دیروز تولد هفتاد و شش سالگی استاد عزت الله فولادوند ، یکی از خدمتگذاران راستین آزادی و اندیشه در این سرزمین بود. کسی که سالهاست به تنهایی نقش یک دایره المعارف عظیم فلسفی را برای ما - مای قدرنشناس - بازی می کند.

استاد فولادوند متولد 1314 در شهر زیبای اصفهان است. تحصیل در رشته پزشکی در دانشگاه سوربون فرانسه را به عشق فلسفه رها کرد و تحصیل خود را در این رشته تا مقطع دکترا در دانشگاه کلمبیای امریکا ، ادامه داد. از اساتید او می توان به آرتور دانتو ، رابرت کامینگ و سیدنی مورگن بسر اشاره کرد.

وی پس از بازگشت به ایران به ترجمه کتابهای ارزشمند فلسفی - عمدتا با موضوع علوم اجتماعی و با رویکرد آزادیخواهانه - پرداخت و در مبارزه با تفکر استبدادپذیر - نهادینه شده در جامعه - حق خود را به بهترین وجه ادا نمود. ایشان در معرفی بسیاری از بزرگان تفکر معاصر از جمله گادامر ، یاسپرس ، آرنت و پوپر به ایرانیان بیشترین نقش را داشته اند. استاد همچنان با صلابت به کار ترجمه و تالیف خود ادامه می دهد.

از شاهکارهای ترجمه اوست: گریز از آزادی (اریش فروم) ، انقلاب (هانا آرنت) ، جامعه باز و دشمنان آن (کارل پوپر) که انتشار کتاب اخیر در اواسط دهه 60 غوغایی به پا کرد!

گزیده ای از مقاله های تالیفی خود ایشان هم در کتاب خرد در سیاست منتشر شده است.

استاد علاوه بر ترجمه ، دستی بسیار قوی در مقوله نقد ادبی دارند که اغلب نقدهای ایشان از معدود شاهکارهای این گونه در زبان فارسی اند. نخستین بار با نام استاد ، ده سال پیش با خواندن کتاب قول (فردریش دورنمات) آشنا شدم. علاوه بر ترجمه بسیار روان و زیبای ایشان از این رمان پلیسی عمیق ، ایشان ضمیمه ای به کتاب افزوده بودند با عنوان گذری بر جهنم یخ زده دورنمات (1) که تحلیلی شگفت انگیز بود بر آن کتاب و معرفی زیبایی از دنیای ذهنی این نویسنده مطرح اروپایی، که آن را - در کنار نقد درخشان آذر نفیسی بر سه قطره خون - نگین درخشان نقد ادبی فارسی می دانم.

پس از مدت کوتاهی یک کتاب فلسفی با عنوان مردان اندیشه نوشته براین مگی و با ترجمه استاد به دستم رسید. مجموعه مصاحبه هایی بود با اصحاب فلسفه معاصر ، از مارکسیست ها و مکتب فرانکفورت گرفته تا لیبرال ها. آیزیا برلین و نوام چامسکی و و.ک. کواین و ویتگنشتاین و هایدگر و سارتر و ... کتابی که خواندنش کمک می کند پرده ها را از جلوی چشم کنار بزنیم و به تفکراتمان عمق ببخشیم.

از این کتاب چند جمله از مقدمه زیبای استاد فولادوند را به خاطر می آورم:

«معتقدم یک تمدن انسانی بدون تفکر فلسفی عمیق، شاید پیشرفت کند اما هرگز به اوج خود نمی رسد. مقایسه ژاپن با فرانسه نمایانگر درستی این سخن است. ژاپنی ها بدون سنت فلسفی و فقط با اتکا به علم و صنعت، با ساختن انواع اتوموبیلهای پیشرفته و نفتکش های عظیم از نظر انسانی به کجا رسیده اند؟ آیا صرف رسیدن این دستاوردها به آنها فهمانده که چگونه باید با همنوعان خود در این کره خاکی با مدارا زیست کنند؟ ... اما در مورد فرانسه، اگر سخن از ریاضیات به میان بیاوریم بلز پاسکال ، در علوم تجربی لاوازیه و لامارک و در مدنیت و قانون نام دانتون و منتسکیو بر تارک تاریخ می درخشند و هرگاه از تفکر مدرن سخن به میان می آید همگان متفق القول رنه دکارت را پایه گذار تفکر جدید می دانند ... هرچند متاسفانه کم نبوده اند کسانی که خواسته اند از فلسفه زنجیر بسازند و بر دست و پای آدمی ببندند اما خوشبختانه همین زنجیرها و گره ها هم به وسیله فلسفه باز می شوند... » (2)

باری این بزرگان را داریم و قدرشان نمی دانیم ، از درخت علمشان بری نمی چینیم و کتابهایشان را زینت ظاهری قفسه هایمان می کنیم بی آنکه ذره ای از حاصل دستاوردهایشان بچشیم و تعالیمشان را عملا چراغ راه زندگی مان کنیم.

***

فهرست آثار چاپ شده :

    ۱ – اریش فروم، گریز از آزادی، چاپ اول ۱۳۴۸

    ۲ – کانر کروز اوبراین، آلبرکامو، چاپ اول ۱۳۵۰

    ۳ – هانا آرنت، خشونت، چاپ اول ۱۳۵۹

    ۴ – هانا آرنت، انقلاب، چاپ اول ۱۳۶۱

    ۵ – جرج اورول، به یاد کاتالونیا، چاپ اول ۱۳۶۱

    ۶ - اریش فروم، آیا انسان پیروز خواهد شد؟ حقیقت و افسانه در سیاست جهانی، چاپ اول ۱۳۶۲

    ۷ – سی ایچ داد، رشد سیاسی، چاپ اول ۱۳۶۳

    ۸ – گراهام گرین، آمریکایی آرام، چاپ اول ۱۳۶۳

    ۹ – کارل پوپر، جامعه باز و دشمنان آن، چهار جلد، ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۹

    ۱۰ – اشتفان کورنر، فلسفهٔ کانت، چاپ اول ۱۳۶۷

    ۱۱ – هنری استیوارت هیوز، آگاهی و جامعه، چاپ اول ۱۳۶۹

    ۱۲ – ود مهتا، فیلسوفان و مورخان، دیدار با متفکران انگلیس، چاپ اول ۱۳۶۹

    ۱۳ – برایان مگی، فلاسفهٔ بزرگ، آشنایی با فلسفهٔ غرب، چاپ اول ۱۳۷۲

    ۱۴ – کوئنتین اسکینر، ماکیاولی، چاپ اول ۱۳۷۲

    ۱۵ - امری جورج، جرج لوکاچ، چاپ اول ۱۳۷۲

    ۱۶ – فردریش دورنمات، قول، چاپ اول ۱۳۷۲

    ۱۷ – جرج ولوارث، فریدریش دورنمات، چاپ اول ۱۳۷۲

    ۱۸ – ج . پ . استرن، نیچه، چاپ اول ۱۳۷۲

    ۱۹ – فرانتس نویمان، آزادی و قدرت و قانون، چاپ اول ۱۳۷۳

    ۲۰ – جان جی. کینی، افلاطون، چاپ اول ۱۳۷۳

    ۲۱ – جان پلامنانتس، ایدئولوژی، چاپ اول ۱۳۷۳

    ۲۲ – هنری استیوارت هیوز، راه فروبسته، اندیشه اجتماعی در فرانسه در سالهای درماندگی ۱۹۳۰ – ۱۹۶۰، چاپ اول ۱۳۷۳

    ۲۳ – مارتا نوسباوم، ارسطو، چاپ اول ۱۳۷۴

    ۲۴ – کارل یاسپرس، زندگینامهٔ فلسفی من، چاپ اول ۱۳۷۴

    ۲۵ - هنری استیوارت هیوز، هجرت اندیشهٔ اجتماعی ۱۹۳۰ – ۱۹۶۵، چاپ اول ۱۳۷۶

    ۲۶ – خرد در سیاست، مجموعهٔ ۳۷ مقالهٔ فلسفی و سیاسی ، چاپ اول ۱۳۷۶

    ۲۷ – جرمی شیرمر، اندیشهٔ سیاسی کارل پوپر، چاپ اول ۱۳۷۷

    ۲۸ – پیتر سینگر، هگل، چاپ اول ۱۳۷۹

    ۲۹ – راجر سالیوان، اخلاق در فلسفهٔ کانت، چاپ اول ۱۳۸۰

    ۳۰ – باربارا تاکمن، برج فرازان، چهرهٔ جهان پیش از جنگ جهانی اول ۱۸۹۰ – ۱۹۱۴، چاپ اول ۱۳۸۰

    ۳۱ – کارل یاسپرس، نیچه و مسیحیت، چاپ اول ۱۳۸۰

    ۳۲ – رمون آرون، روشنفکر کیست؟ سرنوشت او چیست؟ قرن روشنفکران، چاپ اول ۱۳۸۰

    ۳۳ – هانس گئورگ گادامر، آغاز فلسفه، چاپ اول ۱۳۸۲

    ۳۴ – فردریش فون هایک، در سنگر آزادی، چاپ اول ۱۳۸۲

    ۳۵ – سی ایچ داد، و دیگران، مراحل و عوامل و موانع رشد سیاسی، چاپ اول ۱۳۸۵

    ۳۶ – گروه نویسندگان، کانت، روشنگری و جامعهٔ مدنی، ۱۳۸۵

    ۳۷ - برایان مگی، مردان اندیشه، پدیدآورندگان فلسفه معاصر، چاپ اول ۱۳۷۴

کتابهای زیر چاپ :

    ۳۸ – ایمانوئل کانت، نقد عقل عملی

    ۳۹ – تاریخ و فلسفهٔ تاریخ (مجموعه مقالات)

    ۴۰ – منطق تاریخ (مجموعه مقالات)

    ۴۱ – آی . اف . استون، محاکمه سقراط

    ۴۲ – فلسفهٔ هنر (مجموعه مقالات)

    ۴۳ – کارل یاسپرس، فلسفه و جهان

    ۴۴ - کانت و روشنگری

***

(1) و (2) : آن عنوان و آن جملات از مقدمه کتاب را از حافظه نقل می کنم. درباره عین واژه ها مطمئن نیستم.

عناوین کتابها و نامها و تواریخ از سایتهای ویکیپدیا و همشهری آنلاین نقل شده است.