<!--[if gte mso 9]> Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer4  

رامین گرامی ضمن تشکر از شما، وقتی نکتۀ مذکور را مشاهده کردم به دنبال ریشه های تاریخی بیشتر گشتم چراکه از تعدد زنان شاه اسماعیل شنیده بودم و اسارت دسته جمعی آنان.... و اما سه شکل ساده و کمی متفاوت این روایت:

-----------------------------------------------------------------------------------------

بخشی از مطلب را نقل می کنم به قلم غلامرضا گلی زواره، با این مضمون که گمانم خواندنش خالی از لطف نباشد:

بازخوانى تاريخى عملكرد بانوان در امور كشوردارى ايران 

زنان و زمامداران صفوى 

غلامرضا گلى‏ زواره 

اسارت و سياست 

تاريخ صفويه را از زمان جلوس شاه اسماعيل صفوى بر تخت سلطنت در سال   907 هجرى، آغاز میكنند اما در واقع قرائنى مسلّم آن را عقب‏تر مى‏برد. شروع كار اين سلسله زمانى است كه خديجه سلطان خواهر حسن‏بيك، به خانه سلطان جنيد نبيره شيخ صدرالدين آمد و سلطان حيدر (پسرش) با عالمشاه بيگم ازدواج كرد. بر اثر اين پيوند عاطفى كه از مسائل سياسى به دور نبود، اسماعيل ميرزا به وجود آمد و به شاه اسماعيل اوّل معروف گرديد .⁽¹⁾

دودمان صفويه كه مهم‏ترين سلسله در تاريخ ايران بعد از اسلام است و مؤسس آن موفق گرديد كشور ايران را يكپارچه و متحد سازد، مذهب تشيع را به عنوان تنها آئين اسلامى در اين سرزمين رسمى اعلام كرد و بين مذهب و دولت پيوندى تنگاتنگ برقرار ساخت.⁽²⁾

تاجلو خانم از زنان نيكونام و همسر شاه اسماعيل است. شوهرش در مواقع حساس سياسى و اجتماعى با وى مشورت مى‏كرد. اين بانو در جنگ چالدران پس از شكست لشكر ايرانى از عثمانی‏ها به اسارت مسيح پاشازاده، از نظاميان عثمانى، در آمد اما با دادن يك جفت گوشواره گرانبها معروف به لعل بیرگ و چندين ادوات ارزشمند ديگر از اسارت رهايى يافت. تاجلوبيگم در دربار صفويان اعتبار سياسى بسيارى داشت. با فرا رسيدن مرگ شاه اسماعيل در رجب سال 930 هجرى وقتى اميران قزلباش با وى مشورت كردند با رأى او قرار بر اين گرديد كه شاه طهماسب روى كار آيد. وقتى او زمام حكومت را در دست گرفت، در آغاز احترام تاجلوبيگم را داشت اما همچون گذشته اين زن در دربار صفويه محبوب نماند. گويا شاه طهماسب از شخصيت او در هراس بود و در سال 940 هجرى از وى روى گردانيد. تاجلوخانم آزرده ‏خاطر و غمگين درگذشت و در بقعه بی بى دخترانِ ميدان شاه شيراز دفن گرديد. اين زن به فعاليت‏هاى عمرانى و احياى معمارى تشيع اهتمامى وافر داشت و در سال 925 هجرى به دستور او گنبد حضرت فاطمه معصومه در قم بازسازى و ايوان شمالى مرقد اين بانوى بزرگ بنا گرديد. چهار سال بعد عايدى چندين روستا را براى اداره اين مجموعه وقف نمود. بازسازى پلى روى رودخانه قزل‏ اوزن (ميان زنجان و شهرستان ميانه) كه به پُل‏ دختر موسوم است و در سال 933 هجرى مرمت گرديد، از آثار او است. از ديگر اقداماتش بناى عمارت گنبد عالى در اردبيل معروف به جنّت‏سرا و نيز وقف آبادى حسن‏آباد براى سادات فقير است.⁽³⁾

بهروزه ‏خانم از همسران شاه اسماعيل صفوى نيز طى نبرد چالدران به اسارت قواى عثمانى در آمد و با قاضى عسكرِ حكومت مزبور ازدواج كرد و با كشته شدن او از آدرنه به استانبول آمد. پس از آن ديگر از زندگى‏ اش خبرى نيست. شاه اسماعيل با شنيدن خبر اسارتش بسيار اندوهگين گشت و براى آزادى ‏اش حاضر به پرداخت غرامت‏هايى گرديد. مؤلف عالم آراى عباسى اين بانو را باكفايت، اهل تدبير و سياستمدار معرفى كرده است.⁽⁴⁾

شاه بيگم همسر ديگر شاه اسماعيل صفوى از بانوان خيّر و نيكوروش است كه به دستور او در سال 925 هجرى عمادبيگ بارگاه حضرت فاطمه معصومه(س) را به صورت بناى هشت‏ پهلو با هشت صفه تجديد بنا كرد و ديوارها را با كاشى معرّق بياراست و در جلوى آن ايوانى با دو مناره احداث كرد و صحنى با چند بقعه و ايوان طراحى كرد.⁽⁵

منابع

1ـ سياست و اقتصاد عصر صفوى، دكتر باستانى پاريزى، ص9.

2 ـ تاريخ ايران‏زمين، دكتر محمدجواد مشكور، ص270.

3 ـ فارسنامه ناصرى، ج اوّل، ص396، خيرات حسان، اعتمادالسلطنه، ص32؛ فرمانفرماى عالم، ص35؛ چند مقاله تاريخى، نصراللّه‏ فلسفى، ص77؛ نان جو دوغ‏گو، باستانى پاريزى، ص756 و 650.

4 ـ مشاهير زنان ...، ص32.

5 ـ دائرة‏المعارف بزرگ اسلامى، ج اوّل، ص359.

---------------------------------------------------------------

از طرف دیگر در ویکی پدیا نیز این موضوع به این شکل آمده است:

بهروزه سومین زن شاه اسماعیل صفوی است. 

وی پس از جنگ چالدران توسط عثمانیان به همراه تاجلی (همسر دیگر شاه اسماعیل) اسیر شد.

پس از چندی تاجلی از عثمانی گریخت، و در اواخر عمر شاه اسماعیل همراه منصور (یکی از قزلباشان) به عثمانی رفت و از سلطان عثمانی خواهش کرد که بهروزه را آزاد کند، و سلطان عثمانی، بهروزه را آزاد کرد.

تاجلی دومین همسر شاه اسماعیل صفوی بود.

او تنها همسر شاه اسماعیل است که پا به پای مردان در جنگ شرکت می‌کرد و همچنین ندیمه نیز نداشت.

تاجلی، خود ندیمه بهروزه (زن سوم شاه اسماعیل) بود.

او و بهروزه در جنگ چالدران به اسارت سلطان سلیم درآمدند، ولی تاجلی گریخت و به ایران بازگشت.

*پ.ن: متوجه نشدم چگونه ممکن است همسر دوم شاه ندیمۀ همسر سومش بوده باشد! اصولا ندیمه بعد از وصلت شاه با بانوی قبل، به چشم همایونی جلوه می کند!

--------------------------------------------------

و باز در داستانی تاریخی به نام ندیمه! که هیچ به صحت و سقمش آگاه نیستم، این روایت به شکلی سینمایی و رمانتیک با چنین مضمونی پرداخت شده است

ندیمه: همسران شاه اسماعیل صفوی, در حرم‌سرای سلطان عثمانی

نویسنده : فاروقی - فواد
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۳/۰۴/۲۷
شابک : ۹۶۴-۶۳۲۵-۸۲-۳

در این رمان تاریخی, سرگذشت سه تن از همسران اصلی شاه اسماعیل اول, همچنین یک شاهزاده خانم هندی و ندیمه‌ای از دربار عثمانی که در حرمسرای شاه صفوی به سر می‌بردند, روایت شده است. داستان, از لشکرکشی شاه اسماعیل به خراسان برای جنگ با شیبک‌خان اوزبک آغاز می‌شود. این نبرد به پیروزی شاه اسماعیل می‌انجامد, اما یکی از سه همسر اصلی شاه اسماعیل به اسم خورشید, در این جنگ کشته می‌شود. در همین جنگ شاهزاده خانم هندی ـ خواهر ظهیرالدین بابر ـ به نام پشمیم' نیز از جنگ اوزبکان نجات می‌یابد. داستان با مقدمات جنگ شاه اسماعیل با سلطان عثمانی ادامه می‌یابد که نقطه اوج آن, جنگ چالدران‌؛ جنگی که طی آن دو همسر دیگر شاه اسماعیل, یکی به نام تاجلی که زنی جنگجو بوده و دیگری به نام 'بهروزه' به همراه گروهی دیگر از زنان جنگجوی سپاه ایران, اسیر می‌شوند. در ادامه داستان, سرگذشت دو زن اسیر ایرانی در دربار عثمانی بازگو می‌شود. تاجلی اندکی بعد موفق می‌شود به ایران برگردد, اما بهروزه همچنان در اسارت و با احترام باقی می‌ماند تا هنگامی که شورشی بسیار خطرناک علیه سلطان عثمانی به راه می‌اندازد و سرانجام به ایران باز می‌گردد

--------------------------------------------------------

با این تفاسیر، یک تحقیق کوچک تاریخی آنهم مربوط به دوره ای نه چندان دور با چه همه تناقض و ابهام مواجه است....خدا رحم کند، تاریخ امروز را که در حال ثبت است و به چه شکل.....؟