سفرهای گالیور

شاید یکی از شیرین ترین خاطرات دوران کودکی من تماشای سریال کارتونی سفرهای گالیور بود که ذهن تشنه ی فانتزی مرا سیراب می کرد. به یاد دارم که بیش از همه شیفته شخصیت تلخ, بداخلاق و همیشه منفی باف گلام بودم و دیدن هر قسمت از این کارتون برایم دنیایی از ماجراجویی را بهمراه داشت.

اما این, تنها یک وجه ماجرای سفرهای گالیور است. شاید کمتر کسی از ما بداند که پشتوانه این انیمیشن جذاب, یک نوشته کاملا سیاسی و یک طنز تلخ اجتماعی است. نویسنده این اثر, یعنی جاناتان سویفت, یکی از چندین ستاره ی تابناکی محسوب می شود که آسمان دوبلین به دنیای ادبیات انگلیسی معرفی کرد. با این که سفرهای گالیور مملو از کنایه هایی به وضعیت آن زمان جامعه ایرلند است, اما هنوز هم دستمایه های این اثر یعنی کاستی های بشری و ساختار های بیمار اجتماعی, اقتصادی و سیاسی در زمان ما نیز همانند سال 1726 از اهمیت بسزایی برخوردار است.

سویفت بستری باستانی و طنزآلود را برای اثر خویش برگزید: یک سفر خیالی. گالیور, راوی داستان, یک پزشک همراه کشتی بود که نمونه کاملا موجهی از نوع بشر محسوب می شد: مردی تحصیل کرده, مهربان, میهن پرست, حقیقت دوست و کاملا واقع گرا که هیچ اعتقادی به خیالات و اوهام نداشت. در طول داستان, او به چهار سفر رفت که هر یک به شکل فاجعه باری به دیدار با یکی از ملل دور افتاده ی دنیا ختم شد.

در آغاز, کشتی در هم شکسته او به امپراتوری لی لی پوت رسید, جایی که گالیور به سان غولی در میان شهروندان کوتوله اش به نظر می آمد و در بدو امر شیفته آن شهر مینیاتوری و جذابیت های پر از ظرافت آن شد. اما در پایان دریافت که لی لی پوتی ها بر خلاف ظاهر کوچک شان, موجوداتی خیانت پیشه, بداندیش, جاه طلب, انتقام جو و سنگدل هستند. با ادامه داستان, ما به تدریج از ساکنین این قلمروی شگفت انگیز دلزده می شویم و اندک اندک شباهت خود را با آن ها در می یابیم؛ به ویژه تضاد طنزآلودی که بین طبیعت آسیب پذیر و کوچک نوع بشر و تمایلات بی انتها و ویرانگر او وجود دارد.

در سفر دوم, همراهان گالیور او را در سرزمینی جا می گذارند که قلمروی غول هاست؛ موجوداتی که ده برابر یک انسان عادی بودند و گالیور از خشونت احتمالی این غول ها وحشت داشت. اما در ادامه دریافت که موضوع, کاملا بر خلاف تصور اوست. این سرزمین به نوعی یک آرمان شهر محسوب می شد و شاهزاده ای نیکوسرشت و روشن فکر بر آن حکم می راند که تجسم یک زمامدار دانا, سیاستمدار و اخلاق گرا بود. در گفتگویی طولانی بین گالیور و شاهزاده, وقتی که گالیور با غرور تمام راجع به شکوه انگلستان و دستآوردهای سیاسی آن داد سخن می دهد, پرسش های شاهزاده او را به سکوتی ناخواسته و تلخ فرو می برد. شاهزاده با این پرسش ها, تفاوت آنچه که در میان انسان ها جاری است را با آنچه که باید باشد, آشکار می کند. در آن سرزمین است که گالیور, خود را به سان یک لی لی پوتی می بیند و غرور بشری او با درک اوضاع اسف بار و آسیب پذیرش به باد می رود.

در سومین سفر, گالیور راهی لاپوتا می شود و در این بخش, سویفت به سختی به بنیان های عقلانیت افراطی چه در عرصه ی علم, چه سیاست و چه اقتصاد می تازد. بخش عمده ی این فصل, تمثیلی از زندگی سیاسی آن دوران محسوب می شود.

در چهارمین و آخرین سفر, گالیور به میان نژادی از اسب ها, هوینیم ها, می رود که زندگی ای کاملا مبتنی بر منطق دارند و مهرورزی اجتماعی را جز در روابطی کاملا کنترل شده و خاموش به نمایش نمی گذارند. جالب آن که برده های آن ها, یعنی "یاهو"ها, بدن هایی دارند که در واقع کاریکاتور وقیحی از کالبد بشری است, در آن ها حتی بارقه ای از منطق وجود ندارد و تمامی بودن آن ها در خور و خواب و خشم و شهوت خلاصه می شود.

در بخش آتی, به بازخوردهای انتشار اثر سویفت و آنچه که او در زیر پوسته این سفر پرماجرا عرضه کرد, می پردازیم.

با احترام فراوان