فرشتگان آلوده صورت

Angels With Dirty Faces 1938

کارگردان : مایکل کورتیس

بازیگران :جیمز کاگنی - پت اوبراین - همفری بوگارت - ان شریدان - جرج بنکرافت

مدت : 97 دقیقه

محصول: وارنر بروس

راکی سالیوان(جیمزکاگنی) و جری کانولی(پت اوبراین) دو بچه همسال و دوست در محله ای پایین شهری هستند که به انواع خلافها دست می زنند اما سربزنگاه به دام ماموران پلیس می افتند راکی که توان دویدن ندارد دستگیر و در دارالتادیب کم کم به تبهکاری بزرگ تبدیل می شود ولی جری تیزپا می گریزد و بعدها کشیش محله شده سعی در هدایت نوجوانان خلافکار در آن محل پست و بدنام می نماید. اما با بازگشت دراماتیک راکی به محله اش چند نوجوان به شدت تحت تاثیر هیبت ریز و تیز و حرکات یونیک وی قرار می گیرند و جوگیر کانگستر جذاب می شوند و از او الگوبرداری می کنند که این رویداد موجبات نگرانی و واکنش پدر جری می گردد.

اما مشغله و درگیری مهم راکی با فریزر (همفری بوگارت) وکیلی خائن و کیفر (جرج بنکرافت) تاجری مارصفت است آنها سعی دوباره راکی را به خلاف کشانند. اما او از این دو مدارکی دال بر رشوه های کلان به مقامات بالای شهری به دست می آورد و آنها را به پدرجری برای افشاگری می دهد. آن دو باخبر شده قصد جان جری را می کنند. اما راکی به حمایت از دوست دوران بچگی اش که حال رسالتی مهم نیز بر دوش دارد می شتابد و به خنثی کردن نقشه های آنان می پردازد و فریزر را می کشد.

با دستگیری راکی توسط پلیس او به اعدام محکوم می شود. در آخرین لحظات حیات، جری او را به راه خدا و ترس و استغاثه می خواند . اما راکی محکم می گوید برای ترسیدن باید قلب داشت و او قلبش را دور انداخته است! ... اما جری از او درخواست می کند وانمود به ترس کند تا مایه عبرت نوجوانانی شود که او را بت خود کرده اند. راکی نمی پذیرد او می خواهد دم مرگ مثل کوه محکم و استوار باشد. اما نوجوانان متحیر و کشیش ناگهان در پشت اتاق اعدام سایه محکوم ترسان و لرزانی را می بینند که برای زنده ماندن به عجز و لابه افتاده...

*فیلم فرشتگان آلوده صورت محصول 1938 برادران وارنر به کارگردانی کورتیس یکی از شاخصهای ژانر کانگستری -نوآر است که از سوی انستیتوی فیلم آمریکا (AFI) در لیست ده  فیلم برتر کاندید سینمای کانگستری می باشد. این فیلم از اولین تولیدات فیلم کانگستری پس از کدگذاری هالیوود است و طبعا درآن بیش از این که شخصیت پردازی شود و روی زندگی و علائق کانگستر فوکوس کند بیننده را در تقابل خیر (کشیش) با شر (تبهکار) به چالش کشیده است. در حقیقت آنچه که فیلم بیش از همه تمرکز دارد، کودکان خیابانی (فرشتگان) و سرنوشت آنان در آشفته بازار آمریکای بحران زده است. فیلم از سه جهت قابل بررسی است:

-          دوران رکود اقتصادی آمریکا

زمانیکه فقر بیداد می کند دولت فرانکلین روزولت برای گرایش مردم بالاخص قشر جوان برنامه های اصلاحاتی و تربیتی گسترده ای را شروع می کند. آنچه در فیلم می بینیم درراستای سیاست خوش بینانه روزولت است. کودکان که مانند موم شکل پذیر هستند و اینک فقر باعث شکنندگی هرچه بیشتر و گرایششان به خلافکاری می شود. پدر جری که خود نیز زمانی کودکی خلافکار بوده که دست روزگار او را از چرخش به سمت شر نگاه داشته است حالا با ایجاد پروژه های اصلاحی روی کودکان محل می خواهد آنان نیز هدایت شوند. درحالیکه آنان بشدت تحت کاریزمای راکی سولیوان قرار دارند.

-          زوال عصر تبهکاری

راکی سولیوان به عنوان نقش اول فیلم هیبت و اقتدار خلافکاران پیش از خود را ندارد. با زندانی شدن آل کاپن و سیاستهای سرکوب دولت فعالیت  خلافکاران بیش از حد محدود شده و چنانچه در فیلم نیز می بینیم راکی به گونه ای در راه سیاهی که پیش رو دارد مستاصل و تنها است.

-          رویای آمریکایی

این فیلم برخلاف اکثریت فیلمهای تبهکاری و همچنین علیرغم فضای سیاهی که دارد، پیغام مثبتی را می رساند و آن اینکه جامعه بیمار بحران زده می توانند با نفی و تاثیر نگرفتن از فرهنگ فاسد تبهکاری ، به رویاهای خود برای شهر آرمانی برسند. این پیام بیش از هر صحنه در سکانس پایانی و صحنه آخر فیلم نمودار است وقتی پدرجری برای آمرزش روح راکی خطاب به کودکان می گوید: "برای پسری دعا کنید که به تندی من نتوانست بدود" ... این جذبه بزه نبود که از راکی خلافکار ساخت بلکه نقص وجودی خودش بود. پس با تقویت باور و ایمان مردم و فرهنگ سازی آنها برای تلاش مثبت جهت تحقق رویاهای خودشان، از مسیر راست منحرف نخواهند شد.

****************************

علیرغم مثبت گرایی فیلم، بسیاری از کشورها در آنزمان نظیر دانمارک، چین، فنلاند، لهستان، سوییس و کانادا بخاطر ماهیت کانگستری فیلم نمایش عمومی آن را ممنوع کردند.

طی سالیان متمادی بینندگان متحیر بودند که درسکانس اعدام باصندلی الکتریکی آیا راکی سولیوان واقعا ترسیده بود یا به خواسته پدر جری خودش را ترسو نشان داد. جیمز کاگنی بازیگر توانمند فیلم که کاندید اسکار نیز شده بود بعدها گفت: "من این صحنه را مخصوصا جوری بازی کردم که بیننده در انتخاب دو گزینه جواب آزاد باشد و هرچه خودش می خواهد برداشت کند...".

کاگنی همینطور درخاطراتش نوشت که برای نقش پذیری هرچه بیشتر راکی سولیوان مدت زیادی را در محله های پست شرقی نیویورک (هارلم اسپانیایی) با ولگردان سپری کرده و الگوی او درایفای این کاراکتر یک معتاد بیخانمان بوده که همیشه کنج خیابان می ایستاد پاچه های شلوارش را تکان می داد و گردنش را کج می کرد و زمزمه می کرد: "Whadda ya hear! Whadda ya say!"... کاگنی در این باره  می گوید: "حالت امپرسیون او را حداقل شش بار درفیلم نشان دادم و تا سالیان سال نیز ناخودآگاه این حرکات را انجام می دادم..."

کاگنی ، کورتیس کارگردان و رولند براون نویسنده داستان هرسه کاندید اسکار شدند ولی هیچ اسکاری نصیب کسی نشد و من متحیرم چرا دست اندرکاران اعطای جوایز آکادمی، هیچ اسکاری را شایسته دستان تر تمیز عوامل فرشتگان آلوده صورت ندانستند؟!

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* این نقد را سال پیش بنا به درخواست شخصی یکی از کاربران محترم کافه با مراجعه به منابع معتبر خارجی و تلفیق با برداشتهای شخصی خودم تهیه و تلخیص کرده،تقدیمشان کردم. اکنون مدتی است که ایشان کم لطفی کرده و حضور ندارند لذا حالا که تاریخ مصرفش برای ایشان گذشته است بنده آن را اکران می کنم تا ان شاالله مورد استفاده دیگر دوستان نیز واقع شود.