آیا می‌دانید اولین گوینده رادیو چه كسی بود؟

سال ۱۳۱۹ در حالی كه ۲۰ سال از اختراع رادیو در دنیا می‌گذشت این رسانه وارد ایران شد. خیلی‌ها رادیو را از آن روزهایی كه كارش را در بی‌سیم پهلوی شروع كرد به خاطر دارند چون ۶۸ سال اگرچه عمر زیادی است اما فاصله كوتاهی است برای به خاطر آوردن. هنوز هم به خیلی از قدیمی‌ترها و پیشكسوت های رادیو كه زنگ می‌زنیم خوب به یاد می‌آورند زمانی را كه رادیو از بی‌سیم قصر به میدان ارگ رفت و تا امروز هم در آنجا شعبه‌ای دارد. چون رادیو تهران و اداره كل نمایش آنجا هستند.

اما یك چیز خیلی جالب است و آن این كه در این فرصت نه‌چندان زیاد خیلی‌ها به خاطر نمی‌آورند كه اولین گوینده رادیو چه كسی بوده است. به عبارت دیگر در آرشیو صداهای برجای مانده سَندی نیست كه مشخص كند اولین بار صدای چه كسی از رادیو ایران شنیده شد. آنچه كه هم‌ اكنون در آرشیو است و هر سال ۴ اردیبهشت از شبكه‌های متعدد رادیو پخش می‌شود صدایی است كه صاحب آن رضا سجادی است. او می‌گوید: ساعت پنج بعدازظهر «اینجا تهران رادیو ایران» خیلی‌ها اعتقاد دارند كه رضا سجادی همان اولین گوینده‌ای است كه از رادیو ایران صدایش شنیده شد ولی در میان نقل قول‌های بسیاری دیگر از پیشكسوتان رادیو شنیدن نام‌های دیگران هم جالب است.
«توران مهرزاد» می‌گوید حدود ۶۰ سال پیش زمانی كه دختری ۱۴ ساله بود، از تئاتر به رادیو پیوست. او كارش را در بی‌سیم قصر شروع كرد و شنوندگان قدیمی رادیو مناجات‌های صبحگاهی او را در كنار مرحوم «اكبرمشكین» حتما به خاطر دارند. عاشق رادیو است و مدیران فعلی رادیو را آدم‌های نازنینی می‌داند كه احترام این پیر و مادر رادیو را نگه می‌دارند. توران مهرزاد از میان اولین گوینده‌های قدیمی رادیو تنها نام خانمی به اسم «اردلان» را به یاد می‌آورد اما می‌گوید: همه اولین‌ها را دیده‌ام و با آنها كار كردم.

برای این كه بدانیم اولین زنی كه صدایش از رادیو شنیده شد چه كسی بود بد نیست به گفته «داوود رشیدی»‌ هنرمند سینما و تئاتر هم توجه كنیم. او از مرحوم «طوسی حائری» یاد می‌كند، مرحوم طوسی حائری دخترعمه و دختر دایی داوود رشیدی بوده است و حتی مدتی در ایران و فرانسه با خانواده آنها زندگی كرده. طوسی حائری دكترای ادبیات فرانسه داشت و به گفته رشیدی اولین گوینده زن رادیو بوده است.
علی‌اكبر توصیفیان هم از جمله كسانی است كه در رادیو ریش و موی سفید كرده است. او قدسی رهبری، رضا سجادی، بشیر فرهمند و تقی روحانی را به عنوان اولین گویندگان رادیو نام می‌برد و می‌گوید: به نظرم اولین نفر مرحوم كوكب پرنیان بود كه با نام خانوادگی شوهرش «رجاء» شناخته می‌شد. علی‌‌اكبر توصیفیان حالا دیگر فقط در برنامه‌ها و جشن‌های خاص رادیو شركت می‌كند چون از سال ۵۸ بازنشسته شده اما همچنان رادیو را دوست دارد و شبكه‌‌های جوان و پیام مورد علاقه اوست...

به جمشید جم زنگ می‌زنم همه او را با سرود خاطره‌انگیز یار دبستانی به خاطر می‌آورند. او از قدیمی‌ترها به یاد رضا سجادی می‌افتد و بعد هم می‌گوید: مرتضی احمدی كه هنوز هم شكر خدا زنده است و سرپا قدیمی‌ترین عضو رادیوست. در میان زنده‌ها كه هم بازیگر بود هم خواننده هم ضربی‌خوان او از حسین توصیفیان، كمال‌الدین مستجاب‌الدعوه و فروزنده اربابی به عنوان اولین‌ها صحبت می‌كند و از مرحوم مانی (خواجوی)‌ می‌گوید كه یكی از افراد موثر رادیو بود.
ژاله علو می‌گوید سالگرد تولد رادیو زنگ زدی و سوالات عجیب و غریبی می‌پرسی؟ او روزهایی را به یاد می‌آورد كه وارد رادیو شد وقتی كه من آمدم در كنار رضا سجادی، تقی روحانی و بشیر فرهمند ۳ گوینده خانم هم بودند. كوكب رجا، قدسی رهبری و مرحوم طوسی حائری كه ایشان دبیر ادبیات من بودند از سال ۲۷ كه من به رادیو آمدم تقریبا به جز این افراد هیچ گوینده دیگری نبود. بعدها نمایش‌های رادیویی شروع شد و اولین داستان‌های شب را پرویز خطیبی می‌نوشت و من اجرا می‌كردم.
البته این‌طور نیست كه واقعا هیچ‌كس نداند كه اولین گوینده رادیو چه كسی بوده و این همه اختلاف نظر هم تقصیر كسی نیست. چون آرشیوی از رادیو در اولین سال‌های شروع به كار رادیو موجود نیست. شاید آنها كه ۶۸ سال پیش اولین كسانی بودند كه كار رادیو را در ایران شروع كردند از اهمیت این مساله بی‌‌خبر بودند شاید هم امكانات محدود آن زمان مجالی برای آرشیو كردن و تاریخچه نوشتن به آنها نمی‌داد. به هر حال دكتر خجسته از تلاش همكارانش در آرشیو معاونت صدا خبر می‌دهد كه در حال جمع‌آوری اسناد و مدارك و صداها هستند و تاریخچه شصت و چند ساله رادیو به زودی منتشر می‌شود. مهم این است كه به قول ژاله علو خانواده رادیو از بیرون با مردم رابطه صمیمی و محترمی دارند و از درون هم با هم دوست هستند.
علو می‌گوید: امیدوارم بیشتر به كیفیت برنامه‌ها توجه شود، امیدوارم همیشه همراه و مونس مردم باشیم و تا هستیم كار قشنگ به مردم هدیه كنیم.

روزنامه جام‌جم