نام فیلم : سریال طلاق

نام ترانه : طلاق

نام خواننده : گوگوش

نام ترانه سرا: اردلان سرفراز

آهنگساز و تنظیم کننده : منوچهر چشم آذر (توضیح دارد)

مدت: 4 دقیقه و 43 ثانیه

سال ساخت: 1356

متن ترانه:

بشنو,همسفر من.
از این قصه ی تلخ,راه دشوار.
ای تو,تک چراغ این شب تار.
این که گذشتن از کنار قصه ها نیست.
این که یک تصویر از سقوط آدما نیست.
ما بی تفاوت به تماشا ننشستیم.
ما خود دردیم,این نگاهی گذرا نیست.

 سفر چه تلخه در امتداد اندوه

حس کردن مرگ لحظه ویرانی کوه

همپای هر بغض شکستن و چکیدن

از درد غربت بیصدا فریاد کشیدن

 

بشنو,همسفر من.
با هم رهسپار راه دردیم.
با هم,لحظه ها را گریه کردیم.
ما در صدای بی صدای گریه سوختیم.
ما از عبور لحظه لحظه قصه ساختیم.
از مخمل درد به تن عشق جامه دوختیم.
ما عجز خود را باهم و بی هم شناختیم.
 

تنهایی رفتیم به عجز خود رسیدیم

با هم دوباره زهر تنهایی چشیدیم

شاید در این راه,اگر با هم بمانیم.

وقت رسیدن شعر خوشبختی بخوانیم.

ترانه طلاق در زمان خودش ابتدا با سریالی به همین نام مشهور گردید. اما گذشت زمان و تغییر و تحولاتی که منجر به انقلاب 57 گردید باعث گردید تا این سریال زیبا که در همان مقطع زمانی بسیار تاثیرگذار و پرطرفدار بود آرام آرام به فراموشی سپرده شود اما ترانه طلاق نه تنها فراموش نگردید بلکه گذشت زمان آنرا ماندگارتر نمود. بسیاری از جوانان امروزی شاید ندانند که این ترانه سفارشی تیتراژ سریالی بوده است که کاملا در زمان خودش با سریال عجین گردید.

متاسفانه بخشهای زیادی از سریال طلاق در دسترس نمی باشد و در آرشیو قفل زده صدا و سیما در حال خاک خوردن می باشد . شاید به همین دلیل باشد که گذشت زمان چنین فیلمهایی را از حافظه مردم اهسته آهسته پاک می کند. اما ترانه طلاق به لطف صفحه و نوارهای کاست نزد مردم زنده ماند. سریال طلاق کاری بود از مسعود اسدالهی که در 9 قسمت ساخته شد و خودش نیز در نقش خبرنگار یک روزنامه به ایفای نقش پرداخت و به همراه همسر خود در فیلم (ژیلا سهرابی) در هر قسمت ناجی زوجی می شدند که زندگی آنها در آستانه فروپاشی بود.

با توجه به موضوع جستار سعی می کنم بیشتر در خصوص ترانه بنویسم تا سریال. اما در باب سریال همین بس که مجموعه ای از عوامل حرفه ای در ساخت این سریال نقش داشتند. از جمله علیزضا زرین دست بعنوان فیلمبردار و هنرپیشگانی چون جمشید مشایخی ، رضا کرم رضایی ، اکبر زنجانپور ، مهدی فخیم زاده و ......

منوچهر چشم آذر بنظر من ابتکار زیبایی در این آهنگ بکار برد. استفاده از یک ریتم در طول آهنگ که علیرغم اینکه بدون هیچ تغییری تکرار می گردد و قابلیت آکوردپذیری را نیز ندارد اما شنونده هرگز خسته نمی شود. ریتم در طول ترانه فقط یکبار قطع می گردد و مجددا شروع می شود. اما آیا این ریتم و ملودی ساخته منوچهر چشم آذر بوده است؟

این ریتم اولین بار توسط آندره لوید وبر (آهنگساز برجسته بریتانیایی) در سال 1970 ساخته می شود و کارل اندرسون آهنگ Heaven on their minds را روی آن می خواند. بنابراین نمی توان جناب منوچهر چشم آذر را آهنگساز این اثر دانست اما باید اعتراف نمود او این اثر را به زیبایی تمام تنظیم می کند. اما آنچه که در خصوص این ترانه و حواشی ایجاد شده برای این آهنگ نزد موسیقی دوستان وطنی مورد چالش قرار گرفته است این است که آیا این کپی برداری جناب منوچهر چشم آذر یک سرقت هنری محسوب می گردد یا خیر؟ چیزی که حتی خواننده اثر بسیار روی آن تاکید دارد خانم گوگوش همچنان  با اطمینان ابراز می دارد آهنگساز این اثر را منوچهر چشم آذر بدانید.

در اینخصوص اختلاف سلیقه موسیقی دانان بالا می گیرد همگان اعتقاد داشتند باید در تیتراژ این سریال و حتی در شناسنامه این اثر نام آندره لوید وبر قید می گردید و منوچهر چشم آذر بعنوان تنظیم کننده . برخی توجیه می کنند که این ریتم مانند والتز یا باسوناوا یک ریتم مستقل تلقی می گردد و نیازی به نام بردن از سازنده ریتم نیست. شاید به همین دلیل باشد که سالها بعد منوچهر چشم آذر مجددا این ریتم را در آهنگ دیگری اما نه برای گوگوش بلکه برای داریوش تنظیم می کند و از آن ترانه سال دوهزار را متولد می سازد.

در همان سالها این موضوع در نشریات و مجلات مختلف بازتاب پیدا می کند. آنچه مسلم است در آن سالها مردم مانند الآن به دریایی از منابع دسترسی نداشتند. با این وجود در همان سالها بودند بسیاری از سازندگان که وقتی از اثری در ساخته خود تاثیر می گرفتند به سازنده اصلی اشاره می کردند.

در تحقیقاتی که نمودم ظاهرا مجله اطلاعات هفتگی در شماره منتشر شده خود بتاریخ 19 اسفند سال 1356 در بخش اخبار هنری مفصلا در اینخصوص توضیح داده است و حتی به نام سازنده اصلی اثر اشاره نموده است اما تهیه کننده سریال در مصاحبه با این نشریه عنوان نموده است این موسیقی شهرت جهانی داشته و مسئله کپی برداری در کار نبوده است!!!!!

اما از آنجا که بروبیکر خود گاهی برای دلش می نوازد و دستی بر آتش دارد ترانه اصلی را گوش دادم و سرانجام در دل با تمام احترامی که برای منوچهر خان چشم آذر قائلم گفتم متاسفم!!!!  هرچند بنظر من اشاره بنام جناب آندره چیزی از ارزشهای این ترانه کم نمی کرد اما نمی دانم چرا ما گاهی اوقات یه کم زیادی ایرانی فکر می کنیم.

با اینحال این موضوع به خواننده و ترانه سرا هیچ ارتباطی پیدا نمی کند. زیرا اردلان سرفراز با توجه به ملودی ای که در دست داشته است ترانه اش را می سراید آنهم صرفا برای سریال طلاق و بگفته خود در زمانی متن ترانه را می نویسد که خود درگیر اولین طلاق زندگی اش بوده است. بنابراین قطعا این ترانه را باید منتسب به این سریال دانست. سریالی که در زمان پخشش با اقبال عمومی روبرو گردید اما امروز آنچه از آن سریال باقی مانده است همین ترانه زیبای طلاق می باشد که از این حیث باید به دست اندر کاران این سریال بگوئیم : متشکریم