لارا حرفی نزده است. مایکل قسم میخورد که خیانتی در کار نیست و به جوانا قول میدهد که رابطه اش با لورا از همکاری فراتر نرود. روز بعد که مایکل عازم سفر کاری با لورا و دیگر همکارانش میشود، جوانا هم به طور اتفاقی دوست پسر سابقش، الکس (گیوم کنه) را میبیند و برای شب قراری دوستانه میگذارند‌.

از اینجا به بعد این دو ارتباط به شکل موازی به تصویر کشیده میشود. رابطه جوانا با الکس که سرشار از عشق است و رابطه مایکل و لورا که چیزی جز هوس نیست. از صحبتهای جوانا و الکس میفهمیم که چهار سال پیش، الکس برای مدتی جوانا را رها کرده و در این مدت جوانا که از بازگشت الکس دلسرد شده با مایکل ازدواج میکند. الکس و جوانا هر دو از این اتفاق به شدت پشیمان و ناراحتند. جوانا اعتراف میکند که هنوز هم الکس را بیشتر از مایکل دوست دارد. او که شب قبل همسرش را سرزنش می کرد حالا در وضعیت مشابهی قرار میگیرد با این تفاوت که این رابطه بر مبنای هوس نیست و دوست داشتنی عمیق در بین است، اما با این وجود باز هم به همسرش خیانت نمیکند. از آن طرف اما مایکل در دام هوس می افتد و قولی که به جوانا داده را فراموش میکند.

جالبتر از همه اما پایان فیلم است. صبح شده و مایکل که از خیانت جسمی به همسرش پشیمان است، سفر کاری را به پایان نرسانده- پیش جوانا برمیگردد. جوانا بعد از رفتن الکس به فکر فرو رفته و انگار مایکل برایش اهمیتی ندارد... شاید به این فکر میکند که زندگی مشترکش را نمیخواهد...به ترک کردن مایکل فکر میکند یا به اعتراف کردن عشقش به دیگری نزد مایکل...  آنقدر بی تفاوت شده که حتی در جواب دوستت دارم مایکل چیزی نمیگوید و وقتی تصمیم به صحبت میگیرد دوربین قطع میشود و تصمیم جوانا را به عهده مخاطب میگذارد.

در این فیلم شاهد یکی از بهترین نقش آفرینی های کیرا نایتلی هستیم. از طرفی گیوم کنه در نقش الکس آنقدر دوست داشتنی ظاهر شده که رابطه احساسی این دو به خوبی به مخاطب منتقل میشود. تصویری که از عشق الکس و جوانا به مخاطب ارائه میشود متفاوت از آن عشق کلیشه ای ست که در فیلمها میبینیم و من را به یاد عشق سلین و جسی در پیش از غروب می اندازد که بعد از سالها یکدیگر را میبینند و اگرچه هر دو عاشقند اما از ابراز آشکارای عشقشان خودداری میکنند. در اینجا هم الکس به شکل مستقیم از عشقش به جوانا حرفی نمیزند و "دوستت دارم" را به زبان نمی آورد اما نوازش های گاه و بی گاهش،تاسف عمیقش برای از دست دادن جوانا که با تکان دادن سر و به فکر فرو رفتنش دیده میشود، نگاه غمگینش به قاب عکس جوانا و مایکل و بوسه حسرت بارش هنگام خداحافظی، همه و همه حکایت از دوست داشتنی عمیق دارد...

یکی از سکانسهایی که به شدت دوستش دارم جایی ست که جوانا و الکس از هیاهوی مهمانی به پشت بام منزل دوستشان پناه میبرند و بعد از مرور بعضی از خاطرات گذشته وقتی به خاطره ای درباره رقص میرسند، در سکوت با هم میرقصند...

خانواده برای من واژه ارزشمندی است. اعضای یک خانواده ممکن است جملات سوزناک به هم نگویند! خیلی از آنها ممکن است به یکدیگر بی احترامی کنند و حتی جواب سلام یکدیگر را ندهند اما چیزی در قلبشان آنها را به هم پیوند می دهد حتی اگر غرورشان به آنها اجازه اعتراف کردن به آن را ندهد! برخلاف فیلمهای هندی که قانون را بر خانواده مقدم می دانند (مانند مادری که در فیلم هندی دیوار اجازه قتل فرزند ناخلفش را داد و یا پدری که در فیلم قانون فرزندش را با دستان خودش کشت. بیچاره آمیتاب باچان!) همه انسانها می دانند, کمتر کسی است که خانواده اش را فدای قانون کند. حتی خود هندی ها!

اگرچه داشتن خانواده برای بسیاری از انسانها لذت بخش است،  اما من فکر می کنم این لذت برای بچه ها طعم دیگری دارد. اینکه بچه ها احساس کنند که بزرگترها در هر شرایطی حامی آنها هستند بسیار لذت بخش است. من در فیلمها، هنگامی که می بینم خانواده های از هم پاشیده، چگونه برای بقا تلاش می کنند لذت می برم. گویا آنها ارزش خانواده را به خوبی درک می کنند و فیلم پدری محصول 1993 یکی از آن فیلمهاست. فیلمی که با هنرمندی پاتریک اسویزی ستاره آن سالهای هالیوود عرضه شد و بازیگران نوظهوری چون سابرینا لوید و برایان بونسال در کنار وی خودنمایی کردند. هالی بری که در آنزمان هنوز به جمع ستارگان هالیوود نپیوسته بود نیز حضور نه چندان بلند، اما نسبتأ موثری در فیلم دارد.

وقتی مادر کلی دختر نوجوان و برادر کوچکترش ادی بر اثر سرطان از دنیا می رود آنها به یک یتیم خانه انتقال داده می شوند. در این یتیم خانه به جای اینکه از بچه ها مراقبت کنند، آنها را مورد آزار قرار می دهند. کلی که نمی تواند این وضعیت را تحمل کند از آنجا می گریزد تا پدرش را یافته و از او درخواست کمک کند. جک چارلز، پدر بچه ها که یک خلافکار خرده پا و قمارباز است هیچگاه فرزندانش را نخواسته و آنها و مادرشان را ترک کرده است. اما کلی ناامید نمی شود و با تمام وجود سعی می کند خانواده از هم پاشیده اش را دور هم بازگرداند.

کلی با اصرار بسیار پدرش را متقاعد می کند که بیاید و برادرش را از آنجا خارج کند. اما رفتار مضحک چارلز در دادگاه باعث می شود که فرزندانش به او تعلق نگیرند. هنگامی که او می بیند که بچه های یتیم خانه با دستهای که به دستبند بسته شده اند سوار اتوبوس می شوند به اتوبوس حمله کرده و پسرش را نجات می دهد و اینجاست که او و فرزندانش مجبور می شوند از دست پلیس و به عبارتی دیگر قانون بگریزند.

فیلم در جنبه های ماجراجویانه و عاطفی موفق ظاهر می شود اما در جنبه های کمدی یک مقدار بی تجربه عمل می کند. پدری شما را از یک ماجرا وارد ماجرایی دیگر می کند. این فیلم مانند بسیاری از فیلمها تنها ادعای ماجرایی بودن را ندارد. شما به ندرت می توانید در فیلم لحظه آرامی را بیابید. شما با یک فیلم جاده ای که در آن چند مسافر با یکدیگر از تجربیات زندگی شان صحبت می کنند مواجه نیستید. فیلم شامل یک عالمه صحنه های تعقیب و گریز در طبیعت زیبای شهرهای مختلف آمریکا است که به زیبایی کارگردانی شده اند.

فیلم در صحنه های عاطفی اما بی نظیر ظاهر می شود. پدری پا را از درام فراتر نهاده و به مرز ملودرام نزدیک می گردد. به شکلی که اگر شما انسانی احساساتی باشید، خودتان را در حالی خواهید یافت که اشک هایتان صورتتان را پر کرده است. البته احساسات اغراق شده یک مقدار فیلم را خوش‌بینانه جلوه داده است. به طور مثال، اینکه کلی که اینقدر از دست پدرش ناراضی بود به همین سادگی او را در سکانس دادگاه ببخشد چندان معقول به نظر نمی رسد. اما فیلم قرار است هم جدی و هم سرگرم کننده باشد. پس می توان گفت که فیلم پدری به شکلی مثبت با احساسات شما بازی خواهد کرد. مخصوصا سکانس دادگاه که می تواند یک انسان را به سادگی منقلب کند.

با این وجود این فیلم در جنبه های کمدی چندان راضی کننده نیست. ایده ای که بر مبانی آن فیلمی از هر دو جنبه درام و کمدی استفاده کند بسیار ارزنده است چرا که دنیای واقعی نیز مخلوطی از غم و شادی است. اما این تنها وقتی جواب می دهد که صحنه های جدی و کمدی از کیفیت برابری برخوردار باشند. به طور مثال وقتی جک، بینی مدیر یتیم خانه را در اتوبوس می گیرد و یا به پلیسی که ماشینش واژگون شده است می خندد، هیچ چیز جالبی برای بیننده بزرگسال ندارند. مخصوصا وقتی که بیننده می داند که با یک فیلم احمقانه و بی معنی مواجه نیست. بنابراین بهتر بود که طنز فیلم پرمعنا و با ریزه کاری بیشتر نوشته می شد.

چیزی که در فیلمها برای من بسیار آزاردهنده است تاکید بسیار آنها بر روی نقطه اوج (climax) آنهاست. به طوری که احساس خواهید کرد که انتهای فیلم تفاوتی فاحش با ابتدا و یا حتی میانه آن دارد. به طور مثال اگر فیلم، یک فیلم اکشن باشد حدود چهل دقیقه پایانی تنها به نبرد خواهد گذشت تا داستان به سرانجام برسد و اگر آن فیلم مثلا یک درام حقوقی باشد باز هم چهل دقیقه پایانی صرف دادگاه می گردد و در طی این مدت، فیلم صرف دیالوگ هایی می شود که قرار است داستان را به نقطه پایان برسانند. اما فیلم پدری هیچگاه بیش از اندازه، زمان صرف سکانس های مختلف نمی کند. ریتم در طول فیلم یکپارچه است. صحنه ها تاثیر خود را می گذارند و سپس به موقع شما را ترک خواهند کرد!

تنها ضعف در ارائه طنزهای زیرپوستی کمی آزاردهنده است. با این وجود این موضوع چیزی از ارزش فیلم کم نمی کند. همین که فیلم تلاش یک خانواده از هم پاشیده را برای شکل گیری مجدد نشان می دهد برای من ستودنی است. خانواده ای که شاید آنطور که باید با احترام با یکدیگر برخورد نکنند اما انگار که روح و روان شان به هم پیوند خورده است. آنها در مقابل هر چیزی که مانع پیوند مجددشان شود می ایستند تا موجودیت خود را حفظ کنند و همین کافیست که به ارزش خانواده بیشتر پی ببریم.

اگر در تماشای فیلم دقت به خرج دهید می توانید چهره جاشوا لوکاس جوان را در نقشی بسیار کوچک تشخیص دهید!

به نظر من سینمای دیروز، امروز و فردا می تونن دربرگیرنده هرسه طبقه فیلمهای سینمایی باشن. از اونجا که هنوز که هنوزه تکلیفم با سینمای کلاسیک، مدرن و پست مدرن روشن نیست، برای دستیابی به یک جمع بندی چرخی در اینترنت زدم.

در سایت نقد فارسی نکات جالبی درباره اختلاف سینمای کلاسیک و مدرن دیدم . ضمنا نویسنده نقد پارسی سینمای پست مدرن رو با عبارت «مضامین بزرگ داخل گیومه» خلاصه کرده که در واقع اشاره به مشخصه برجسته این سبک «وجود متن پنهان» یعنی شکل‌گیری معنای متنی جدید توسط متون دیگه است. با توجه به اون مطالب دو جدول 1 و 2 رو استخراج کردم:

آیا برداشت من کاملا درسته؟ اساتید و دوستان صاحب نظر لطفا نظر بدن تا بتونیم به یه چارچوب خوب در این باره برسیم. الان قصد تعریف فیلم خاصی رو ندارم. چون می خوام شما هم جدولهای بالا رو در نظر داشته باشید و تصاویر زیر رو مشاهده کنید. ببینید با کدوم فیلم یا کدوم کارگردان آشنایی بیشتری دارید؟ و آیا فیلم مورد نظر شما شاخصه های جداول بالا رو داره؟

---------------------------------------------------------

نمیدانم این چه سری ست که وقتی یک کارگردان موفق در یک کشور دیگر و به یک زبان دیگر فیلم میسازد اثرش بی رمق و خسته کننده میشود. اصغر فرهادی که بعد از سه گانه اش یعنی چهارشنبه سوری، درباره الی که هنوز و همیشه شاهکار است  و بعد از جدایی که آنقدر بی ادعا کارگردانی کرده بود که به یاد دارم در مصاحبه ای گفته بود من حتی فکر نمی کردم جدایی به اندازه درباره الی موفق شود، چرا دیگر شاهکار نساخت؟ شاید به خاطر همین بی ادعایی بوده که بدون هیچ ادایی هر آنچه واقعن در ذهن داشت به بهترین شکل به تصویر می کشيد. اصغر فرهادی وقتی در فرانسه فیلم ساخت آنقدر اسمش بزرگ شده بود که به جای روایت یک قصه جدید و نو، درگیر پیچیدگی های داستانهای قبلی اش بود، در ساخت و به وجود آوردن تعلیق و معما گم شد و به هر شیوه بود سعی داشت ادای خودش را دربیاورد که هنوز هم در هیچ کدام از آثارش موفق نشده است.

دقیقن مشابه همین موضوع برای کارگردان پرآوازه ژاپنی یعنی کورئدا رخ داده است. او قبل از این آثاری چون خواهر کوچک ما را ساخته بود که مخاطبش را به وجد می آورد.  آخرین اثر او اما اینچنین نیست.  در فیلم حقیقت که تنها فیلم غیر ژاپنی کارنامه اش است ذره ای از آن همه هوش و زیرکی به چشم نمیخورد.  داستان فیلم در ظاهر جالب است و دیدن اسم هنرپیشه ها آدم را ترغیب میکند هر چه زودتر به تماشای فیلم بنشیند‌. موضوع درباره یکی از ستاره های سابق سینما به نام فابیان (کاترین دونوو) است که به مناسبت انتشار کتاب زندگی نامه اش، دخترش (ژولیت بینوش) همراه با همسرش(ایثن هاوک) برای چند روز پیش او می آیند. کاترین دونوو که هنوز هم با اینکه پا به سن گذاشته، زیبا و دوست داشتنی است خوب و قوی بازی میکند. اما مشکل اینجاست که وقتی فیلم کارگردانی قوی و از آن مهم تر فیلمنامه منسجم نداشته باشد تلاش بازیگران هیچ کمکی نمیکند. حتی ژولیت بینوش که بازی اش همیشه بی نقص و درجه یک بوده انگار به حال خود رها شده و مثل همیشه نیست. ایثن هاوک هم که اصلن بود و نبودش در فیلم فرقی ندارد.

داستان مثلن میخواهد پیچیدگی رابطه مادر و دختری را که به خاطر عدم توجه از سوی مادر از همان کودکی به مشکل خورده بازگو کند. کارگردان انگار ایده های خوبی در ذهن داشته که به پختگی نرسیده است. انگار ایده های خام اولیه از هر طرف در فیلم پرت شده است. نه آن زندان پشت خانه معنی که باید داشته باشد را دارد، نه ماجرای سارا و نه آن لباس سیاهش! نه رستوران ژاپنی رفتن فابیان معنی دارد و نه ماجرای نمایش جادوگر شهر از و... هیچ کدام نشانی از زیرکی کارگردان ندارد.  انگار همه اینها ایده های جداگانه ای بوده اند که به زور به هم وصل شده اند. حتی آن صحنه ای که بعد از خروج از رستوران با آهنگ نوازنده های دوره گرد همه با هم در خیابان میرقصند هم بی معنی جلوه میکند... درست مثل صحنه های تئاتر وسط فیلم فروشنده فرهادی... خلاصه اینکه حقیقت از نظر من فیلم بدی ست که به شدت مرا یاد تلاش های فرهادی برای ساخت فیلمی شاهکار می اندازد. تلاشی که بی نتیجه می ماند...