کیفیت صدای برخی فیلمها (اکثرا قدیمی) دارای عمق خاصی است. چیزی شبیه به اکو که گوئی از اعماق پرده سینما به گوش بیننده ای که در انتهای سالن نشسته است میرسد.فیلمها اگر تلویزیون هم پخش شوند وضوع به همین منوال است. نمونه بارز اینگونه فیلمها دوبله فیلم عمرمختار است. صداها عظمت دارند و بیننده هرگز حس نمیکند که گویندگان پشت میز نشسته باشند. گوئی گویندگان هم همچون بازیگران در آنسوی دوربین هستند. به شخصه به اینگونه دوبله ها و صداها علاقه خاصی دارم. برخی نسخ شیروباد هم اینگونه است و عمدتا فیلمهای حماسی و همانطور که گفتم نمونه بسیار بارز آن فیلم عمرمختار شیر صحرا.

از برخی دوبله ها متنفرم. اگر فیلم در فضایی بسته باشد واضح است است صدای گویندگانی که در استودیو نشسته اند هم طبیعی و مطابق با فضای فیلم به گوش میرسد اما اینکه در فیلمی با فضائی باز و گاهی خیلی باز (همچون آسمان و بیابان) و گاهی فضائی با انواع صداهای جانبی (مانند جنگل و صدای پرندگان و چرندگان) صرفا صدای بسته ی چند گوینده پشت میز نشین (بدون تلفیق حتی افکتها و ایجاد نوعی حالت فضای باز) را بعنوان دوبله بشنویم از آن حرفهاست. نمونه بارز اینگونه دوبله ها دوبله فیلمهائی چون ارباب حلقه ها و بويژه کینگ کنگ(جکسون) است.

امروزه دوبله خوب دوبله ای نیست که صرفا صداها سینک باشند یا حتی گویندگان توانائی خود را در تطبیق احساسات به منثه ظهور رسانند. شبیه سازی فضای اصلی فیلم (به لحاظ صوتی) از اهم کارهاست که متاسفانه امروزه در دوبلاژ ایران رعایت نمیشود.

فرض کنید در فیلم کسی در فضائی شلوغ خطاب به نفر دوم میگوید فلانی این کارو کردی؟ و او داد میزند چی گفتی؟ در حالیکه شنونده فیلم براحتی و به وضوح صدای سوال اولی را میشنود  با خود میگوید طرف کر بود مگر نشنید! این نهایت ناشیگری صدابردار دوبله فیلم است. صدای سوال نفر اول (درصورتی که دوربین از آنشخص نمائی دور را نشان میدهد و در کنار نفر دوم است) باید مبهم شنیده شود دقیقا مطابق با چیزی که نفر دوم میشنود و متوجه نمیشود (مبهم). البته در چنین صحنه ای(بهنگام پرسش) اگر کارگردان تصویر زوم از نفر اول نشان دهد ناشیگری کارگردان را در عدم شناخت دکوپاژ نشان میدهد که ربطی به گوینده ندارد و گوینده باید مطابق با تصویر گویندگی کند.

امروزه یکنواختی و تناژ صدای گویندگان هم از موارد اعصاب خرد کن است. یک نفر در 20 متری ، یک نفر در 1 متری و نفر سوم از 50 متری هرسه باهم صحبت میکنند. صدای هرسه دوبلور با یک شدت شنیده میشود. در فیلمهای قدیمی وقتی کسی دور بود گوینده حتی چندمتر عقبتر از میکروفن صحبت میکرد اما امروزه در نهایت ناشیگیری دستش را جلو میکروفن میگیرد یا سرش را صرفا 10 درجه میچرخاند و صحبت میکند. چنین حالتی تاثیر خاصی در کیفیت صدای کسی که 20 متر آنطرفتر است با کسی که 50 متر آنسوتر ایستاده ندارد درحالیکه از منظر دوربین باید صدای فرد دورتر ضعیفتر بگوش رسد. بازهم در اینگونه موارد مقصر اصلی صدابردار است که در هر شکل میتواند اندازه صداها را کم و زیاد کند و نمیکند و اصولا سواد اینکار را ندارد.

همهمه ها از دیگر موارد ضعف دوبلاژ ما بوده و هست. 200 نفر جمعیت بعنوان سیاهی لشکر در صحنه های ولوله میکنند اما در دوبله فارسی صدای 3 ، 4 نفر را میشنویم که بجای آنها قیل و قال میکنند. همهمه ای بسیار بسیار ضعیفتر از حالت اصلی که هرگز واقعی بنظر نمیرسد. امروزه در فیلمی چون تروی(تروا) به مدد جلوه های ويژه از 1000 نفر انسان(با تکثیر) یک میلیون سرباز خلق میکنند اما صدابرداران ما هنوز که هنوز است پس از 60 ، 70 سال دوبله نمیتوانند صدای همهمه 4 نفر را به 20 نفر افزایش دهند (که اقلا بخشی از صدای آن 200 نفررا بتواند واقعگرایانه تر بگوش برساند). ناشیگری بدتر آنکه از صدای اصلی فیلم بهنگام همهمه ها استفاده میشود که یکدستی فیلم در صدا را بشدت کاهش میدهد و بدتر از آن وقتی است که در بین همهمه ها کلماتی خاص قابل شنیدن است اما هرگز و بخاطر چنین ضعفهائی دوبله نمیشود.

در ایام قدیم وقتی طرف با مشت به صورت حریف میزد در دوبله، ضربه ای روی کدو تنبل وارد میکردند!  آن همه تالاپ تولوپ کتک کاری (بخصوص ر فیلمهای هندی) صدای این میوه (یا سبزی) خشکیده و گاه وسایلی خاص بود. گاهی ما از یاد می بردیم که یک مشت مگر چقدر صدا میتواند ایجاد کند اما هیجان فیلم به همین صداها بود و گرنه کتک کاریهای فردین و ناصر و بیگ آنچنان هم هیجان نداشت. صدای ضربه بود که شنونده را از خود بیخود میکرد. اما استفاده از وسایل مشابه که همان شدت صدا را امروزه در چنین صحن هائی تولید کند (آنهم در عصری که شدت صدای بال مگس هم در فیلمها به دقت محاسبه میشود) از آن کارهاست که گاهی بازهم (حتی در دهه 1380 و 90) در دوبله های وطنی میشنویم چنانکه هندیها هرگز تغییری در آن بوجود نیاوردند و حتی بر شدت اینگونه صداها افزوده اند تا روحیات ظلم ستیزی خود را در سطحی بالاتر!! پی گیرند