با درود

چندی پیش فیلم آخرین مردان سرسخت (The Last Hard Men) را تماشا میکردم. ظاهرا فقط یکبار دوبله شده آنهم در دوران اعتصاب. با صداهایی کم و بیش غریب: خسرو شکیبایی، همایون ایرانپوی، فرزانه تاییدی، تورج مهرزادیان، احمد آقالو، علی اکبر هرانر و ... البته شاید غریبترین صدا فرزانه تاییدی باشد. بد ندیدم بخشی باز شود که بیشتر این دوران اعتصاب را واکاوی کنیم. فیلمهای کمی هم در این دوران دوبله نشد، شاید معروفترین آن طالع نحس 1 باشد. من از همه دوستانی که در رابطه با این موضوع اطلاعاتی دارند دعوت میکنم دانسته هایشان را با سایرین به اشتراک بگذارند. چه شد اعتصاب شد؟ اهداف چه بود؟ چرا برخی به اعتصاب پیوستند و نپیوستند؟ کیفیت ترجمه و دوبله چگونه بود؟ چه شد اعتصاب شکست؟ چه افرادی اعتصاب را شکستند؟ به هرحال این ماجرا قسمتی از دوران دوبله ایران است.

با سپاس

پرده اول:

در اوایل دهه پنجاه ، سندیکای گویندگان فیلم برای جلوگیری از اجحاف در حق و حقوقشان و جلوگیری از رخنه روابط ناسالم و سازشکاری در دوبله مقرراتی وضع میکند. (1)
مهمترین خواسته انجمن گویندگان این بود که مدیران دوبلاژ بدون حضور واسطه ای بنام صاحبان استودیو (2)، مستقیما با صاحبان فیلم طرف شوند و ضمنا برای انجام کار هم در ابتدا قرارداد تنظیم شود. عدم حمایت وزارت فرهنگ و هنر و بی توجهی مطبوعات در انعکاس خواسته های انجمن گویندگان باعث شد نتیجه ای گرفته نشود.
اما در واقع مهمترین اعتصاب تاریخ دوبله از اواخر 1353 برای افزایش صد درصدی دستمزد بوجود آمد. این تصمیم در انجمن گویندگان گرفته شد. از همان آغاز هیئت مدیره واردکنندگان فیلم با این مسئله به مخالفت پرداخت. نهایتا با 20 درصد افزایش حقوق موافقت شد. اما نهایتا گویندگان و واردکنندگان فیلم به نتیجه نرسیدند. گویندگان از ادامه کار خودداری کردند و خود را به فعالیتهای تلویزیونی محدود کردند. در این حال روزنامه ها و مجلات با دامن زدن به حاشیه ها اختلافات را بیش از گذشته دامن زدند و شکاف عمیقی بین سندیکای گویندگان و صاحبان فیلم ایجاد کرد که منجر به اعتصاب کامل شد.

منبع: تاریخچه دوبله به فارسی در ایران. ج2ص754

* * *

(1): اجحاف چه بوده؟

(2): صاحبان استودیو چه نقشی داشتند؟

پرده دوم:

در این میان استودیوهای راما و پاسارگاد سعی در شکستن اعتصاب کردند. در ابتدا خواستند با گویندگان انجمن کنار آیند اما چون موفق نشدند اقدام به جذب جوانان علاقمند آماتور، بازیگران تئاتر و گوینده های رادیو اقدام کردند. در سال 1355 به همین منظور اقدام به نشر آگهی از سوی وزارت فرهنگ و هنر (1) در روزنامه های کیهان و اطلاعات جهت جذب نیرو نمودند. به دستور وزارت فرهنگ و هنر چهار استودیو (2) برای دوبله فیلمها اختصاص داده شده بود.
به قول یک مراجعه کننده (سید حسین فردمهر) در روز آزمون فقط صدا مهم بود، یک متن، یک میکروفن. در استودیو راما تست لب زدن (سینک) و در استودیو آپادانا تست صدا و فن بیان انجام شده.
از جمله افرادی که بدین ترتیب وارد دوبله شده تورج مهرزادیان میباشد.
مدیران دوبلاژی که از آنها دعوت شد و دعوت را پذیرفتند:(3)
نظام فاطمی، حسین مدنی، پورنگ بهارلو، مرتضی حنانه، سیروس افهمی، فتح ا... منوچهری، هوشنگ کاوه، حسین بهمن، امان منطقی، شهرام میریان و سیروس جراح زاده.
از گویندگان رادیو که از آنها دعوت شد و دعوت را پذیرفتند:
مهین نثری، همایون ایرانپوی، قدرت ا... شروین، علی اکبر هرانر، صدرالدین شجره، سعید مهاجر، عبدا... آقازاده، رامین فرزاد و ایرج سنجری.
دوبلورهایی که از آنها دعوت شد و دعوت را پذیرفتند:
خسرو شکیبایی، حسین باغی و ایرج سنجری.
بازیگران و مجریانی که از آنها دعوت شد و دعوت را پذیرفتند:
دلارام کشمیری، نازی حسنی، کاظم روشن ضمیر، عنایت شفیعی، بیوک میرزایی، محمد کاسبی، تانیا جوهری، مسعود پور اسکویی و محمدعلی اینانلو.

منبع: تاریخچه دوبله به فارسی در ایران. ج2ص754-756

(1): وزارت فرهنگ آن زمان چه رابطه ای با واردکنندگان فیلم داشته؟

(2): چرا این چهار استودیو؟

(3): این افرادی دعوت را قبول کردند، مگر از موضوع اعتراض همکارانشان خبر نداشتند؟ چه شد که سعی در شکستن اعتصاب کردند؟ در این میان پورنگ بهارلو از پیشگامان دوبله و از سویی دیگر دیپلمات سابق ایران در ایتالیا بوده. آیا فشار سیاسی هم وجود داشته؟

پا صفحه:

فعلا دنبال جوابهای سوالات طرح شده میگردم اما چند لحظه پیش اینو پیدا کردم:

خسرو شکیبایی

به گفته تورج نصر خسرو شکیبایی از افرادی بود که اعتصاب را شکست.