با درود به دوستان

  دوبله از زمان شکل‌گیری‌اش در ایران همواره موافقان و مخالفانی داشته است، منتقدانی که در دوره‌های مختلف از جنبه‌های متفاوتی منتقد دوبله به فارسی بودند، اعتراض‌ها در دهه 30 تا50 به تغییرات و تحریفاتی بود که در روند دوبله یک فیلم اتفاق می‌افتد؛ دیالوگ‌هایی که فراتر از دیالوگ‌های اصلی و برای بامزه‌تر شدن فیلم گفته می‌شد و از دید برخی این مزه‌پراکنی‌ها گناهی نابخشودنی به حساب می‌آمد، دوبلورها خواست مالکین فیلم را- که می‌خواستند با این تغییرات و افزدون نمک(!؟) فروش فیلم را افزایش دهند- دلیل این رویه در دوبله عنوان می‌کردند.

 در سال‌های پس از انقلاب که با تغییر سیاست‌ها و موازین حاکم، تغییرات ابعاد دیگری یافته و گسترده‌تر شد و گاه چنان داستان و روابط بین شخصیت‌ها تغییر می‌کرد که گویا فیلم جدیدی به آثار تاریخ سینما افزدوه شده! تلویزیون به عنوان متولی اصلی دوبله در سه دهه اخیر، در کنار این سیاست تغییر و تحریف(که هیچگاه واجد معیار مشخص و مدونی برای ممیزی نبوده و بسته به سلیقۀ ممیز و شبکه سفارش‌دهنده، نوع تغییرات متفاوت بوده) در روند نزولی دوبله در یک دهه اخیر هم نقش بسزایی داشته است.( اینگونه تحریفات مورد بحث این تایپک نیست)

  تغییرات در دوبله عمری به قدمت تاریخ دوبله دارد، از دهه 1330 و رونق دوبله استفاده از لهجه‌های ترکی، رشتی و.. در فیلم‌های دوبله‌ شده در ایتالیا و ایران جریان داشت و همینطور به کاربردن دیالوگ‌های اضافه بر بامزه‌تر شدن فیلم، در دهه 40 و 50 استفاده از لهجه‌ها کنار گذاشته شد اما دیالوگ‌های موسوم به پس‌گردنی همچنان رواج داشت، اگر بتوان این رویه را در دوبله فیلم‌های کمدی پذیرفت(کاری که در راستای ماهیت و کارکرد اینگونه آثار است)، در دیگر ژانرها لطماتی به شخصیت‌پردازی(به عنوان نمونه دوبله جویندگان) و ماهیت فیلم(تبدیل اثری جدی به کاری کمدی) وارد کرده و گاه در آثار کمدی افراط در این مزه‌پراکنی‌ها کار را به ابتذال کشانده است.

سطور بالا مقدمه‌ای کلی بود برای پرداختن به رویکرد این تاپیک، و در نوشته‌ای مجزا و در بخشی دیگر، دقیق‌تر با ذکر نمونه‌هایی به این موضوع خواهم پرداخت.

 بدون شک تیپ‌سازی و خلاقیت گویندگان ایرانی در محبوبیت و معروفیت بازیگران خارجی( و ایرانی) و به‌ویژه کمدین‌ها نقشی غیرقابل انکار دارد، از نورمن ویزدوم گرفته که فیلم‌هایش عمدتا تقلیدی ضعیف از کمدین‌های پیشین بود و خنده‌های(گاه آزار دهنده‌) و لودگی‌هایش، تماشای دوباره فیلم‌های او را- با حذف صدای محمدعلی زرندی- تبدیل به تجربه ای دشوار می‌کند تا کمدی‌های نازل‌تری همانند فیلم‌های چیچو و فرانکو، لاندا بوزانکا و کمدین‌های شاخصی همچون لورل و هاردی، و دیگرانی چون بود ابوت و لو کاستلو، جری لوئیس، لوئی دوفونس و...

جا دارد در اینجا یادی بکنم از یکی از نوابغ دوبله، عزت‌الله مقبلی که در گویندگی و تیپ‎سازی بی‌همتا بود و در این حیطه به اوجی تکرار‌نشدنی رسید. مقبلی در کنار استعداد یگانه و بی‌بدیل در تیپ سازی(از هاردی گرفته تا لویی دوفونس و بسیاری دیگر)، در گفتن جملات بامزه(متناسب با شخصیت و صحنه‌های فیلم) مهارت بسیاری داشت، توانایی‌ای که برخی گویندگان مطرح کمدی نیز از آن بی‌بهره بودند و تلاش‌شان برای بامزه‌کردن فیلم نتیجه‌ای جز لوث کردن شخصیت و به بیراهه کشاندن فیلم نداشت.

این نوشتار نگاهی دارد به دوبله‌های کلاسیک و قدیمی و بررسی این تغییرات البته نه با نگاهی انتقادی، بیشتر به قصد یادآوری فیلم‌ها و صحنه‌هائی(عمدتا در آثار کمدی) که دوبله، بیش از خود فیلم در تاثیرگذاری و ماندگاری آن نقش داشته و چه بسا در گذر زمان تبدیل به بخشی از خاطرات ما شده است و یادآوری‌اش لبخندی بر لب‌مان می‌آورد.

جواهرات خانوادگی

کارگردان: جری لوئیس

بازیگران: جری لوئیس، دانا باتروورت

محصول 1965

دانا دختربچه‌ایست که بعد از مرگ پدرش صاحب ارثیه‌ای هنگفت شده و باید بین شش عمویش یکی را به عنوان پدر جدید خود انتخاب کند، دانا مدتی را پیش هر کدام از عموها می‌گذراند. دانا رابطه‌ای عاطفی با رانندۀ خانوادگی‌شان دارد و زندگی با او را به عموهایش ترجیح می‌دهد. جری لوئیس علاوه بر راننده، نقش هر 6 عمو را بازی می‌کند.

در نسخه دوبله حمید قنبری(دوبلور همیشگی لوئیس) نقش راننده و دو نفر از عموها را می‌گوید و منوچهر اسماعیلی ، حسن عباسی و ... دیگر عموها را. نام جری لوئیس در ایران با نام دوبلور این کمدین، حمید قنبری، عجین شده است. سکانس مورد بررسی در جواهرات خانوادگی با گویندگی منوچهر اسماعیلی‌ست، به همین خاطر در نوشتۀ دیگری به نقش و جایگاه حمید قنبری در محبوبیت جری لوئیس پرداخته خواهد شد.

فیلم ساختاری اپیزودیک دارد و در هر بخش دانا زندگی با هر یک ازعموها را تجربه می‌کند. اپیزود عمو ادی مبتنی بر کمدی موقعیت است و در دوبله فارسی وجه کلامی آن نیز پررنگ شده. عمو ادی خلبان است، با یک هوایپمایی قدیمی و زوار دررفته و تجربه پرواز هم ندارد. قرار می‌شود پنج پیردختر که از پروازشان جامانده‌اند با هواپیمای او از لس‌آنجلس به شیکاگو بروند. قیافه و شخصیت کاپیتان ادی شبیه تری توماس(کمدین انگلیسی) است، منوچهر اسماعیلی(دوبلور تری توماس) با همان تیپ به جای کاپیتان ادی صحبت کرده، با صدایی که بی‌شباهت به سوت نیست(با تاکید روی حرف "س" و کشیدن کلمات دارای این حرف). 

عمو ادی پس از سپردن دانا به همکارش و بعد از خداحافظی جملاتی می‌گوید  که در نسخه اصلی فیلم وجود ندارد:

خوب من می‌رم     می رم به وسط آسمان آبی    می‌رم به طرف فضای بیکران     می‌رم به طرف سکوت فرشتگان                        می‌رم تا بشم برای این هواپیما خلبان!

وقتی کاپیتان ادی در حال آماده کردن هواپیما برای پرواز است در نسخه اصلی در پسزمینه صدای موسیقی در حال پخش است اما منوچهر اسماعیلی به جای کاپیتان این شعر را می‌خواند:

الان پرواز می‌کنم مثل یَلان    می کنم من در جو لایتناهی جَوَلان!    تا نگویند که نیستم من خلبان! 

باید نشان دهم به پیر و جوان     که چه سان پرواز می‎کند این کمک خلبان!

یکی از پیرزن‌های گروه از کاپیتان ادی خوشش آمده و از هر فرصتی برای تعریف از او استفاده می‌کند و دوستش هربار با درهم کشیدن چهره‌، ناراحتی‌اش را از این رفتار او نشان می‌دهد. بعد از سوارشدن به هواپیما پیرزن اول از کاپیتان می‌خواهد در بستن کمربند کمکش کند و سپس از کاپیتان درخواست یک بوسه ‌می‌کند! پیرزن دوم مستاصل و ناراحت به دوربین نگاه‌ کند و وقتی کاپیتان می‌گوید: این کار خلاف مقرراته! پیرزن دوم نفس راحتی می‌کشد.

سکانس‌های داخل هواپیما نیز چند صحنه جالب دارد، جایی که پیرزن‌ها از کاپیتان می‌خواهند صدای موسیقی را کم کند، او در اتاقکی را باز می‌کند که نوازندگان در فضای کوچک  و چپیده در همدیگر مشغول نواختن هستند و کاپیتان از آنها می‌خواهد ساکت باشند!

در صحنه دیگری فیلمی روی پرده در حال پخش برای خانم‌هاست، با به هم خوردن تعادل هواپیما، تعادل بازیگران داخل فیلم نیز بهم می‌خورد!

کاپیتان ادی موقع پرواز مقصد را شیکاگو/اصفهان و مسیر را اینگونه اعلام می‌کند: کلورادو، نیوهمشایر و همچنین اصفهان و شهرهای دیدنیش!

کاپیتان پس از گم کردن نقشه و پس از مسیری طولانی در فرودگاه مبدا(لس‌آنجلس) فرود می‌آید و در جواب نگاه خشمگین خانم‌ها می‌گوید تقصیر مهندس‌ها بوده که نقشه را بد کشیده‌اند!

در نبود اینترنت جهانی - به همان علتی که خود  دانید - به ناچار با چشمانی نمناک دل از یوتیوب کندیم و به سوی دیار  آپارات روانه شدیم. در گشت و گذار شبانه , چند کانال جالب درباره دوبله یافتیم که تماشای آن برای دوستان کلاسیک دوست خالی از لطف نخواهد بود.

یکی از این کانال ها با نام کلیپ های خاطره انگیز دوبله , تیکه های زیبایی از دوبله فیلم های زیبا را گلچین کرده است:

https://www.aparat.com/lew_harper

کلیپ های زیادی در کانال هست ..

مثلا برای نمونه مقایسه دوبله اول و دوم CASABLANCA :

دوبله اول کازابلانکا:

https://www.aparat.com/v/AS6LN

دوبله دوم کازابلانکا:

https://www.aparat.com/v/ZrV8D

 پی نوشت: یک دوست با نام لو هارپر در کافه داشتیم که همنام این کانال بود. احتمالا گرداننده کانال خودش باشد !

(۱۳۹۸/۸/۲۶ عصر ۰۵:۰۶)سروان رنو نوشته شده:  

در نبود اینترنت جهانی - به همان علتی که خود  دانید - به ناچار با چشمانی نمناک دل از یوتیوب کندیم و به سوی دیار  آپارات روانه شدیم. در گشت و گذار شبانه , چند کانال جالب درباره دوبله یافتیم که تماشای آن برای دوستان کلاسیک دوست خالی از لطف نخواهد بود.

یکی از این کانال ها با نام کلیپ های خاطره انگیز دوبله , تیکه های زیبایی از دوبله فیلم های زیبا را گلچین کرده است:

https://www.aparat.com/lew_harper

کلیپ های زیادی در کانال هست ..

مثلا برای نمونه مقایسه دوبله اول و دوم CASABLANCA :

دوبله اول کازابلانکا:

https://www.aparat.com/v/AS6LN

دوبله دوم کازابلانکا:

https://www.aparat.com/v/ZrV8D

 پی نوشت: یک دوست با نام لو هارپر در کافه داشتیم که همنام این کانال بود. احتمالا گرداننده کانال خودش باشد !

بله جناب سروان. گرداننده کانال خودم هستم. شما و دوستان میتوانید از ویدئوهای من در کافه استفاده کنید.

سلام رفقا

قسمت هایی از دوبله فیلم مایا برهنه رو میتونید از لینک زیر ببینید

دوستان کسی از عوامل دوبله و سال دوبله این فیلم اطلاع داره؟

http://s7.picofile.com/file/8392124318/a...http://s7.picofile.com/file/8392124318/avc_maya_Segment_

(۱۳۹۹/۱/۷ صبح ۱۱:۳۷)آنتونیو نوشته شده:  

سلام رفقا

قسمت هایی از دوبله فیلم مایا برهنه رو میتونید از لینک زیر ببینید

دوستان کسی از عوامل دوبله و سال دوبله این فیلم اطلاع داره؟

http://s7.picofile.com/file/8392124318/a...http://s7.picofile.com/file/8392124318/avc_maya_Segment_

سلام تو این سکانسی که گذاشته بودید

فهیمه راستکار - اواگاردنر- ماریا

پروین نویدی - لئا پادووانی - ماری

منوچهر اسماعیلی - آنتونی فرنسیوسا - فرانسیسکو

محمود نوربخش - جینو چروی - کارلوس

  و علی کسمایی  بودن که به این ترتیب مدیر دوبلاژن خود مرحوم کسمایی میباشن

سلام دوستان. فعالیت من مدتی است در آپارات متوقف شده و فعالیتم را به پیج اینستاگرامم منتقل کرده ام. البته در پیج اینستاگرامم فیلم های ایرانی قدیمی و برخی آهنگ های فیلم های قدیمی را هم قرار میدهم که این مورد در آپارات غیرمجاز بود. آدرس پیج اینستاگرامم allahyar.doubleh است. دوستان میتوانند از ویدئوهای من در کافه استفاده کنند.

(۱۳۹۹/۱/۹ صبح ۰۳:۰۵)ال سید نوشته شده:  

(۱۳۹۹/۱/۷ صبح ۱۱:۳۷)آنتونیو نوشته شده:  

سلام رفقا

قسمت هایی از دوبله فیلم مایا برهنه رو میتونید از لینک زیر ببینید

دوستان کسی از عوامل دوبله و سال دوبله این فیلم اطلاع داره؟

http://s7.picofile.com/file/8392124318/a...http://s7.picofile.com/file/8392124318/avc_maya_Segment_

سلام تو این سکانسی که گذاشته بودید

فهیمه راستکار - اواگاردنر- ماریا

پروین نویدی - لئا پادووانی - ماری

منوچهر اسماعیلی - آنتونی فرنسیوسا - فرانسیسکو

محمود نوربخش - جینو چروی - کارلوس

  و علی کسمایی  بودن که به این ترتیب مدیر دوبلاژن خود مرحوم کسمایی میباشن

ممنون دوست عزیز

برام جالب بود صدای یکی از صدا پیشگان این فیلم الان هم روی مستندهای شبکه من و تو هم هست(شخصیت تابارو که کارلوس اولین نفر ازش سوال میپرسه)

نمیدونم واقعا خودشونن یا تشابه صدا هست

(۱۳۹۸/۹/۱۰ عصر ۱۱:۰۶)لو هارپر نوشته شده:  

بله جناب سروان. گرداننده کانال خودم هستم. شما و دوستان میتوانید از ویدئوهای من در کافه استفاده کنید.

کانال دوست قدیمی کافه - لو هارپر - سکانس های خاطره انگیز خوبی از دوبله گلچین کرده است:

https://www.aparat.com/lew_harper/videos

امیدواریم هر جا هستند سلامت باشند.