خب، به سرگیجه رسیدیم! هرچی سعی کردم یکی دیگه از دوستان آغاز کننده این بحث کمی خطرناک باشه نشد، گرچه ممکنه نظرات من عده ای از دوستان و طرفداران دو آتشه هیچکاک رو کمی ناراحت کنه، اما فلسفه تشکیل این تاپیک آغاز گفتگوست و تا نظر مخالفی نباشد دوستان هم انگیزه ای برای بحث پیدا نمی کنند.

درباره هیچکاک، سینمای هیچکاک و آثار ریز و درشتش می توان تا سال ها حرف زد و مرثیه سرایی کرد اما آیا آقای هیچکاک همیشه استاد، هنوز هم همان جایگاه پیشین را در نزد سینمادوستان دارد یا گذر زمان تاثیر آن را کمی کمرنگ کرده است. در آخرین شماره ماهنامه 24 که به مناسبت 24مین شماره ماهنامه چاپ شده از 50 فیلمساز ایرانی نظرخواهی شده تا 10 فیلم عمر خود را معرفی کنند. نکته جالب و تامل برانگیز نبودن هیچکدام از آثار هیچکاک در رده بندی نهایی است. کاری به خوب یا بد بودن این موضوع ندارم اما هدف از ایجاد این بحث چرایی این موضوع است. چرا فیلمی چون سرگیجه که همیشه رتبه های بالای جدول را به خود اختصاص می داد ناگهان جای خود را به راننده تاکسی، جاده و آگراندیسمان داده است.

بحث را با سرگیجه شروع کنیم بعد هم اگر دوستان مایل بودند می توان از دنیای فیلم های پرشمار هیچکاک فیلم دیگری برای بازنگری برگزید.

و اما سرگیجه ...

من و سرگیجه یک ماجرای سرگیجه آور داریم. هر چه سعی کردم فیلم را دوست داشته باشم نشد و این شاید به خاطر برخورد اولیه و انتظاری بود که به رغم تلاش یک طرفه از جانب من(و نه جناب استاد) هیچگاه برآورده نشد. اولین برخورد من با سرگیجه در سال های دبیرستان تحت تاثیر نام شگفت انگیز هیچکاک قرار گرفت و هر جایی از فیلم را که دوست نداشتم به پای کم بودن فهم و درک خودم گذاشتم (هنوز هم می گذارم). به دانشگاه رسیدیم و باز هم سرگیجه ما را رها نکرد ( کدام سرگیجه؟ ). فیلم را می دیدم و نقدهای بلندبالای پرویز دوایی را می بلعیدم، از نظر تکنیکی و تاویلات گوناگون هیچ تناقضی نبود و با دوایی هم عقیده بودم تا آنجا که برایم قابل درک بود البته!. اما دوایی و خیلی های دیگر از عشق اسکاتی به مادلین و سعی در بازآفرینی دوباره او می گفتند و چنان از در رسای عشق مجنون وار اسکاتی قصیده ها می سرودند که شک به جان آدم می افتاد که حتما" من نمی فهمم. زمانی گذشت و من ماندم و سرگیجه و دوایی و رابین وود و هیچکاک حالا دیگر برایم پر ادعا!!!

هی فیلم را می دیدم اما در اسکاتی همه چیز بود جز عشق و هنوز هم در اسکاتی همه چیز هست جز عشق، اصلا" هیچکاک در درآوردن صحنه های عاشقانه به معنای واقعی کلمه جز موارد اندکی واقعا" عاجز است چون عشق صداقتی می خواهد که سینمای هیچکاک به نظر من فاقد آن است. رفتار اسکاتی چه در قبال مادلین و چه در قبال جودی به هیچ عنوان عاشقانه نیست بلکه بیشتر به رفتار یک فرد بیمار شباهت دارد. نگاه اسکاتی هم اصلا" نگاه عاشقی نیست که سعی می کند معشوق از دست رفته اش را در دیگری بیافریند. طرز برخورد اسکاتی و تعقیب و گریزش و یافتن دوباره جودی و تبدیل او به مادلین در زیر آن نورهای افسونگر رفتاری جنون وار است که هیچ نشانی از عشق ندارد. البته روی کاغذ همه چیز خوب است و شاید اگر کارگردان دیگری سرگیجه را می ساخت در انتقال عشق اسکاتی به تماشاگر موفق بود اما متاسفانه هیچکاک و استیوارت در این مقوله عاجزند. اوایل فکر می کردم اشکال از نوع بازی جیمز استیوارت است و مسئله را به ضعف های بازیگری قبل از ظهور اکتورز استودیو مربوط و او را فاقد قدرت لازم برای بازی در چنین نقش هایی می دانستم اما با دیدن آثار بیشتری از استیوارت مخصوصا" آثاری چون زندگی شگفت انگیزی است این اتهام برطرف شد . اسکاتی یا استیوارت ، شاید هم هر دو در سرگیجه واقعا" به نوعی گیج و منگ شده اند، خواهش می کنم این گیجی را به موضوع سرگیجه ربط ندهید. عشق باید گرم و باور پذیر باشد و با ضرب و زور نورهای سبز و موسیقی برنارد هرمان و سیمای حیرت انگیز کیم نوواک چیزی به نام عشق پدید نمی آید، آنچه می ماند اسکاتی درمانده است که نمی داند به دنبال چیست و چرا همه جا به دنبال مادلین است ؛ و هیچاک همیشه استاد است و کاریکاتوری از عشق. متاسفانه موضوع به همین جا ختم نمی شود و به جز عشق اسکاتی موضوعات دیگری چون موضوع ترس از ارتفاع اسکاتی هم باورپذیر نیست، این درست که هیچکاک یک تکنیسین بی همتاست و فیلم هایش از نقطه ضعف تکنیکی و فنی عاری است اما نوعی باورناپذیری در بسیاری از آثارش وجود دارد گویی استاد تماشاگرش را جدی نمی گیرد، شاید اشکال از جای دیگری باشد اما این باورناپذیری در بسیاری از صحنه های تعلیقی دیگر فیلم های استاد به چشم می خورد. کارها و رفتارهایی از آدم های فیلم های هیچکاک سر می زند که در تاریخ سینما بی سابقه اند و در زندگی عادی هم فکر نمی کنم یک فرد در مواجهه با خطر این میمیک چهره را از خود نشان دهد.

برگردیم به سرگیجه؛ جودی که در حال تبدیل شدن به مادلین است، به اسکاتی می گوید: اگر اجازه دهم مرا عوض کنی، آن وقت مرا دوست داری ...؟

و اسکاتی جواب می دهد : بله، بله !!! ...

من که باور نمی کنم.