دوران ایتالیا:

بیش از ده سال از تاریخ دوبلاژ ایران، اختصاص به دوبله فیلم در ایتالیا دارد. بانی این امر، زنده یاد آلکس آقابابیان فرزند الکساندر آقابابیان و مادام ساتوپری آقابایوف، مالکان تئاتر پری در میدان مخبرالدوله تهران بود. او از سال 1325 در محل منزل مسکونی شان که از دیرباز محل کار پدرش نیز بود، داریوش فیلم را تاسیس کرد و تا قبل از سفر به ایتالیا در سال 1328 موفق به تهیه چند فیلم کوتاه تبلیغاتی شد. آلکس که در تهران پیگیر کار دوبله نیز بود، به رغم کوشش های بسیار، کمترین نتیجه را به دست آورد، بنابراین وقتی از طریق دوستش محمود خسروی که در سفارت ایران در رم کار می کرد، این اطمینان را به دست آورد که دوبله به فارسی در ایتالیا از هر حیث عملی ست، بی درنگ عازم رم شد و پس از اتمام تحصیل در رشته کارگردانی به صورت مستمع آزاد، به کار دوبله پرداخت. گروه او در آغاز شامل برخی ارامنه مقیم ایتالیا بود که فارسی را به سختی ادا می کردند و بنابراین نخستین محصول شان به نام سرگذشت فریدون بینوا که در آن برای شخصیت های خارجی، نام فارسی انتخاب شده بود، از ظرافت چندانی برخوردار نشد. اما این گروه به تدریج با پیوستن برخی دیگر از هنرمندان ایرانی از جمله زنده یادان مرتضی حنانه و حسین سرشار، به همراه بهمن محصص، نصرت کریمی، مهدی و علیرضا کوثری، حمید شرکت، منوچهر نادری، رضا کسایی، کامران شیردل، پورنگ و هوشنگ بهارلو، مهدی کوثر، ایرج انور، منوچهر شمسایی، و خانم ها اعلم دانایی، پروین انصاری و بهجت صدر، قابلیت های بیشتری یافت که حاصل آن، دوبله موفق فیلم های گرگ مزرعه، برنج تلخ و بهلول در جزیره کاپری بود. به خصوص برنج تلخ ساخته جوزپه دسانتیس به دلیل داستان احساس برانگیزش و نیز بازی سیلوانا مانگانو با استقبال فراوانی روبرو شد که در نتیجه، گروه های دیگری را نیز به دوبله فیلم در ایتالیا ترغیب کرد (سال ها بعد، این فیلم مجددا در ایران به مدیریت مرحوم ایرج ناظریان دوبله شد). از جمله این گروه ها، شرکت زرینه با مشارکت جلیل و پروین زرینه و منوچهر خضرایی بود که دو فیلم آنا (آلبرتو لاتوآدا) و موسولینی راهزن (ماریو کامرینی) را دوبله کرد. اما حاصل کار چنان که باید مورد استقبال قرار نگرفت و نیز گروهی متشکل از منوچهر و ناهید زمانی، فهیمه راستکار و محمدرضا زندی را می توان نام برد که با توجه به سابقه های هنری خود، موفق تر عمل می کردند. به هر حال، گروه آقابابیان با تداوم کارش با فیلم هایی همچون حیف که خیلی حقه ای (الساندرو بلازتی)، ولگردها (فدریکو فلینی)، جوانی از دست رفته (پیترو جرمی)، آسیابان عشوه گر (ماریو کامرینی) و فیلم های عمدتا کمدی دیگر به ویژه از ستارگان محبوب سینمای ایتالیا در آن زمان (ویتوریو دسیکا، آلبرتو سوردی، ویتوریو گاسمان، توتو، پپینو دفیلیپو، آنا مانیانی، مارچلو ماسترویانی، سوفیا لورن و ...) همچنان اصلی ترین گروه در این میان طی یک دهه آینده باقی ماند و حتی به تدریج دامنه کارش را به دوبله برخی فیلم های غیر ایتالیایی نیز گسترش داد. اما به تدریج با ورود دستگاه های صدابرداری مجهز به ایران، گسترش این حرفه در استودیوهای داخلی، سقوط ارزش لیر ایتالیا، دستمزدهای مناسب تر دوبله در ایران و نیز کاهش عوارض فیلم های دوبله شده در ایران، روند دوبله فیلم ها در ایتالیا ابتدا به رکود انجامید و سپس متوقف شد. امروز وقتی به تماشای این آثار می نشینیم، اغلب آنها را به لحاظ نوع گویش و مهارت های فنی بسیار دور از نقاط اوج دوبله ایران می یابیم، ولی نوعی معصومیت و سادگی روستایی در شیوه های بیانی غالب گفت و گوهای این فیلم نهفته که آنها را از پس سالیان، همچنان شیرین و جذاب نگاه داشته و به خصوص به سبب یک ویژگی بارز یعنی انطباق کامل با صدای اصلی بازیگران، حتی زبانزد امروز دست اندرکاران دوبلاژ ایران است. جا دارد با یاد دو تن از برجسته ترین ابداع گران این شیوه گویش که می توان آن را ((فارسی صحبت کردن به روش ایتالیایی)) نیز گفت، جای خالی آنها را پاس بداریم: زنده یاد مرتضی حنانه آهنگساز نامی کشورمان که ضرباهنگ سریع و لحن خاص صدای او به خصوص به جای ویتوریو دسیکا، توتو و پپینو دفیلیپو فراموش نشدنی ست و زنده یاد حسین سرشار خواننده برجسته اپرا که صدای رسا و پرطنین او به جای بسیاری از کمدین های ایتالیایی همچون آلبرتو سوردی، ویتوریو گاسمان و نینو مانفردی از یاد نمی رود.