کمیسر متهم می کند             Un comisar acuza 

کارگردان : سرژیو نیکلائسکو

فیلمنامه : سرژیو نیکلائسکو – وینتیلا کوربال – میرکه آ گاندیلو – یوجین بورادو

فیلمبردار : ساندا دیوید

موزیک : ریچارد اوشانیتسکی

بازیگران : سرژیو نیکلائسکو – میهیا آدریان – مانه آ الکساندرا – نیتا آناستازی – میرکه آنگلسکو

محصول 1975 رومانی – رنگی – 114 دقیقه

 

رومانی، 1940. همزمان با به قدرت رسیدن ژنرال آنتونسکو، گروهی افراطی موسوم به گارد آهنین از طرف فاشیست ها مامور می شوند تا جمهوری خواهان را سرکوب کنند. آنان با یورش به بازداشتگاهی به نام ویراکا، زندانیان سیاسی را به قتل می رسانند و روز بعد چند شخصیت برجسته را ترور می کنند. کمیسر تئودور مولدوان (نیکلائسکو) مامور رسیدگی به این پرونده می شود. انتخاب او از طرف مقامات با این پیش فرض صورت می گیرد که اولا چون پیشینۀ کاری وی متفاوت بوده، احتمالا راه به جایی نبَرد و موضوع مشمول گذر زمان شود و ابتر بماند، و ثانیا در موقع لزوم او را تطمیع کنند. اما وقتی جدیت و پشتکار کمیسر مولدوان را می بینند تصمیم می گیرند پیش از آنکه از طریق مطبوعات و با مدارک مستدل رسوا شوند، شر او را بکنند. مولدوان یکتنه و فقط با کمک های اطلاعاتی یک دزد، به مصاف نیروهای گارد آهنین می رود ...

 

اولین فیلم از چهار فیلمی که نیکلائسکو بر اساس شخصیت کمیسر مولدوان ساخت. سه فیلم دیگر: انتقام (1980)، دوئل (1983) و Supravietuitorul  (2008). برای بسیاری هنوز سینمای رومانی یعنی کمیسر مولدوان و احتمالا برعکس. مقایسۀ مولدوان (به دلیل شباهت تیپیکش به بوگارت) با کارآگاهان فیلم های هالیوودی نظیر سم اسپید و فیلیپ مارلو حاصلی جز سَرخوردگی در پی ندارد. فضای فیلم بیش از آنکه متاثر از نوآرهای آمریکایی باشد، یادآور فیلم هایی ازنوع حکومت نظامی، زد و حتی دستۀ سیسیلی ها است. به خصوص از نظر فیلمبرداری با دوربین لرزان روی دست و زوم های ناگهانی و حرکات اسلوموشن و نیز انفجارهای پی در پی و شلیک های بی پایان و توسل به استفادۀ ابزاری (!) از موسیقی برای سرپا نگه داشتن فیلم. غیر از خود نیکلائسکو چهره پردازی و گریم و لباس بازیگران، تطابقی با زمان وقوع ماجرا ندارد. صحنه های درگیری غلو شده و تصنعی ساخته شده اند و بیشتر شبیه بازی های رایانه ای ِ اولیه هستند.

 

 

 

************************************************************

 

 

انتقام            Revansa

کارگردان : سرژیو نیکلائسکو

فیلمنامه : سرژیو نیکلائسکو – میرکه آ گاندیلا – وینتیلا کوربال

فیلمبردار : نیکلا ژیراردی

موزیک : آدریان اِنسکو

بازیگران : سرژیو نیکلائسکو – گئورگ دینیکو – ژان کنستانتین – امزا پله او – سیلویا استاتکا لنسکو

محصول 1980 رومانی – رنگی 101 دقیقه

 

در رومانی ِ زیر سلطۀ نازی ها کمیسر مولدوان (نیکلائسکو) و سردستۀ مزدوران گارد آهنین، باوجود جراحات زیاد، هر دو از مرگ جان به در می برند و بهبود می یابند. کشمکش آنان به مرور، طرف سومی هم پیدا می کند: نیروهای دولتی ِ تحت امر ژنرال آنتونسکو. از طرفی جمهوری خواهان قصد دارند کمیسر مولدوان را در مبارزه با هر دو گروه فاشیست (گارد آهنین و نیروهای آنتونسکو) با خود همسو کنند. اما مولدوان صرفا برای آزادی و خدمت به میهن و البته انتقام (!) با مزدوران گارد آهنین پیکار می کند; چرا که انان مادر بی گناه وی را به قتل رسانده اند و اکنون فرزند خردسالش را به گروگان گرفته اند تا او را به زانو در آورند ...

 

فرزند خردسال مولدوان در قسمت قبل ( کمیسر متهم می کند) نوجوان بود و این کمی عجیب است. در سکانس آخر فیلم کمیسر متهم می کند ، مولدوان براثر اصابت رگبار گلوله ظاهرا کشته می شود. سردستۀ تروریست ها هم همینطور. اما در ابتدای انتقام مشخص می شود که هر دو زنده اند و مجددا تعقیب و گریز خود را از سر می گیرند. ارجاعات سینمایی در این فیلم نقش بارزتری دارند; مثلا به محلۀ چینی ها ( پولانسکی – 1974) ، دایرۀ سرخ (ملویل – 1972) و سامورایی (ملویل – 1967) که بسیار شلخته و چروک و چرک بازسازی شده اند. امروز می توان دیگر از ضعف ها و نقایص بی حد و حساب این فیلم گذر کرد و اندکی در مورد مخاطب شناسی آن تامل نمود. اینکه تماشاگران در بیست، سی سال پیش ( و نه 200 ، 300 سال پیش) چنین فیلمی را سرگرم کننده و جذاب می پنداشتند و قهرمان آن –کمیسر مولدوان- بخشی جدایی ناپذیر از حافظۀ نسلی از مردم در دوره ای خاص محسوب می شود، ورای بحث های خالص سینمایی، از زوایای دیگری (مثلا روان شناسی اجتماعی یا مخاطب شناسی سینما و تلویزیون) قابل بررسی است.  

 

 

 

************************************************************

 

 

دوئل          Duelul 

کارگردان : سرژیو نیکلائسکو

فیلمنامه : سرژیو نیکلائسکو – وینتیلا کوربال – مرکه آ بوردا

فیلمبردار: الکساندرو دیوید

موزیک : آنوساوان سالامانیان

بازیگران : سرژیو نیکلائسکو – ژان کنستانتین – کولیا رائوتا – یان ریتیو – الیو مولدوان – ژرژ میهیا

محصول 1983 رومانی – رنگی – 109 دقیقه

 

کمیسر مولدوان (نیکلائسکو) مامور رسیدگی به پروندۀ سرقت از یک بانک می شود که در جریان آن دو نفر از افراد پلیس کشته شده اند. سرنخ ها به فردی به اسم ریکا پاسارین (ریتیو) می رسد. مولدوان برای به دام انداختن او مجبور به دوستی و ابراز محبت به عده ای نوجوان بی سرپرست و شرور می شود که از طریق جیب بری و مشاغل پست روزگار می گذرانند و برادر ریکا نیز در بین آنهاست ...

 

نیکلائسکو این بار با بازگرداندن زمان وقوع ماجراهای فیلم به 1939 (یعنی پیش از دو قسمت قبل) خودش را و کمیسر مولدوان را از کلنجاری بی حاصل با گارد آهنین و فاشیست ها رهایی بخشیده و موضوعی آشنا به سبک فیلم های جنایی هالیوود را برگزیده است. کاریکاتورگونگی صحنه های اکشن و درگیری ها در این قسمت تعدیل یافته و به جای آن از جاذبه های سطحی دیگری استفاده شده است. ازجمله صحنه های رقت بار، اشک انگیز، رقص و حضور یک کوتوله به عنوان مکمل. و ارجاعات فراوان به فیلم ها و اسطوره های سینما مثلا به جیمز باند های کانری (در تیتراژ) ، به هامفری بوگارت (مولدوان) ، به جیمز کاگنی در فرشتگان با چهره های آلوده ( ریکا) و حتی به چارلز برانسون (رئیس گروه تبهکاران) . دوئل به عنوان نمونه ای شاخص از سینمای عامه پسند رومانی در دهۀ 1980 دارای اهمیت است. ویژگی های مشابهی بین ساختار روایی و شمایل شناسی این فیلم و فیلمفارسی دهۀ 1340 و 50 می توان یافت که با توجه به شرایط متفاوت فرهنگی ایران و رومانی عجیب و تامل برانگیز است. ماندگارترین وجه فیلم موزیک زیبای آن است.

 

 

 

**************************************************************

 

 

عشق در بیست سالگی (اپیزود آنتوان و کولِت)            Love at Twenty / L'amour à vingt ans

کارگردان: فرانسوا تروفو

فیلمنامه: فرانسوا تروفو

فیلمبردار: رائول کوتار

موزیک: ژرژ دِله رو

بازیگران: ژان پیر لئو – ماری فرانس پیسیه – پاتریک آفی – روسی وارت – فرانسوا داربون – زان فرانسوا آدام

محصول 1962 فرانسه – سیاه و سفید – حدود 30 دقیقه

 

آنتوان دوآنل (لئو) از خانوادۀ خود جدا شده و زندگی مجردی محقر اما شادابی را آغاز کرده است. در یک شرکت تولید و تکثیر صفحات موسیقی مشغول به کار شده و اوقات فراغتش را به گشت و گذار در پاریس می گذراند. در یکی از دفعاتی که به کنسرت می رود، دختری به نام کولت را می بیند و عاشق او می شود ...

 

جذابیت در عین سادگی مهم ترین مشخصۀ فیلم است. مشکل است کسی بتواند چند ثانیۀ ابتدای فیلم را ببیند و آن را رها کند. این دومین فیلم تروفو بر اساس شخصیت و زندگی آنتوان دوآنل است. گام نخست را در 1959 با 400 ضربه برداشته بود و تا 1979 در طی 20 سال با پنج فیلم این مسیر را پیمود.

 

 

 

**************************************************************

 

 

بوسه های ربوده شده                Stolen Kisses / Baisers volés

کارگردان: فرانسوا تروفو

فیلمنامه: فرانسوا تروفو برنار ریوون – کلود دژیورای

فیلمبردار: دنیس کِلِوال

موزیک: آنتوان دوهامل

بازیگران: ژان پیر لئو – کلود جید – دلفین سِیریگ – میشل لونس دِیل – هری ماکس – آندره فالکن

محصول 1968 فرانسه – رنگی – 91 دقیقه

 

آنتوان دوآنل خود را به بیماری می زند و از خدمت سربازی مرخص می شود. او خود را در شغل های گوناگون محک می زند: بعنوان کارگر هتل، کفش فروش، کارمند اداره، ارائه کنندۀ خدمات لوازم خانگی و ...

 

سومین فیلم از سری ماجراهای آنتوان دوآنل از سردرگمی در لحن آسیب دیده است. می توان این سردرگمی را به آشفتگی شخصیت اصلی (آنتوان) مرتبط دانست. به نظر می رسد سناریوی از پیش نوشته شده ای برای فیلم موجود نبودهو تروفو این اثر را صرفا بر مبنای چند ایده یا خاطره جلوی دوربین برده باشد. مثل سکانسی که آنتوان رو به آینه چندین بار بی وقفه اسم خود و دوستش را به زبان می آورد که احتمالا فقط برای خود تروفو مفهوم داشته است. سیستم پُستِ مکانیزۀ دهۀ 1960 که به صورت کلیپ گونه و مستند وار در فیلم به تصویر کشیده شده در نوع خود جالب است. بازی لئو در برخی لحظات چاپلین را تداعی می کند.

 

 

 

*****************************************************************

 

 

خواب و خوراک / کانون زناشویی               Bed & Board /  Domicile conjugal 

کارگردان: فرانسوا تروفو

فیلمنامه: برنار ریوون – فرانسوا تروفو – کلود دژیورای

فیلمبردار: نستور آلمندروس

موزیک: آنتوان دوهامل

بازیگران: ژان پیر لئو – کلود جید – هیروکو برکائر – باربارا لاگ – دانیل ژرار – دانیل سکالدی

محصول  1970 فرانسه – رنگی – 100 دقیقه

 

آنتوان دوانل به تازگی ازدواج کرده است. او و همسرش به اتفاق هم برای گذران زندگی کار می کنند. آنتوان با یک گلفروشی قرارداد دارد. او در حیاط آپارتمان گل های طبیعی را رنگ می کند و همسرش در خانه موسیقی تدریس می کند. پس از آنکه آنتوان به طور تصادفی شغلی در یک شرکت بین المللی به دست می آورد، زندگی انها طراوت خود را از دست می دهد ...

 

چهارمین فیلم از مجموعه ماجراهای انتوان دوآنل یکی از بهترین آنهاست. شخصیت ها (اصلی و فرعی) به دقت پرداخت شده اند. محیط آپارتمان، همسایه ها و ارتباطات شان دلپذیر و پویا به تصویر درآمده و طنز و شیطنت در سراسر فیلم موج می زند؛ حتی در لحظات تنش. رنگ گرم تصاویر فیلم با دیالوگ ها و شخصیت های پُرشور آن به خوبی هماهنگ است. ارتباط تروفو، سینما و زندگی در این فیلم چنان پررنگ است که گاهی نمی توان آن ها را از هم متمایز دانست.

 

 

 

*****************************************************************

 

 

عشق گریزان          Love on the Run / L'amour en fuite 

کارگردان: فرانسوا تروفو

فیلمنامه: فرانسوا تروفو

فیلمبردار: نِستور آلمندروس

موزیک: ژرژ دلرو

بازیگران: آنتوان دوانل – ماری فرانس پیسیه – کلود جید – دنی – دوروتی -  ژولین برتیو

محصول 1979 فرانسه – رنگی – 94 دقیقه

 

آنتوان دوانل در یک چاپخانه مشغول به کار است. او از همسرش (جید) جدا می شوند تا هر دو راحت شوند. دیدار آنتوان با عشق بیست سالگی به صورت اتفاقی در ایستگاه قطار باعث می شود همراه با خود سرگذشت نامه ای که می نویسد و منتشر می کند، برخی از قسمت های پیشین مجموعه واکاوی و از ابهامات رمزگشایی می شود ...

 

این پنجمین و آخرین فیلم تروفو در این حیطه در عین حال که واپس گراست، پیشگویانه نیز هست و طوری ساخته شده که انگار دیگر هیچ گاه آنتوان دوانل را نخواهیم دید و نوعی غم غربت با خود دارد. نیمه کاره ماندن زندگی دوآنل (با وجود این که تروفو پنج سال وقت داشت آن را ادامه دهد) و مرگ زودهنگام کارگردان اثر سرنوشت یکسانی برای هردو رقم زده است.  

 

 

***************************************************************

ساعات تاریک ِ تاریک                The Dark, Dark Hours 

کارگردان : دان مِد فورد

بازیگران : جیمز دین – رونالد ریگان – کلودت کلبر – کنستانس فورد – جک سیمنز

محصول 1954 شبکۀ  CBS – سیاه و سفید – حدود 30 دقیقه

 

گانگستری به نام باد (دین) سراسیمه دوست زخمی خود را به خانۀ یک پزشک (ریگان) می رساند و هنگامی که دوستش بر اثر شدت جراحات وارده می میرد، باد خشمگین می شود و با پزشک و خانواده اش بدرفتاری می کند. سرانجام در یک غافلگیری قافیه را می بازد و منفعل می شود.

 

این تله تئاتر تلویزیونی اپیزود چهل و دوم مجموعه ای به نام G.E. True Theater / General Electric Theater است. مجموعه ای که بین سال های 1953 تا 1962 در 209 قسمت حدودا نیم ساعته هر یکشنبه ساعت 9 شب پخش می شد و به شکلی جُنگ گونه تدارک دیده شده بود. ایدۀ اصلی آن از مجموعه ای با همین ساختار گرفته شده بود که پخش آن چند ماه زودتر از شبکۀ رادیویی CBS آغاز شده بود و در آن بازیگران بزرگ سینما مثل جیمز میسن، ویلیام هولدن، کری گرانت و جودی گارلند حضور یافته بودند.

در هر برنامه میزبان، یکی از چهره های سرشناس را به برنامه دعوت می کرد و پس از خوش و بشی مختصر نمایش شروع می شد و پس از پایان نمایش هم در خصوص آن مباحثی را بیان می داشت. غیر از یک سال اول، رونالد ریگان میزبان و به نوعی مجری برنامه بود و ضمنا در برخی از نمایش ها هم شرکت می کرد. جیمز دین بین سال های 1951 تا 1955 در چندین سریال، تله فیلم و تله تئاتر ظاهر شد که عبارتند از :

 

1- داستان ایمان و شهود (1951) اپیزودی از مجموعۀ نمایش خانوادگی که از 1949 تا 1958 پخش می شد.

2- T.K.O در 1951 ، اپیزودی از مجموعۀ نمایش بیگِلو که در سال های 1951 و 1952 پخش می شد.

3- جکی همه چیز را می داند (1951) اپیزودی از مجموعۀ شوی استو اروین که بین سال های 1951 تا 1955 پخش می شد.

4- بسوی دره (1952) اپیزودی از مجموعۀ کارگاه تلویزیونی شبکۀ CBS که در همان سال پخش می شد. در سایر اپیزودها بازیگرانی چون بوریس کارلوف، آدری هپبرن، گریس کلی و سیدنی پوآتیه حضور داشتند.

5- کودکان فراموش شده (1952)

6- شیفتۀ بهشت (1953) اپیزودی از مجموعۀ ساعت کِیت اسمیت که از 1950 تا 1954 پخش می شد.

7- دستگیری جسی جیمز (1953) اپیزودی از مجموعۀ تو آنجا هستی که از 1953 تا 1957 پخش می شد.

8- تفنگ لوله کوتاه و سگ پاسبان (هر دو 1953) دو اپیزود از مجموعۀ عملیات ماموران خزانه داری که از 1950 تا 1955 پخش می شد.

9- شیطان درون (1953) اپیزودی از مجموعۀ قصه های فردا که از 1951 تا 1953 پخش می شد.

10- شیهۀ 10 هزار اسب (1952) و آبراهام لین کلن (1952) و مجازات مرگ (1953) سه اپیزود از مجموعۀ استودیوی شماره یکِ هالیوود که از 1948 تا 1958 پخش می شد. از سایر بازیگران این مجموعه می توان به آن بنکرافت، چارلتون هستون، بوریس کارلوف، جوآن وودوارد، یول براینر، جک لمون، گریس کلی، آن فرانسیس، والتر ماتائو، جک پالانس، مری آستور، پاتریشیا نیل، ریچارد بیسهارت، لی جی کاب، پیتر فالک، چارلز برانسون، دنیس هاپر و استیو مکوئین اشاره کرد که در قسمت های مختلف نقش آفرینی کردند.

11- رکس نیومن; گزارشگر خبر (1953) اپیزودی از مجموعۀ داستان معروف که از 1949 تا 1958 پخش می شد.

12- شکوه گُل (1953) اپیزودی از مجموعۀ مستخدم که از 1952 تا 1961 پخش می شد.

13- چیزی برای یک کیف خالی (1953) و مجازات زندگی (1953) دو اپیزود از مجموعۀ ارکستر تابستانی کمبل که بین سال های 1952 تا 1954 پخش می شد.

14- زمان طولانی تا سپیده دم (1953)، آبروی مان را حفظ کن (1953) و سرآغاز افتخار (1952) سه اپیزود از مجموعۀ تئاتر ِ کرافت که از 1947 تا 1958 پخش می شد.

15- ناقوس های عشرتکده (1953) اپیزودی از مجموعۀ بالکن تئاتر آرمسترانگ که از 1950 تا 1963 پخش می شد.

16- برداشت محصول (1953) اپیزودی از شوی تلوزیونی رابرت مونتگمری تقدیم می کند که از 1950 تا 1957 پخش می شد.

17- مثل یک دزد بدو (1954) اپیزودی از مجموعۀ تماشاخانۀ پیلکو گود یر که از 1948 تا 1955 پخش می شد. 

18- مرگ همسایۀ من است (1953) و زن کوچک (1954) و بدون مسکن (1954) سه اپیزود از مجموعۀ خطر که از 1950 تا 1955 پخش می شد. والتر ماتائو، گریس کلی، آن بنکرافت و راد استایگر از دیگر بازیگران این سریال بودند.

19- ساعات تاریک تاریک (1954) و من یک احمق هستم (1954) دو اپیزود از مجموعۀ تئاتر واقعی جنرال الکتریک که از 1953 تا 1962 پخش می شد. در قسمت های دیگر این مجموعه بازیگرانی چون فرد آستر، آن باکستر، جک بنی، چارلز برانسون، ارنست بورگناین، لو کاستلو، جوزف کاتن، جون کرافورد، بت دیویس، تونی کرتیس، دان دوریا، نینا فوگ، جودی گارلند، کیم هانتر، ویرجینیا گری، بوریس کارلوف، آلن لاد، چارلز لاتن، میرنا لوی، دوروتی مالون، لی ماروین، برجیس مردیت، ورا مایلز، ری میلاند، جان پین، وینسنت پرایس، جورج ساندرز، استلا استیونس، جیمز استوارت، فی ری، ناتالی وود، کلر ترور، آدری تاتر، کرنل وایلد و جین تیرنی حضور داشتند.

20- دزد (1955) اپیزودی از مجموعۀ ساعت نقره ای ایالات متحده که از 1953 تا 1963 پخش می شد.

21- هوای مه آلودِ مه آلود (1952) و زندگی امیل زولا (1955) دو اپیزود از مجموعۀ لوکس ویدیو تیاتر که از 1950 تا 1959 پخش می شد.

22- راه تاریک (1955) اپیزودی از مجموعۀ تماشاخانۀ اشلیتز که از 1951 تا 1959 پخش می شد.

23- دلگرمی برادوی (1955) اپیزودی از مجموعۀ راه های متقاطع که از 1955 تا 1957 پخش می شد.

 

                                           ساعاتِ تاریکِ تاریک (1954)

 

***************************************************************

 

 

راه تاریک               The Unlighted Road

کارگردان: جوس آدیش

فیلمنامه: والتر براون

فیلمبردار: جورج کلمنس

موزیک: ملوین لینارد

بازیگران: جیمز دین – پاتریشیا هاردی – مروین وای – چارلز واگن هایم

محصول 1955  CBS – سیاه و سفید – 30 دقیقه

 

جفری لاتمن (دین) جوان ناآرامِ اهل ویسکانسین در کافه ای کنار جاده به عنوان پیشخدمت مشغول به کار می شود و در ماجرایی جنایی به مخمصه می افتد ...

 

بهترین لحظات این فیلم تلویزیونی سکانسی در اوایل آن است که جیمز دین خسته و کوفته به کافه می آید. بازیگر زن این فیلم ، پاتریشیا هاردی از دوستان جیمز دین بود. راه تاریک از نظر زمانی بین یاغی بی هدف و غول ساخته شده است. 

 

                                       راه تاریک (1955)

 

                                                                                  راه تاریک (1955)