(۱۳۸۸/۹/۲۵ عصر ۱۱:۰۶)بهزاد ستوده نوشته شده:  

سریال هزار دستان

کارگردان  علی حاتـمی       

  دستیار کارگردان:احمد بخشی،نورمحمد نجاری،فیروز کنی

مدیران فیلم برداری:مهرداد فخیمی،مازیار پرتو   فیلمبردار پشت صحنه:هوشنگ سمندی

نور پردازی:احمد ابراهیمی،احمد کریمی

صحنه پردازی و طراح لباس: علی حاتمی

صدابرداری:  روبیک منصوری

موسیقی :  مرتضی حنانه

سرپرست گویندگان:علی کسمایی

راوی "آنچه گذشت"  منوچهر نوذری

جمشید مشایخی:رضاخوشنویس                                        منوچهراسماعیلی 

عزت ا... انتظامی: خان مظفـر                                                           منوچهر اسماعیلی

داود رشیدی: مفتش شش انگشتی                                                               ایرج ناظریان

علی نصیریان:  ابوالفتح                                                                            ناصر تهماسب

علی نصیریان : ابوالفتح ( دیالوگ ترکی خطاب به جیران)                خسرو خسروشاهی

محمدعلی کشاورز:شعبان استادخانی                                              منوچهر اسماعیلی

حسین گیل: سید مرتضی                                                                              بهرام زند

زهرا حاتمی:  امینه اقدس                                                                    مهین کسمایی

لیلا حاتمی: کودکی امینه اقدس                                                            لیلا حاتمی

شهلا میربختیار :  قمربانو                                                                  زهره شکوفنده

صدای قمر بانو  :                                                                             رفعت هاشمپور

مهری ودادیان : همسر اسماعیل خان                                                آذر دانشی

جعفر والی :رییس نظمیه                                                              عزت ا... مقبلی

پرویز پورحسینی : متین السلطنه                                                   خسرو خسروشاهی

محمد مطیع : غلام عمه                                                                  حسین عرفانی

جمشید لایق : جعفرقلی خان نشاط                                                  منوچهر اسماعیلی

اسماعیل محرابی نصرا...  خرمی        ناصرتهماسب

 رقیه چهره آزاد : مستخدمه                                                                     بدری نورالهی

مینو ابریشمی :جیران                                                                    شمسی فضل الهی

عطا ا... زاهد :آقاسید ابراهیم                                                                احمد رسول زاده

 اسماعیل محمدی :استاد بهار                                                                  ناصر تهماسب

 جهانگیر فروهر :سرگارسون                                                                      ناصر تهماسب

 جهانگیر فروهر :میرزاباقرمفتش                                                       مرحوم عزت ا... مقبلی

 نعمت گرجی :سرکار رجبی                                                                       ناصر تهماسب

محمد ورشوچی  : آژان رجبعلی عسگری                                                     اصغر افضلی

 سروش خلیلی :زاونقازاریان   جواهرفروش                                        اصغرافضلی

منصور والامقام :اصغر مدیری     مدیر گراند هتل                                              ژرژ پطـروسی

هوشنگ بهشتی :جمال النلک میرزاهدی                                            عطا ا... کاملی

 محمد تقی کهنمویی : درویش                                                                       پرویز بهرام

حسن کهن :  درویش نابینا   پرویز بهرام

خیرا.. . تفرشی : طبیب                                                                         عزت ا... مقبلی

جهانگیر الماسی:  ...                                                                                    جلال مقامی

سعید امیرسلییمانی :معیرالدوله                                                                    پرویز بهرام

اصغر همت:  حسن سرباز                                                                           جلال مقامی

رضاعبدی : ...                                                                              عزت ا... مقبلی

منوچهر آذری :دربان هتل                                                                             اصغر افضلی

 فرهنگ مهرپرور :دکترخندان                                                                منوچهرنوذری

حسین حاتمی :سلمانی                                                                         حسین حاتمی

افسراسدی :شاهدخت                                                                               شهلاناظریان

افراسیاب طوفان :مدیرداروخانه                                                                          اصغرافضلی

علی کنگرلو :داش مشدی                         خسرو شایگان

حسین شهاب :نوچه                                                                           حسین معمارزاده

حسین صفاریان : نوچه                                       حسین باغی

حسن کهن : مسئول داروخانه                                                               مهدی آرین نژاد

میرصلاح حسینی :نوچه                                                                         سیامک اطلسی

محمود بصیری :اتوکش                                                                                        تورج نصر

محمود بصیری :نمکی                                                                                 کنعان کیانی

رشید اصلانی                                                                                 کنعان کیانی

 سامی تحصنی :مش موسی                                                                 مهدی آژیر

کرمعلی نشاط                                                                            مهدی آژیر

حامد تحصنی :لهراسب گلچین                                                                 عطا ا... کاملی

مرحوم اکبر دودکار :  باسواد محل

    اکبر دودکار : دکترداروخانه                                                                 محمد مانـی

حسین رنگین وند :مدیر سینما                                                                          پرویز ربیعی

 اسفندیار ماوندی : آ کاووس                          ناصرتهماسب

اسماعیل ارحام صدر : اسماعیل خان            عباس خسروانه

حسن عظیمی:کله پز                                              منوچهر نوذری

رجبعلی منصور : صدای نخست وزیر پشت تلفن         علی کسمایی

  منوچهر والی زاده  - پرویز نارنجیها - مرتضی احمدی - امیر هوشنگ زند -محمد علی دیباج - جواد پزشکیان-عزت ا... گودرزی -احمد مندوب هاشمی - مهدی آرین نژاد - محمد یاراحمدی - ولی ا... مومنی - مهین بزرگی -مهین برزویی - نوشابه امیری -زهرا هاشمی - مهوش افشاری

گویندگان هزار دستان کامل تر از قبل

تقدیم به بانو  و دوستاران علی حاتمی

(۱۳۸۹/۸/۱۷ صبح ۰۶:۳۹)بهزاد ستوده نوشته شده:  

گویندگان هزار دستان کامل تر از قبل

واقعا جشنواره خدایان دوبلاژ ه این سریال. و چه خوب حاتمی برای دوبله فیلمهاش وقت میذاشت. همیشه خوبان زود از بین ما میرند، کافیه یه نگاهی به اسامی قرمز بیندازیم....

یه نکته:

آنچه گذشت:   منوچهر نوذری

(۱۳۸۹/۸/۹ عصر ۱۱:۱۶)سروان رنو نوشته شده:  

همونطور که دوستان اکثرا می دانند ، سریال هزاردستان در حال پخش است و زمان آن هم نیمه شب و تکرار آن صبح ها از شبکه یک است. پخش های نیمه شب خوبی اش اینست که اکثر فضول ها خواب هستند و چون احتمال گیر دادن متحجران در این ساعات کمتر است ، پس نیازی به سانسورهای بی دلیل نیست. دو شب پیش برای اولین بار نسخه تقریبا کامل هزاردستان را از شبکه یک دیدم . زن رضا خوشنویس که به دلیل بی حجاب بودن در بازپخش های اخیر دیده نمیشد اینبار رخ نمود و مشاهده گردید. حتی برخی جملات به نظرم تازه می آمد. ...

 توی همین قسمت استنطاق  مفتش اول ورود به خانه رضا خوشنویس می گه "پس همه این آشوب ها زیر این عبا بوده؟ " این جمله حذف شده بود با این که به فرمایش شما شب بود و ماه بود  تو بودی  و زنده رود ...

نسخه شبکه یک قرار است بزودی وارد بازار بشود . این نسخه نسبت به نسخ موجود کامل تر است

مستند ساخت هزاردستان از مجموعه برنامه یک فیلم ، یک تجربه امشب از شبکه چهار پخش شد. دیدن آن را به همه دوستداران هزاردستان و علی حاتمی به شدت توصیه می کنم. متاسفانه امکان ضبط آن برای من میسر نشد. به قول سعدی شیرین سخن :

به خاطر داشتم كه چون به درخت گل رسم ، دامني پركنم هديه ي اصحاب را . چون برسيدم ، بوي گلم چنان مست كرد كه دامنم از دست برفت ...

مستند سرشار از لحظه های ناب و گفتگو با دست اندرکاران ، بازیگران ، دوبلورها و ... هزاردستان بود و پشت صحنه نادیده برخی از سکانس ها را هم نمایش می داد.  قسمت اول این مستند فردا جمعه ساعت 13 یا 13:30 بازپخش خواهد داشت.

آیا واقعا پخش اش متوقف شده ؟

اینطور به نظر می رسد ...

***

قسمت دوم و آخر مستند یک فیلم یک تجربه درباره ساخت هزاردستان امشب از شبکه چهار پخش گردید . بازپخش آن به احتمال قوی فردا ظهر ساعت 13 خواهد بود. این دو قسمت گنجینه ماندگاری مانند خود هزاردستان بود که شرح مشکلاتی بود که گروه سازندگان این مجموعه در آن سال های سخت برای ساخت این مجموعه متحمل شدند. در جایی از این مستند ، علی حاتمی در مصاحبه ای می گوید ( نقل به مضمون ) :

"من از منتقدان عزیز خواهش می کنم که هزاردستان را با معیار های معمول سینمایی که می شناسند محک نزنند. هزاردستان از هیچ الگوی شناخته شده معمول تئوریک غربی چه در ساختار فنی و چه در فیلمنامه و نوع روایت پیروی نمی کند. من الگوی خاص خودم را در هزاردستان پیاده کردم ، الگوی شرقی - ایرانی ، مانند آنچه در داستان های هزار و یک شب می بینید. هزاردستان به نوعی همان هزار داستان است ."

 لیلا حاتمی ، دختر علی حاتمی در برخی از پشت صحنه های فیلم برداری هزاردستان حضور دارد.

 علی حاتمی و حسرتی که بر دلش ماند

 

من‭ ‬یک‭ ‬آرزوی‭ ‬بسیار‭ ‬مهم‭ ‬دارم‮.‬‭ ‬آن‭ ‬هم‭ ‬این‭ ‬است،‭ ‬اگر‭ ‬عمرم‭ ‬یاری‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬اگر‭ ‬مهر‭ ‬و‭ ‬محبت‭ ‬ایزد‭ ‬یکتا،‭ ‬شامل‭ ‬زندگی‭ ‬هنری‮ ‬ام‭ ‬شود،‭ ‬فیلمی‭ ‬عظیم‭ ‬از‭ ‬زندگی‭ ‬حضرت‭ ‬محمد(ص‮)‬‭ ‬بسازم‮.‬‭ ‬شخصیتی‭ ‬بزرگوار،‭ ‬که‭ ‬جایشان‭ ‬در‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‭ ‬بسیار‭ ‬خالی‭ ‬است‮.‬‭ ‬سوگند‭ ‬می‮ ‬خورم‭ ‬تلاش‭ ‬خواهم‭ ‬داشت،‭ ‬که‭ ‬زندگی‭ ‬پیامبر‭ ‬را‭ ‬جاودانه‭ ‬به‭ ‬تصویر‭ ‬بکشم‮.‬‭ ‬خدا‭ ‬کند‭ ‬پروردگار‭ ‬این‭ ‬فرصت‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬من‭ ‬نگیرد‮.‬‭ ‬من‭ ‬از‭ ‬روزی‭ ‬که‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬محمد‭ ‬رسول الله »‬‭ ‬مصطفی‭ ‬عقاد‭ ‬را‭ ‬دیده ام،‭ ‬همواره‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬آرزو‭ ‬به‭ ‬سر‭ ‬برده‭ ‬و‭ ‬می‮ ‬برم‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬یک‭ ‬کارگردان‭ ‬ایرانی،‭ ‬نخستین‭ ‬فیلمسازی‭ ‬باشم‭ ‬که‭ ‬زندگی‭ ‬ایشان‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬نگاتیو‭ ‬ثبت‭ ‬می‮ ‬کنم‮.‬‭ ‬باور‭ ‬کنید‭ ‬فقط‭ ‬از‭ ‬خداوند‭ ‬می‮ ‬خواهم‭ ‬پیش‭ ‬از‭ ‬مرگ،‭ ‬این‭ ‬افتخار‭ ‬را‭ ‬نصیبم‭ ‬کند‮.  ‬         زنده‮ ‬یاد‭ ‬علی‭ ‬حاتمی

زنده‮ ‬یاد‭ ‬‮«‬علی‭ ‬حاتمی‮»‬‭ ‬‬‭10 ‬ سال‭ ‬پیش،‭ ‬آرزویی‭ ‬مهم‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬زبان‭ ‬آورد‮.‬‭ ‬اما‭ ‬درست‭ ‬‮٤‬‭ ‬ماه‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬آن،‭ ‬در‭ ‬آذر‭ ‬ماه‭ ‬‮ ٥٧‬،‭ ‬رخ‭ ‬در‭ ‬نقاب‭ ‬خاک‭ ‬کشید‭ ‬و‭ ‬آرزویش‭ ‬را،‭ ‬با‭ ‬خود‭ ‬به‭ ‬ابدیت‭ ‬برد‮.‬‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬فیلمنامه هایی‭ ‬که‭ ‬‮«‬علی‭ ‬حاتمی‮»‬‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬نگارش‭ ‬درآورد،‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬بود‮.‬‭ ‬فیلمنامه ای‭ ‬به‭ ‬سفارش‭ ‬‮«‬مرکز‭ ‬طرح‭ ‬پژوهش‭ ‬کاربردی‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‮».‬‭ ‬وی‭ ‬قصد‭ ‬داشت‭ ‬همچون‭ ‬همیشه،‭ ‬فیلمی‭ ‬باشکوه‭ ‬از‭ ‬زندگی‭ ‬پیامبر‭ ‬بسازد‮.‬‭ ‬فیلمی‭ ‬که‭ ‬چونان‭ ‬دیگر‭ ‬آثارش،‭ ‬در‭ ‬دل‭ ‬مردم‭ ‬جای‭ ‬گیرد‭ ‬و‭ ‬طیف‭ ‬گسترده‭ ‬و‭ ‬انبوهی‭ ‬از‭ ‬تماشاگران،‭ ‬علاقه مندان‭ ‬به‭ ‬پیامبر‭ ‬و‭ ‬دوستداران‭ ‬سینمایش‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬خود‭ ‬همراه‭ ‬سازد‮.‬
‮«‬امید‭ ‬روحانی‮»‬‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬نزدیک ترین‭ ‬دوستان‭ ‬علی‭ ‬حاتمی‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬منتقدان‭ ‬سینمای‭ ‬ایران،‭ ‬درباره‭ ‬شکل گیری‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬زنده‮ ‬یاد‭ ‬حاتمی،‭ ‬به‭ ‬خراسان‭ ‬می‮ ‬گوید‮:‬‭ ‬سال های‭ ‬‮١٧-‬‭ ‬‮٠٧‬‭ ‬بود. ‮‬‭ ‬‮«‬مرکز‭ ‬پژوهش‭ ‬کاربردی‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‮»‬،‭ ‬که‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬ریاست‭ ‬این‭ ‬مرکز‭ ‬را،‭ ‬خوشنویس‭ ‬‮-‬مسئول‭ ‬کنونی‭ ‬فیلمخانه‭ ‬ملی‭ ‬ایران‮-‬‭ ‬برعهده‭ ‬داشت،‭ ‬تصمیم‭ ‬گرفت‭ ‬نگارش‭ ‬فیلمنامه ای‭ ‬درباره‭ ‬زندگی‭ ‬حضرت‭ ‬محمد(ص‮)‬‭ ‬را،‭ ‬به‭ ‬برخی‭ ‬کارگردانان‭ ‬صاحب نام‭ ‬و‭ ‬صاحب سبک‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‭ ‬پیشنهاد‭ ‬دهد‮.‬‭ ‬برهمین‭ ‬اساس‭ ‬جلسه های‭ ‬مختلفی‭ ‬تشکیل‭ ‬شد‮.‬‭ ‬از‭ ‬فیلمسازان‭ ‬برجسته ای‭ ‬همچون‭ ‬زنده‮ ‬یاد‭ ‬‮«‬علی‭ ‬حاتمی‮»‬،‭ ‬‮«‬داریوش‭ ‬مهرجویی‮»‬،‭ ‬‮«‬بهرام‭ ‬بیضایی‮»‬،‭ ‬‮«‬ناصر‭ ‬تقوایی‮»‬،‭ ‬‮«‬مسعود‭ ‬کیمیایی‮»‬،‭ ‬‮«‬محسن‭ ‬مخملباف‮»‬،‭ ‬‮«‬رخشان‭ ‬بنی‮ ‬اعتماد‮»‬‭ ‬و‭ ‬‮«‬عباس‭ ‬کیارستمی‮»‬‭ ‬دعوت‭ ‬شد،‭ ‬تا‭ ‬براساس‭ ‬بحث ها‭ ‬و‭ ‬گفتگوهایی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬جلسه ها‭ ‬انجام‭ ‬گرفت،‭ ‬فیلمنامه های‭ ‬مختلفی‭ ‬درباره‭ ‬پیامبر‭ ‬،براساس‭ ‬دیدگاه‭ ‬و‭ ‬نگرش های‭ ‬خاص‭ ‬خود‭ ‬بنویسند‮.‬‭ ‬این‭ ‬کارگردانان‭ ‬نیز‭ ‬فیلمنامه های‭ ‬مختلفی‭ ‬را،‭ ‬به‭ ‬رشته‭ ‬تحریر‭ ‬کشیدند. ‮‬‭ ‬‮«‬داریوش‭ ‬مهرجویی‮»‬‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬ملکوت‮»‬‭ ‬را‭ ‬نوشت. ‮‬‭ ‬‮«‬مسعود‭ ‬کیمیایی‮»‬‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬عین القضات‮»‬‭ ‬را‭ ‬تحریر‭ ‬کرد. ‮‬‭ ‬‮«‬ناصر‭ ‬تقوایی‮»‬‭ ‬هم‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬سفیر‭ ‬عرش‮»‬‭ ‬را‭ ‬نوشت‮‬‭ ‬‮. «‬بهرام‭ ‬بیضایی‮»‬‭ ‬فیلمنامه ‭ ‬‮«‬پردیس‮»‬‭ ‬را‭ ‬نگاشت‭ ‬و‭ ‬زنده‮ ‬یاد‭ ‬‮ «‬علی‭ ‬حاتمی‮»‬‭ ‬نیز‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬را‭ ‬نوشت‮.‬‭ ‬همگی‭ ‬آنان‭ ‬فیلمنامه هایشان‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬‮«‬مرکز‭ ‬طرح‭ ‬پژوهش‭ ‬کاربردی‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‮»‬‭ ‬سپردند‮.‬‭ ‬روحانی‭ ‬می‮ ‬افزاید‮:‬‭ ‬‮«‬در‭ ‬حقیقت‭ ‬این‭ ‬فیلمنامه ها‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬مرکز‭ ‬تعلق‭ ‬داشت‮.‬‭ ‬اگر‭ ‬هم اکنون‭ ‬نیز‭ ‬این‭ ‬مرکز‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬باشد،‭ ‬چون‭ ‬این‭ ‬فیلمنامه ها‭ ‬را‭ ‬خریده‭ ‬،‭ ‬حق‭ ‬ساخت‭ ‬آنها‭ ‬را‭ ‬دارد‮.»‬
زنده‮ ‬یاد‭ ‬علی‭ ‬حاتمی‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬که‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬را‭ ‬نوشت،‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬مرکز‭ ‬مذکور‭ ‬تحویل‭ ‬داد‮.‬‭ ‬اما‭ ‬همچون‭ ‬دیگر‭ ‬طرح ها‭ ‬به‭ ‬مرحله‭ ‬ساخت‭ ‬نرسید‮.‬‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬سبب‭ ‬همواره‭ ‬تا‭ ‬آخرین‭ ‬لحظات‭ ‬زندگی‭ ‬پربارش،‭ ‬در‭ ‬پی‭ ‬این‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬دست کم،‭ ‬فیلمنامه اش‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬چاپ‭ ‬برساند‮.‬‭ ‬اما‭ ‬متاسفانه‭ ‬خزان‭ ‬زودهنگام‭ ‬زندگی،‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬ما‭ ‬و‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‭ ‬گرفت‮.‬‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬،‭ ‬از‭ ‬جهت‭ ‬امکانات‭ ‬تولید‭ ‬و‭ ‬ساخت،‭ ‬جزو‭ ‬فیلمنامه های‭ ‬پرهزینه‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬می‮ ‬آمد‮.‬‭ ‬همان‭ ‬زمان‭ ‬نیز‭ ‬گفتگوهایی‭ ‬با‭ ‬حاتمی،‭ ‬مهرجویی‭ ‬و‭ ‬بیضایی‭ ‬برای‭ ‬ساخت‭ ‬فیلمنامه هایشان‭ ‬شد‮.‬‭ ‬حاتمی‭ ‬پیش بینی‭ ‬می‮ ‬کرد‭ ‬ساخت‭ ‬این‭ ‬فیلم،‭ ‬دست کم‭ ‬‮٤‬‭ ‬یا‭ ‬‮٥‬‭ ‬سال‭ ‬زمان‭ ‬می‮ ‬برد‮.‬‭ ‬زیرا‭ ‬شیوه‭ ‬خاصی‭ ‬که‭ ‬وی‭ ‬در‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬دستمایه‭ ‬قرار‭ ‬داده‭ ‬بود،‭ ‬بسیار‭ ‬متفاوت‭ ‬از‭ ‬نگاه‭ ‬‮«‬مصطفی‭ ‬عقاد‮»‬‭ ‬در‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬محمد‭ ‬رسول الله »‬‭ ‬بود‮.‬‭ ‬حاتمی‭ ‬می‮ ‬خواست‭ ‬از‭ ‬سبک‭ ‬اجرایی‭ ‬‮«‬مصطفی‭ ‬عقاد‮»‬‭ ‬بگریزد،‭ ‬تا‭ ‬کارش‭ ‬هیچ گونه‭ ‬شباهتی‭ ‬با‭ ‬اثر‭ ‬او‭ ‬نداشته‭ ‬باشد‮.‬‭ ‬در‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬محمد‭ ‬رسول الله »‬‭ ‬شاهدیم‭ ‬که‭ ‬برای‭ ‬نشان‭ ‬دادن‭ ‬تصویر‭ ‬سیمای‭ ‬حضرت‭ ‬محمد(ص‮)‬،‭ ‬از‭ ‬شیوه‭ ‬دوربین‭ ‬از‭ ‬نگاه‭ ‬پیامبر،‭ ‬که‭ ‬نشانه هایی‭ ‬از‭ ‬حضور‭ ‬ایشان‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬تماشاگر‭ ‬منتقل‭ ‬می‮ ‬کند‭ ‬بهره‭ ‬گرفته‭ ‬شده‭ ‬است‮.‬‭ ‬اما‭ ‬تاکید‭ ‬زنده‮ ‬یاد‭ ‬علی‭ ‬حاتمی‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬شیوه‭ ‬بپرهیزد‮.‬‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬سبب‭ ‬قصد‭ ‬داشت‭ ‬از‭ ‬سبک‭ ‬نمایش های‭ ‬ایرانی،‭ ‬به‭ ‬گونه ای‭ ‬که‭ ‬اجرای‭ ‬خاص‭ ‬او،‭ ‬این‭ ‬سبک‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬‮«‬شبیه خوانی‮»‬‭ ‬ایرانی‭ ‬تبدیل‭ ‬کند،‭ ‬بهره‭ ‬گیرد‮.‬‭ ‬این‭ ‬شیوه‭ ‬خاص‭ ‬علی‭ ‬حاتمی‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬تنها‭ ‬او‭ ‬می‮ ‬توانست‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬را‭ ‬این گونه‭ ‬بسازد‮.‬‭ ‬او‭ ‬دلش‭ ‬می‮ ‬خواست‭ ‬همچون‭ ‬تمامی‭ ‬آثارش،‭ ‬هر‭ ‬فصلی‭ ‬از‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬می‮ ‬نویسد،‭ ‬نخست‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬دکوپاژ‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬سپس‭ ‬پشت‭ ‬دوربین‭ ‬برود‮.‬‭ ‬درباره‭ ‬چگونگی‭ ‬و‭ ‬نحوه‭ ‬ساخت‭ ‬فیلمنامه هایی‭ ‬که‭ ‬توسط‭ ‬‮«‬مرکز‭ ‬طرح‭ ‬پژوهش‭ ‬کاربردی‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‮»‬‭ ‬به‭ ‬کارگردانان‭ ‬مذکور‭ ‬پیشنهاد‭ ‬شد،‭ ‬پیش بینی‮ ‬های‭ ‬خاصی‭ ‬انجام‭ ‬نگرفته‭ ‬بود‮.‬‭ ‬از‭ ‬این رو‭ ‬کارگردانان‭ ‬در‭ ‬ساخت‭ ‬فیلمنامه هایشان،‭ ‬آزادی‭ ‬عمل‭ ‬داشتند‮.‬
زنده‮ ‬یاد‭ ‬علی‭ ‬حاتمی‭ ‬در‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬توضیحاتی‭ ‬که‭ ‬درباره‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬‮-‬که‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬فیلمنامه‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬چاپ‭ ‬رسیده‮-‬‭ ‬آورده‭ ‬است‮:‬
‮«‬شایسته‭ ‬است‭ ‬متن‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬‮٢‬‭ ‬بخش‭ ‬در‭ ‬‮٣‬‭ ‬بخش،‭ ‬به‭ ‬ترتیب‭ ‬‮«‬از‭ ‬تولد‭ ‬تا‭ ‬بعثت‮»‬،‭ ‬‮«‬از‭ ‬بعثت‭ ‬تا‭ ‬هجرت‮»‬‭ ‬و‭ ‬‮«‬از‭ ‬هجرت‭ ‬تا‭ ‬رحلت‮»‬‭ ‬تهیه‭ ‬شود‮.‬‭ ‬رحلت‭ ‬حضرت‭ ‬ختمی‮ ‬مرتبت(ص‮)‬،‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬نمادین‭ ‬آن‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬نخست،‭ ‬طی‭ ‬صحنه ای‭ ‬با‭ ‬خروج‭ ‬‮«‬اسامه‮»‬‭ ‬فرمانده‭ ‬لشکر‭ ‬اسلام‭ ‬وفرد‭ ‬برگزیده‭ ‬رسول‭ ‬اکرم(ص‮)‬‭ ‬از‭ ‬جوار‭ ‬بستر‭ ‬ارتحال‭ ‬و‭ ‬تشرف‭ ‬به‭ ‬بارگاه‭ ‬ملکوتی‭ ‬آن‭ ‬حضرت‭ ‬به‭ ‬نمایش‭ ‬درخواهد‭ ‬آمد‮.‬‭ ‬البته‭ ‬این‭ ‬صحنه‭ ‬،با‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬شیوه های‭ ‬نمایشی‭ ‬موردپسند‭ ‬تماشاگر‭ ‬امروزی‭ ‬انجام‭ ‬می‮ ‬گیرد‮.‬‭ ‬برای‭ ‬جذب‭ ‬تماشاگران‭ ‬جوان‭ ‬‮-‬که‭ ‬اسلام‭ ‬حقیقتا‭ ‬دین‭ ‬جوانان‭ ‬است‮-‬،‭ ‬حتی‮ ‬الامکان‭ ‬صحنه های‭ ‬غم افزا‭ ‬و‭ ‬منتج‭ ‬به‭ ‬افسرده حالی‭ ‬با‭ ‬اشاره‭ ‬و‭ ‬نمادین‭ ‬بیان‭ ‬می‮ ‬شود‮.‬‭ ‬در‭ ‬عوض‭ ‬به‭ ‬صحنه هایی‭ ‬که‭ ‬نمایشگر‭ ‬شادی،‭ ‬شادابی،‭ ‬سلحشوری‭ ‬و‭ ‬مصفای‭ ‬دل‭ ‬و‭ ‬جان‭ ‬و‭ ‬روح‭ ‬است‭ ‬بیشتر‭ ‬پرداخته‭ ‬می‮ ‬شود،‭ ‬صحنه هایی‭ ‬که‭ ‬توصیف‭ ‬گر‭ ‬خلق‭ ‬و‭ ‬خوی‭ ‬محمدی‭ ‬است.همچنین‭ ‬به‭ ‬سبب‭ ‬حفظ‭ ‬وحدت‭ ‬مذاهب‭ ‬اسلامی‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬اهداف‭ ‬اصلی‭ ‬ساخت‭ ‬این‭ ‬فیلم‭ ‬مبارک‭ ‬است،‭ ‬صحنه‭ ‬پایانی‭ ‬این‭ ‬فیلم،صحنه‭ ‬تاثیرگذار‭ ‬و‭ ‬باشکوه‭ ‬‮«‬حجةالوداع‮»‬‭ ‬است‮.‬‭ ‬صحنه ای‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬حقیقت‭ ‬به‭ ‬نوعی‭ ‬یک‭ ‬جمع بندی‭ ‬عینی‭ ‬است،‭ ‬از‭ ‬آنچه‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬‮٣٢‬‭ ‬سال‭ ‬رسالت‭ ‬پیامبر‭ ‬خدا‭ ‬بر‭ ‬اسلام‭ ‬عزیز‭ ‬و‭ ‬ایشان‭ ‬گذشت‮.‬‭ ‬در‭ ‬صحنه‭ ‬پایانی‭ ‬نیز‭ ‬با‭ ‬شیوه‭ ‬نمایشی‭ ‬حرکت‭ ‬به‭ ‬آینده‭ ‬‮(‬فلاش‭ ‬فوروارد‮)‬،‭ ‬عظمت‭ ‬و‭ ‬شکوه‭ ‬اجتماع‭ ‬امت‭ ‬اسلامی‭ ‬متشکل‭ ‬از‭ ‬ملل‭ ‬گوناگون‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬نمایش‭ ‬می‮ ‬گذارم‮.‬‭ ‬همه‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬لباس‭ ‬و‭ ‬یک‭ ‬هیئت‭ ‬بر‭ ‬گرداگرد‭ ‬خانه‭ ‬خدا‭ ‬در‭ ‬مناسک‭ ‬حج‮.‬‭ ‬بی‮ ‬تردید‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬‮٤١‬‭ ‬قرن‭ ‬بقا‭ ‬و‭ ‬عالمگیری،‭ ‬این‭ ‬دین‭ ‬مبین‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬دیدگان‭ ‬جهانیان‭ ‬‬به‭ ‬نمایش‭ ‬می‮ ‬گذارم‭ ‬انشاء الله»‬‭ ‬از‭ ‬حاشیه نویسی‭ ‬دست نوشته‮  ‬های‭ ‬زنده‮ ‬یاد‭ ‬حاتمی،‭ ‬مشخص‭ ‬است‭ ‬وی‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬قرآن‭ ‬کریم،‭ ‬از‭ ‬منابع‭ ‬فراوان‭ ‬دیگری‭ ‬هم‭ ‬استفاده‭ ‬کرده‭ ‬است‮.‬‭ ‬بدین معنا‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬صاحب نظران‭ ‬و‭ ‬اهل‭ ‬دین‭ ‬و‭ ‬عرفان‭ ‬و‭ ‬فلسفه،‭ ‬مشورت ها‭ ‬و‭ ‬مکاتبه هایی‭ ‬داشته‭ ‬است‮.‬‭ ‬بی‮ ‬تردید‭ ‬همان گونه‭ ‬که‭ ‬هر‭ ‬ساله‭ ‬به‭ ‬مناسبت های‭ ‬گوناگون‭ ‬از‭ ‬زنده‮ ‬یاد‭ ‬علی‭ ‬حاتمی‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬‮«‬ایرانی‮ ‬ترین‭ ‬کارگردان‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‮»‬‭ ‬یاد‭ ‬می‮ ‬کنیم،‭ ‬نمی‮ ‬توان‭ ‬انتظار‭ ‬داشت‭ ‬فیلمنامه‭ ‬‮«‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»‬‭ ‬می‮ ‬توانست‭ ‬توسط‭ ‬کارگردان‭ ‬دیگری‭ ‬به‭ ‬جز‭ ‬او‭ ‬ساخته‭ ‬شود‮.‬‭ ‬زیرا‭ ‬این‭ ‬فیلمنامه‭ ‬همانند‭ ‬آثار‭ ‬پیشین‭ ‬حاتمی،‭ ‬از‭ ‬ویژگی‮ ‬هایی‭ ‬که‭ ‬فقط‭ ‬خاص‭ ‬او‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬فقط‭ ‬حاتمی‭ ‬می‮ ‬توانست‭ ‬به‭ ‬آنها‭ ‬بپردازد‭ ‬بهره‭ ‬برده‭ ‬است‮.‬‭ ‬بی‮ ‬شک‭ ‬حاتمی‭ ‬فیلمسازی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬هیچ کس‭ ‬مثل‭ ‬او‭ ‬نبود‭ ‬و‭ ‬همتایی‭ ‬نداشت. اما‭ ‬دریغ‭ ‬که‭ ‬حسرت‭ ‬ساخت‭ ‬فیلم‭ ‬‮ «‬آخرین‭ ‬پیامبر‮»، ‬‭ ‬که‭ ‬همواره‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬بزرگترین‭ ‬و‭ ‬مهم ترین‭ ‬آرزوهایش‭ ‬یاد‭ ‬می‮ ‬کرد‭ ‬بر‭ ‬دلش‭ ‬ماند‮. ‬‭ ‬یادش‭ ‬گرامی‭ ‬و‭ ‬روحش‭ ‬شاد.

منبع

 

 داریوش مهرجویی - علی افصحی - بهرام بیضایی - مسعود کیمیایی - ناصر تقوایی - علی حاتمی - امیرحسین شریفی

گاهی اتفاقاتی رخ می دهند که کاملا از اراده ما خارجند... خوبی زندگی هم به همین است...غیر قابل پیش بینی... نزدیک 5 سال به دنبال آثار شادروان حاتمی می گشتم به جز یک قلم "خواستگار"، تقریبا مطمئن بودم اگر یافتن بقیه سخت باشد یافتن این یکی از همه سخت تر است... دنبال همین یکی که نبودم از همه ساده تر به دستم رسید... یکی از دوستان عزیزو گرانقدرم، در نهایت محبت مجموعه ای از فیلمهای مورد علاقه خودرا به من هدیه نمودند که خواستگار هم بینشان بود...

به یاد نکته ای از دوست گرامی بچه رزماری که فرموده بودند مهجورترین اثر علی حاتمی.... که خیلی هم به دلم نشست.

از حاتمی طنز دیده ایم، جملات قصاری که انسان را به خنده می اندازد در آثارش کم نیست... اما در این یکی بیش از بقیه به طنز پرداخته است... خلاصه ای از داستان را تقدیم دوستان می کنم...

خواستگار  1351 –  کارگردان و فیلمنامه نویس: علی حاتمی / فیلمبردار: علیرضا زرین دست / سرپرست گویندگان : منوچهراسماعیلی / موسیقی متن : اسفندیار منفردزاده / گریم : رضا هوشمند / تهیه کننده : پرویز صیاد / بازیگران : پرویز صیاد، زری خوشکام، نوذر آزادی، دیانا، رضا کرم رضایی، صادق بهرامی، جمشید لایق، عنایت الله بخشی، جهانگیر فروهر، مهری ودادیان، فرخ لقا هوشمند، محمود بهرامی، رضا هوشمند، باقر صحرا رودی 

در قالب ماجرایی مضحک، عاشق شدن یک معلم خط ساده و عینکی ، تنها و بی عرضه به نام خاوری (پرویز صیاد) را به دخترکی مدرسه ای شاهدیم، مرد از ساده دلی، دختر(زری خوشکام) را پاک و نجیب می پندارد، از یکی از جوانان سوسول یا همان دون ژوآن محله درمورد دختر می پرسد تا مطمئن شود این یکی را از دم تیغ گذرانده یا خیر؟ و وقتی مطمئن می شود که جوان این دختر را هنوز "کشف" نکرده! شادمان برای خواستگاری اقدام می کند، در همین فاصله جوانک سوسول و ملنگ(نوذر آزادی) روح دخترک را با چند شعر و جملات شیرین قاپ می زند و دخترک هم خام می شود و ...؛ در اولین جلسه خواستگاری آقای خاوری، خانواده بسیار سنتی و نادان دختر (فضای حاکم براین خانواده بسیار سطحی کم عمق و بری از فرهنگ و ادب به نمایش گذاشته شده است) شامل پدر وسواسی(وسواس الدوله: صادق بهرامی)، مادر بسیار عامی، مادربزرگ فضول متوجه می شوند که کار از کار گذشته و باید دخترشان را اجبارا ! به عقد همان جوان سوسول درآورند، خاوری شکست می خورد، دون ژوآن هم تو زرد از آب در آمده و طلاق اول دختر، خواستگاری دوم خاوری ، تا بیایند به آشنایی برسند دخترک شیفته اوستا بنایی(رضا کرم رضایی) می شود که برای مهیا کردن خانه برای زوج آینده آمده است؛ اغفال مجدد دختر، شکست دوم مرد، ازدواج دوم هم با سقوط مضحک بنا از داربستی که پایه اش همیشه به جای لوله ، شانه شاگرد بنا است، و مرگ شوهر تمام می شود. خواستگاری سوم خاوری از زری خانوم؛ طی یک بیرون رفتن و گردش در اطراف شهر، زری خانوم با راننده ماشینی(عنایت بخشی) که کرایه کرده اند نرد عشق می بازند، راننده که از طبقه لوطی مسلک و جاهل مآب است ضمن اظهار ندامت از عاشق شدنش بر زری ؛ او را اول به زور و بعد با رضایت ! وادار به ازدواج با خویش می کند، این همسر هم جرمی مرتکب شده و به زندان می افتد، زری برای گرفتن طلاق دست به دامان خاوری می شود، خاوری از یک طرف درگیر مدرسه، از طرف دیگر کارهای زندان و دادگاه، برای بهبود روحیه خانوم یک استاد مفنگی موسیقی(جهانگیر فروهر) را وارد منزل می کند تا مثلا زری از افسردگی دربیاید، این دو در قالب مشق  آواز به تصمیم خواننده شدن زری می رسند... خاوری از تصمیم مطلع شده و رگ غیرتش به جوش می آید.(در این قسمت فیلم، حاتمی با ظرافت اشاره می کند به اینکه معلم خط با وجود هنرمند بودن، خوش غیرت نیست، نمی خواهد صدای زنش هرجایی شنیده شود و می خواهد زری فقط مال خودش باشد ؛جمله ای که از حاتمی شنیده بودیم برای همسرش،" از این پس زری فقط در فیلمهای خودم بازی خواهد کرد...")، زری مقابل خاوری می ایستد و خوانندگی را انتخاب می کند، با استاد ازدواج کرده و می فهمد مردک آه ندارد که با ناله سودا کند! از این به ظاهر هنرمند هم جدا می شود! اینجا دیگر دختر روی بازگشت به منزل را ندارد، خاوری برایش خانه ای متعلق به یک مومن صوری و متاهل پیدا می کند؛ تا می آید دور کلاهش بگردد آقای زاهد زری را صیغه می کند، خاوری زرنگی به خرج داده و همسر مرد را به جانش می اندازد، باز هم زری خانوم طلاق می گیرد! و خاوری باز به خواستگاری معشوق می رود، اینبار دختر پا به سن گذاشته داستان، روحی و جسمی رنجور که سر از بیمارستان در آورده و انگار در حالت احتضار است که خاوری اینجا شهامت به خرج داده عاقد را به بیمارستان می آورد و همانجا با به دست کردن حلقه و نمایش دست رنجور و نیمه جان زری این زوج به هم می رسند و انگار پایان ماجرا با مرگ عروس شکل می گیرد.

-------------------------------------------------------------------

راهی که از حسن کچل آغاز می شود، با طوقی شکل سینمایی می پذیرد، با بابا شمل حالت سعی و خطا پیدا می کند و بسیار نقد می شنود، در خواستگار به یک نقطه عطف زیبا می رسد. حاتمی که به دنبال وارد ساختن فرهنگ مرم خودمان به سینما بود، در هر فیلمش تکه ای از این فرهنگ، آداب، اخلاق، علایق و عادات مردم را به شکلی زیبا با هنر سینما می آمیخت... و جالب اینکه نگاهش نگاهی واقع گرایانه است، نمایش می دهد به نقد و استهزاء نمی نشیند(فرهنگی را رد نکرده و یا بیش از حد نمی ستاید) زمانیکه می گوییم علی حاتمی شیفته موسیقی اصیل است، شوهری هنرمند نام! از وادی موسیقی را وارد زندگی زن می سازد که البته از دسته موزیسینهای پشت منقلیست، بحثی که سالها بین طبقه شبهه روشنفکر آن زمان برای منکوب کردن موسیقی ایرانی باب شده بود و به وادی افیون و دود پیوندش می زدند تا تحقیرش کنند... مذهب را ستایش می کند اما، شوهری از طبقه به ظاهر معتقد و به باطن نان به نرخ روز خور را نیز در میان همسران زن وارد می سازد... شیفتۀ مردانگی است، همسری داش مشتی و لوطی و عاشق پیشه به زن می بخشد که سر از زندان در می آورد و نقشی در خوشبختی زن ندارد... کار باعث سربلندی است، خوردن نان از عرق جبین افتخار است... زن فیلم شوهری می کند که عاشق عنوان معمار است به جای اوستای بنا، هنری به خرج نمی دهد، شاگردش کار می کند، و نالۀ مردم و آخ کمرم و خسته شدمش را او سرمی دهد! خلاصه که از هر طبقه ای نمادی ، مردی، همسری وارد زندگی زن می شوند... و در صحنه وصال نهایی پیر پسر (پیر عاشق) ماجرا در بیمارستان با محبوب، همه این همسران، همه این اراذل و اوباش به شکلی خیالی از میان دستهایی که مثلا برای ابراز عشق زن و مرد، عروس و داماد با دسته گل به سوی یکدیگر دراز شده اند، به داخل صحنه می پرند، و آن سیب معروف دلدادگی زن و مرد، سیب آدم و حوا (که از حسن کچل پا به دنیای سینمایی حاتمی نهاده بود) را از دست عروس و داماد قاپ می زنند؛ هرکدام به سیب گازی زده و آن را به سوی دیگری پرتاب می کنند، که در این میان چند بار این سیب به شکلی مضحک به سر مرد عاشق نیز برخورد می کند و تا به دست داماد برسد یک سیب گاز زده تکه تکه و له شده است...

شادروان حاتمی در مجموع اثری خوب، سهل الحصول  تر و قابل درک برای عموم را تقدیم به سینما کرد. خواستگار از آن دست فیلمهایی است که دلت می خواهد چندبار تماشایش کنی... یکبار خودت تنها برای لمس دنیای پشت فیلم، یکبار با دوستان برای خندیدن و فقط خندیدن به خاطر لحظات نابی که هنر حاتمی اند و بس... صحنه زرگری حرف زدن افراد خانواده وسواس الدوله را به خاطر بیاوریم، یک ابتکار کاملا ایرانی! لحظه ای که پدر دختر فراموش می کند که خاوری از اعضای خانواده نیست و همچنان به زرگری حرف زدن با وی ادامه می دهد و از او می خواهد در را برایش باز کند که بالطبع خاوری هم زبانش را نمی فهمد و خنگ بازی در می آورد، این صحنه واقعا در خنداندن مخاطب موفق است و خوشبختانه این فیلم از این لحاظ فقیر نیست. و یکبار دیگر دوست داری فیلم را ببینی برای تجدید خاطره... برای لذت از دنیای شادروان علی حاتمی... برای شنیدن دیالوگها...شنیدن شعرها، شنیدن موسیقی متن....

امیدوارم هرکدام از دوستان که این فیلم را ندیده اند به زودی موفق به پیدا کردنش شوند...

بامهر... بانو

امروز چهاردهم آذرماه 1389 مصادف است با چهاردهمین سالروز درگذشت علی حاتمی کارگردان صاحب سبک و منحصر بفرد سینمای ایران که قطعا از جایگاه ارزشمندی در بین سینما دوستان ایرانی برخوردار است. هیچ کارگردانی در ایران تا بدین حد در فیلم های خود به فرهنگ و سنن ایرانی نزدیک نشده است. کمتر کارگردانی در ایران سینما را به اندازه او درک کرده است. تمام اجزای فیلم در خدمت اوست و الحق به بهترین شکل از آنها استفاده می کند. حساسیت او در کامل بودن اثرش ستودنیست. دوربین در فیلم های او هیچگاه بیننده را آزار نمی دهد. دیالوگ نویسی و مونولوگ نویسی های خارق العاده که آنقدر سلیس و روان هستند که براحتی با مخاطب ارتباط برقرار می کنند و هیچگاه کهنه نمی شوند. موسیقی اصیل ایرانی جزء لاینفک آثار اوست. اولین و تنها موزیکال ساز واقعی سینمای ایران. طراحی صحنه و لباس به بهترین شکل در آثار او نمایان است. بیش از تمام کارگردانان ایرانی به امر دوبلاژ و شخصیت پردازی توسط گویندگان حرفه ای اهمیت می دهد و اگر ماحصل کار را شاهکار ندانیم قطعا از حد استانداردهای سینمای ایران بالاتر است. دلایل محبوبیت حاتمی بیشتر از آن است که در چند خط بگنجد اما بی انصافیست که از حاتمی بگوئیم و از تک گویی های بی نظیر او مثالی نزنیم:

تک گویی بهروز وثوقی در فیلم طوقی با صدای چنگیز جلیلوند:

http://www.4shared.com/video/uqyY_-tP/Yo..._____.html

تک گویی بهروز وثوقی در فیلم سوته دلان با صدای منوچهر اسماعیلی:

http://www.4shared.com/video/ezzIodaT/Yo..._____.html

تک گویی محمدعلی کشاورز در فیلم مادر با صدای منوچهر اسماعیلی:

http://www.4shared.com/video/v4-S9NY4/Yo..._____.html

صحبت های احمد بخشی دستیار علی حاتمی درباره او. این متن پر از نکات تازه است:

http://khabaronline.ir/news-113716.aspx

باباشمل

نويسنده و كارگردان: علی حاتمی

مدیر فیلمبرداری: مازیار پرتو

موسیقی متن: مرتضی حنانه

خوانندگان: ایرج، مهتاب

تدوینگر: حسن مصیبی

بازیگران: محمدعلی فردین، فروزان، ناصر ملک مطیعی، محمد همایون، بهمن مفید، ثریا بهشتی، نادره، غلامرضا سرکوب، رضا بانکی، مرتضی احمدی.

سرپرست گویندگان: چنگیز جلیلوند

گویندگان: چنگیز جلیلوند(فردین و ملک مطیعی)، نیکو خردمند(فروزان)،سیما(ثریا بهشتی) حسین عرفانی(همایون)، ناصر طهماسب(مفید)، صادق ماهرو(سرکوب)، مرتضی احمدی(راوی)، علی تابش.

محصول سییرا فیلم 1350، 116دقیقه

             باباشمل(فردین) بعد از دوستی با لوطی حیدر(ملک مطیعی) دلبسته شوکت‌الملک(فروزان) می‌شود که لوطی از سال‌ها پیش شیفتة اوست. لوطی حیدر تصمیم به ترک محله می‌گیرد تا مانع ازدواج آن دو نباشد. بابا شمل بعد از ازدواج قصد همراهی با لوطی حیدر را دارد، شوکت برای ممانعت از رفتن او به نزد لوطی حیدر می‌رود....

       باباشمل سومین فیلم علی حاتمی و دومین موزیکال او بعد از حسن کچل است. البته هنرپیشه‌ها آواز نمی‌خوانند و دیالوگ‌های آهنگین را همراه با ریتمِ ضرب ادا می‌كنند. خود حاتمی هم در مصاحبه‌ای گفته این موضوع باعث یکنواخت شدن ریتم فیلم و در نتیجه خستگی تماشاگر شده است(فیلم که به صورت رنگی و با هزینه بالا تهیه شده، فروشی پایین‌تر از حد انتظار داشت)

        در باباشمل هم علاقه و دلبستگی حاتمی به گذشته‌ها و فرهنگ فولکلور دیده می‌شود البته قهرمانان و قصه فیلم(در ستایش جوانمردی) متاثر از فضایی است که فیلم قیصر ایجاد کرد.از نکات برجسته فیلم استفاده مناسب حاتمی از رنگ متناسب با فضای داستان و  همینطور طراحي لباس و صحنه‌های فيلم است که باعث خلق تصاویری زیبا و خوش‌رنگ شده است.  جدا از طولانی و کش‌دار بودن برخی صحنه‌ها، ایرداتی در پرداخت برخی شخصیت‌ها و انگیزه‌هايشان هم ديده مي‌شود. باباشمل با اینکه از آثار شاخص حاتمی نیست اما جز معدود تجربه‌ها در گونه(ژانر) موزیکال در ایران است  و در مرتبه بالاتری هم از موارد مشابه قرار می‌گیرد.

     باباشمل سال‌ها پس از ساخت، دو بار از تلویزیون ملی پخش شد(بار اول سوم فروردین 57 و بار دوم هشت تیر 57 )

    حاصل تلاش ستایش‌برانگیز حاتمی برای حفظ سنت، آیین‌ها و ریشه‌های فرهنگی‌مان و تلاش برای ارائه آن به زبان و شکلی ایرانی، میراثی ارزشمنداست.  حاتمی گرچه در دوره حیات،آن‌گونه که باید، قدر ندید و جایگاه گرانقدرش همواره خالی خواهد بود؛  اما بر ارزش میراث گران‌بهایی که به جا گذشته روزبه روز افزوده شده است.   یادش گرامی.

بخش از یک سکانس

(متن کامل فیلم‌نامه درکتاب مجموعه آثار حاتمی، نشر مرکز، 1376 به چاپ رسیده است)

زیربازارچه

{گفتگوی باباشمل و لوطی حیدر}

...

باباشمل                   لوطی حيدر برادر، چه خبر از شهر هشتم چه خبر... تو كه هفت شهرو داداش، زير پات در كردی، پاك ما رو خر كردي , ما پامون تو شهر اول برادر می‌لنگه ، در دروازه به رومون بسته‌اس ، كوچه‌هاشم تنگه، ما كه ديديم آخرش هيچه و هيچ، راهشم پيچ در پيچ، يهو بيراهه زديم. لوطي ما مسافريم، دلم از شادی اون سفر داره پر می زنه. يار آدم شبای جمعه مياد، يك توك پا سر می زنه، نون و حلوا می خورن ، ای، قل هو الله می خونن.

لوطي                    آدم از خاكه و خاك خاك می شه ، اگه ناپاك باشه، وقتي رفت پاك نمی شه.

باباشمل               پشت اون ابرا چيه ، چی چيه، پيچ پيچيه، راستی اونجا كيه، كی نشسته ما رو می‌پاد لوطی.

لوطی                    پشت اون پرده و ديوار خبرهاست كه ما بی خبريم چشم ديدين می خواد، دل بريدن می خواد.

{بابا شمل لوطی حیدر را به ناجوانمری متهم می‌کند-اشاره به اینکه هنوز در پی عشق قدیمی‌اش-شوکت-است)

 

لوطی حيدر که قداره‌اش را بیرون کشیده،  آن‌را در سينه راست خود فرو می‌كند. نوچه‌هايش او را به كنار سقاخانه می‌برند.

لوطی             قصه ني و نيستون و ز هم جدا شدن، قصه يكی شدن، از خود و من رها شدن، مردن در خود و بعد زنده شدن به ديگری، باقي در تن يار، در تن خود فنا شدن، پشت اون پرده و ديوار خبرهاست كه ما بی‌خبريم، چشم ديدن می‌خواد، دل بريدن می‌خواد، حالا بهتر می‌بينم، سينه بي‌كينه شده، مثل آيينه شده، دِ بگو مشكلتو، همه رازِ دلتو.

باباشمل         اگه عشق اين‌طوريه، اينقده بی‌رنگه، عشق ماها ننگه، بذار اون عشق به كامت‌ باشه، بذار اون مرغ به دامت باشه. گر چه ما بی‌خبريم، اما اهل گذريم، ما بازم يه لا قبا، ولو می‌شيم تو كوچه‌ها، چرا ناغافلي موندگار شدی، منو مي‌گفتي برو.

لوطی            اون خواست من بمونم، كه تو پيشش باشی، نوش و نيشش باشی.

باباشمل         لوطی حيدر!

لوطی            ديگه راهی نداره، راه ما جدا شده، راه ما جدا شده.

پ.ن: عکس‌های این پست برای اولین‌بار و در کافه کلاسیک منتشر می‌شود.

تقدیم به "بانو"ی گرامی و همه دوستداران حاتمی

حاجی واشنگتن

نویسنده و کارگردان: علی حاتمی

مدیر فیلمبرداری: مهرداد فخیمی

تدوین: موسی افشار

موسيقي متن: محمدرضا لطفی

بازیگران: عزت الله انتظامي، ريچارد هاريسون، راسل كاس، لودويكو دللو يويو، دينو ماريو، ماريو دوناتون { و اسماعيل محمدي، مهری ودادیان هر دو بدون قید در تیتراژ فیلم)

تهیه کننده: علی حاتمی

محصول شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران 1361

 

سرپرست گویندگان: ناصر طهماسب

عزت الله انتظامی حاجی واشنگتن   عزت‌الله انتظامی

لودويكو دللو يويو   میرزا محمود        ناصر طهماسب

؟                          دختر حاجی        زهره شکوفنده  {نام بازیگر در تیتراژ فیلم قید نشده است}

اسماعیل محمدی مرد شهرفرنگی  ناصر طهماسب

ریچار هریسون      رئیس‌جمهور آمریکا ابوالحسن تهامی  (دیالوگ‌ها به انگلیسی)

دينو ماريو             وزیر خارجه آمریکا  عطاالله کاملی  (دیالوگ‌ها به انگلیسی)

و  ژرژ پطرسی دربان (دیالوگ‌ها به انگلیسی)

 

 حاجی واشنگتن روایت سفر بی‌فرجام اولین سفیر ایران در آمریکا-حاجی حسين‌قلي صدرالسلطنه-به واشنگتن در دوره ناصرالدین شاه است.

 

   فیلم با نمایی از بدرقۀ حاجی و مردمی که از سر اجبار- و نه احترام-در بدرقه او شرکت دارند شروع مي‌شود. حاتمی برای نشان دادن مسیر طولانی طی شده سفر تا رسیدن به واشنگتن، از نمای حرکت دوربین روی ریل و صدای انتظامی -که شرح سفر را می‌دهد- استفاده کرده تا ضمن کوتاه کردن این بخش، از نشان دادن شهرها(که مستلزم هزینه زیادی هم بوده) پرهیز کرده باشد.

؟(بازیگردختر حاجی)، مهری ودادیان

 

   حاجی از بدو ورود به واشنگتن مدام گزارش‌هایی اغراق‌آمیز از میزان اعتبار شاه در نزد رئیس‌جمهور آمریکا  و اهمیت و جایگاه سفارت تازه‌ تاسیس ایران(عمارتی مجلل برای محل سفارت تهیه شده) خطاب به شاه می‌دهد. میرزا محمود(مترجم حاجی) که از ایران همراه او آمده به بهانه تحصیل علم طب او را ترک می‌کند. به تدریج و با عدم مراجعه کسی به سفارت توهم و پریشانی حاجی آغاز می‌شود و با نرسیدن مواجب چند کارمند سفارت را مرخص می‌کند. فضای سوت و کور سفارت‌خانه و تنهایی به تدریج حاجی را به سمت جنون سوق می‌دهد. تنها یار و همدم حاجی عکس دخترش  مهرالنساست که او هم از دوری پدر بی‌تاب است.

  در این اوضاع شبی رئیس‌جمهور آمریکا به سراغ حاجی می‌آید، حاجی سر از پا نشناخته لباس رسمی پوشیده و در پذیرایی سنگ‌تمام می‌گذارد، از پختن غذا و مهیا کردن اشربه تا رقص و خواندن ترانه "یه خری داشتم، خاکستری بود  کلب حسن دلال به من فروخته بود!".  در صحنه‌ای حاجی را در حال قرائت گزارش این دیدار  برای شاه می‌بینیم، نمایی محو از حاجی در پشت پرده‌ای لرزان نشانی از متزلزل بودن این موقعیت است. حاجی در بدرقه رئیس‌جمهور می‌شنود هریسون 4 ماه قبل در انتخابات پیروز شده و او دیگر رئیس‌جمهور آمریکا نیست. این موضوع شوک دیگری به حاجی‌ست.

 

     سرخپوستی در فرار به سفارت پناهنده می‌شود. صحنه‌ای که مسئولی از وزارت خارجه برای بازپس‌گیری سرخپوست آمده باورپذیر نیست و حالتی فانتزی دارد که چندان با فضای فیلم سازگار نیست. بی‌حرمتی میرزا محمود در بازگشت نزد حاجی و کشته شدن سرخپوست حین فرار ضربه سختی به حاجی وارد می‌کند. مقرر می‌شود حاجی -درمانده و با حالی- به وطن بازگردد.

 

  بی‌شک انتظامی ستاره اصلی فیلم است که در به تصویر کشیدن استحاله شخصیت و روند جنون حاجی کاملا موفق است. در ورود به آمریکا چهره بشاش و راه رفتن محکم و استوار حاجی به تدریج تبدیل می‌شود  به حالتی پریشان و چهرۀ رنگ‌پریده و بی‌روح و نگاه مات و بهت‌زده (انتظامی در گفتگو با هوشنگ گلمکانی که در کتاب آقای بازیگر-انتشارات روزنه- منتشر شده از زمان ساخت فیلم  شرح مبسوطی می‌دهد و اشاره می‌کند در روزهای ابتدایی سفر به ایتالیا در حالی كه حاتمي روي فيلمنامه كار مي‌كرده و در وقفه‌های بین فیلم‌برداری روزهایی را به تنهایی و با بی‌پولی سر کرده و به قول خودش تنهایی و غربت حاجی را لمس کرده است)

     یکی بهترین صحنه‌های بازی انتظامی سکانس قربان کردن گوسفند است که در یک تک‌گویی(مونولوگ) طولانی شرحی از زندگی خود را می‌دهد. این صحنه گویای اوج تنهایی و درماندگی حاجی‌ست.

 ریچارد هریسون، عزت‌الله انتظامی

 

   همه چیز در بدو ورود حاجی به آمریکا حالتی رویاگونه دارد(چهره بهت‌زده حاجی بعد از رسیدن توسط دود سفید قطار دربرگرفته می‌شود) و در حیاط هتل(که دکور است و در استودیو ساخته شده) چیدمان صحنه-از میوه‌ها گرفته  تا طاووس که از پرندگان بهشتی به حساب می‌آید تا دختری جوان و زیبا و نام هتل(PARADISE HOTEL) همه تداعی مکانی بهشت‌گونه را دارند. در پایان و هنگام بازگشت حاجی همین فضا حالتی غم‌بار دارد و سکوت بر آن حکمفرماست.

 

   حاجی واشنگتن اولین و آخرین تجربه محمدرضا لطفی(آهنگساز و نوازنده معروف تار) در آهنگسازی فیلم است. دربرخی جاها موسیقی تناسب چندانی با تصاویر فیلم ندارد(از جمله قطعه‌ای شادی در دیدار معارفۀ حاجی با رئیس‌جمهور آمریکا، که به طور مجرا شنیدنی‌ست اما متناسب با این صحنه نیست). در صحنه‌های تنهایی حاجی تکنوازی تار و کمانچه در تشدید حال و هوای صحنه کمک موثری کرده. لطفی تصنیفی هم در تیتراژ پایانی با صدای خودش اجرا کرده است.

 

نکاتی درباره فیلم

    حاتمی در بین وقفه‌هایی که در ساخت سریال هزاردستان پیش می‌آمد، برای از هم نپاشیدن گروه چند فیلم ساخت که حاجی واشنگتن اولین آن‌هاست. حاجی واشنگتن حکایت اولین سفیر ایران-حاج حسین‌قلی صدرالسلطنه-در آمریکاست. حاتمی برای نوشتن فیلمنامه عازم ایتالیا شد، در همان حین خبرهایی از ایران مبنی بر تغییر اوضاع سیاسی و اجتماعی شنید که باعث تغییراتی در فیلمنامه شد از جمله موضوع عشق که در آثار حاتمی جایگاه ویژه‌ای دارد، این‌بار تبدیل به عشق پدر و فرزندی شده است. به خاطر شرایط سیاسی آن دوره، امکان کار در آمریکا وجود نداشت و تلاش برای ساخت فیلم در فرانسه هم بی‌نتیجه بود. حاتمی که پیش از این سابقۀ همکاری با ایتالیایی‌ها را داشت{همکاری اتللو فاو در گریم خاص بهروز وثوقی در فیلم سوته‌دلان) و همچنین وجود دکوری از کاخ سفید-که قبل از این برای فیلم دیگری ساخته شده بود-حاتمی را برای ساخت فیلم در ایتالیا مصمم ‌کرد.

علی حاتمی در ایتالیا

 

  حاتمی همراه با عزت‌الله انتظامی راهی ایتالیا شد. ایتالیایی‌ها ابتدا تمایلی به همکاری نشان نمی‌دهند اما با دیدن عکس‌های شهرک سینمایی غزالی و جایزه‌ای که انتظامی برای بازی در فیلم گاو از جشنواره شیکاگو گرفته بود، مشتاق همکاری ‌شدند. فیلمبرداری حدود پنج ماه طول ‌کشید، در حالی که فشار زیادی-به خصوص از لحاظ روحی-بر گروه وارد می‌شد(عزت‌الله انتظامی در کتاب آقای بازیگر در این‌باره شرح کاملی داده است). بعد از بازگشت به ایران بخش‌هایی از فیلم(مربوط به بدرقۀ حاج حسین‌قلی و سکانس‌های دخترش) در شهرک غزالی فیلمبرداری شد. فیلم در اولین جشنواره فیلم فجر(سال 1361) به نمایش در آمد و مورد توجه مهمانان خارجی جشنواره قرار گرفت و حتی صحبت از خرید و اکران فیلم-همراه چند فیلم دیگر-در شوروی شد. پخش فیلم واکنش‌های مختلفی را بر‌انگیخت و عده‌ای فیلم را را تحقیر ایران و ایرانی برشمردند و فیلم به طور غیررسمی توقیف شد، اما وزارت ارشاد علت عدم نمایش فیلم را عدم ارائه آن از طرف تهیه‌کننده(حاتمی و تلویزیون) برای دریافت مجوز نمایش عنوان کرد. با شروع ادامۀ فیلمبرداری هزاردستان، پیگیری حاتمی برای دریافت مجوز نمایش فیلم متوقف ماند و فقط نسخه مخدوش و مثله‌شده‌ای  از فیلم در اکران نوروزی سال 1369-در چند شهرستان- به نمایش در می‌آید.

پشت‌صحنه فیلم در شهرک غزالی

 

    نسخه کامل فیلم زمانی در پایتخت اکران شد که دو سال از مرگ حاتمی می‌گذشت(سال 1377) آن‌هم در کوران بازی‌های فوتبال(جام جهانی) که سینماها دوران رکود خود را می‌گذرانند و این امر بیشتر به رفع تکلیف می‌مانست. با این حال فرصتی پیش آمد تا علاقه‌مندان حاتمی یکی از فیلم‌های مطرح او را روی پرده ببینند، هرچند که این اتفاق در فقدان حاتمی باشد. سال 1381 نسخه ویدئویی فیلم منتشر شد و چند سال قبل در برنامه سینما چهار(با حضور انتظامی و اجرای فریدون جیرانی) فیلم از تلویزیون هم پخش شد.

  عدم اکران فیلم و توقیف غیررسمی آن تا زمان درگذشت حاتمی باعث شد که چیزی در مورد فیلم توسط او گفته نشود. حاتمی در گفتگویی در اوایل دهه هفتاد(که در 13 آذر سال 80 در شماره 37 مجله سینما جهان به چاپ رسیده)حاجی واشنگتن را بهترین کار خود دانسته بود: « وقتي به مجموعه كارهايم نگاه مي‌كنم حاجي واشنگتن را منسجم‌تر از همه مي‌بينم. يعني اين توفيق را داشته كه بهتر از آب درآيد و اهميت آن از ديگران بيشتر باشد.»

 

 

دیالوگ‌هایی از فیلم:

دیلماج من و خدا نباش، خدا به هر سری داناست(حاجی خطاب به میرزا محمود)

شب روشن، شهر تابان، چراغان است انگار هر شب اینجا، عید است همۀ اوقات، مردم تازه از حمام در آمده، پاکیزه، رخت نو بر تن، واشنگتن شهر سور و نور و سرور، اینجا جای دگر است، زندگانی دیگر. (حاجی خطاب به میرزا محمود)

نفوس نباشد،مباشد، قبله عالم که باشد نفوس هم پیدا می شود، همۀ عالم فدای یک تار موی قبلۀ عالم.(تک گویی حاجی با خودش)

آهو نمی‌شوی به این جست و خیز گوسفند، آئین چراغ خاموشی نیست، قربانی خوف مرگ ندارد، مقدر است. بیهوده پروار شدی، کمتر چریده بودی بیشتر می‌ماندی...(حاجی در صحنه قربانی کردن گوسفند)

  فکر و ذکرمان شد کسب آبرو، چه آبرویی، مملکت رو تعطیل کنید، درالایتام دایر کنید درست‌تره. مردم نان شب ندارند شراب از فرانسه می‌آید، قحطی است، دوا نیست، مرض بیداد می‌کند، نفوس حق‌النفس می‌دهند، بارانِ رحمت از دولتی سر قبله عالم است، و سیل و زلزله از معصیت مردم. (حاجی در صحنه قربانی کردن گوسفند)

  روزگار ایران را تباه و سیاه می‌بینم، خدا به همه رحم کند، دنیا محل عبرت است، رفتند همه، ما هم می‌رویم.(تک گویی حاجی با خودش)

 

 

   گویا از حاج حسین‌قلی خان چند نامه‌ای که به ناصرالدین شاه نوشته باقیمانده است. اولین سفیر آمریکا در ایران ساموئل گرین ویلر بنجامین بعد از حضور در ایران(بین سال‌های 1883 تا 1885) خاطراتش از ایران را منتشرکرد. این خاطرات در ایران در سال 1363 با عنوان ایران و ایرانیان منتشر شد(به اهتمام رحیم رضازاده ملک، انتشارات گلبانگ). خاطرات بنجامین در قیاس با خاطرات و سفرنامه‌های که افراد خارجی از آن دوره نوشته‌اند نگاه مثبت‌تر و منصفانه‌ای نسبت به ایران و ایرانی‌ها دارد( شرحی که از برخی بناهای قدیمی تهران و با جزئیات در این کتاب نوشته شده، امروزه از منابع موثق در این زمینه است)

پ.ن: عکس‌های این پست برای اولین‌بار و در کافه کلاسیک منتشر می‌شود.

پوستر فیلم برگرفته از کتاب پوسترهای فیلم(مسعود مهرابی، 1372)

دیروز کانال اصفهان یک برنامه جالب پخش کرد باسم "سریال های خاطره انگیز که اختصاص داشت به سریال "هزار دستان " خیلی آموزنده بود  پنجشنبه هخا پخش می شود

این نوشته رو  در وبلاگ فبلمهای قدیمی خوندمش و با اجازه مسئولینش که متاسفانه حدود 5 سالی هست دیگه وبلاگشون رو به روز نمی کنن ، در اینجا برای دوستانی که مثل من تاحالا  نشنیده بودنش ، می آورم :

(( مسعود کیمیایی: براى على حاتمى

به ياد مى آورم سال هاى دور در خيابان لاله زار كه پر از سينما بود و نئون هاى تازه آمده و صداى موسيقى كه پخش خيابان بود، به باران هاى ريز كه كف خيابان را براق مى كرد و چراغ هاى سبز و سرخ نئون را پس مى داد، مى آمد. دو سينما رو به روى هم بود. سينما ايران كه سال ها فيلم هاى موزيكال كمپانى مترو را نمايش مى داد و سينما ركس كه فيلم هاى وسترن، وحشت آور و گانگسترى نمايش مى داد. فيلم هاى بريگادون و اكلاهاما و ماريو مونتز و استر ويليامز اين سوى خيابان بود و آن سو ماجراى نيم روز و گرى كوپر، حمله به رودخانه، گاى مديسون و خانه وحشت و سلطان اوكيف، برت لنكستر، دزد سرخ پوش با نيك كراوات كه لال بود و با مشعل كه برت لنكستر بود،اين دو سينما سال هاى خوبى با هم زندگى كردند. دلتنگ هم مى شدند و نيمه هاى شب به ديدن هم مى رفتند. بوفه ها پر بود از مسقطى و دوغ عرب و ليموناد كه از هم پذيرايى مى كردند. تا من فيلم قيصر و رضا موتورى را در سينما ركس ساختم و تو آمدى و موزيكال ها را در سينماى ايران ساختى: حسن كچل، بابا شمل و...

ما هر شب در لاله زار تنها مى شديم. مى آمديم سراغ هم و دلتنگى مى كرديم. اول سينما ركس سقف ريخت. بعد از يك هفته دوام سينما ايران در شكسته شد. پنجره ها بسته و آپارات ها خاموش شد. روى صندلى ها سقف ريخته شده، گل شد. باران به سالن و صندلى مى ريخت. سينماى موزيكال، شريف و كودكانه، رفت بهشت زهرا، قطعه هنرمندان. اما مردم ول كن نبودند. نگذاشتند خيابانى خلوت بماند. دور تو بودند و گريستند. سينما متروپل پر بود از فيلم هاى بزرگ و زيبا، نمى دانم چرا اين سينما مال داريوش مهرجويى بود. حساس و خوش دان، صبور و تنها كه پر از دانسته هاى زيبا بود. با فيلم گاو آمده بود. سينما متروپل داشت فيلم پستچى را مى ساخت. متروپل و ركس بسيار براى موزيكال هاى سينما ايران گريستند. آنجا كه خوابيدى، همسايه ها آمدند. جلال مقدم. بهرام رى پور. فردين و روبيك منصورى... و هى آمدند.

آمدند تا لاله زار دوباره در خاك بوى لاله گرفت. على عزيز، من مانده ام تنها در خيابان لاله زار و سينما متروپل كه هنوز فيلم خوب دارد. روزى آپارات من فيلم هاى پرشورى نشان مى داد. چه خوب شد على كه نديدى چطور لاله زار تعطيل شد.

اما هنوز از سينماى متروپل صداى سنتور داريوش مى آيد. من هنوز در متروكه هاى سالن انتظار و جعبه برنامه آينده تو را زير چشم در آن سوى خيابان دارم. هم اكنون در جلو سينماى موزيكال شكلات و ساندويچ مى فروشند. بوفه چى تو مانده است تا اطعام كند. على عزيز، تو گفتى فردين بخواند: خواند. ملك مطيعى بخواند: خواند. سينماى تو مى رقصيد و مى خواند، اما اندوه را فراموش نمى كرد.

من هنوز در آن متروكه سينما ركس با ماجراى نيم روز مانده ام. همه رفته اند. ويل كين بايد تنها بجنگد. در آخرين قطار كه آمد و آخرين تبهكار را آورد، حتى زنش با همان قطار كه آخرين تبهكار را آورده بود، رفت. من مانده ام و اين همه باران زمستانى كه از سقف ريخته ام بر صندلى ها مى بارد. صداى سنتور داريوش از متروپل مى آيد. دلم براى كنارت بودن تنگ است. ))

یا حق ...

داشتم "جعفر خان از فرنگ برگشته" از علی حاتمی رو می دیدم که چشمم خورد به قیافه ای آشنا :

حریرچیان,همون بازیگرِ شیرینِ "ساختمان پزشکان" که نقش پدر رو بازی می کنه هست. نقشش دیالوگی نداره و 10,11 ثانیه بیشتر نشونش نمیده. برام جالب بود. گفتم شاید برای شما هم جالب باشه.

"سینما در قاب ایرانی"

اولین باری بود که پا به سینما گذاشته بودم و از تماشای  فیلم، شنیدن گپ و گفت ها، موسیقی، فضا، نماها، قاب بندی ها و چهره ها به وجد آمده بودم،

به وجد آمدنی نه مثل تماشای “بر باد رفته”، و نه “سرگیجه”،  و نه “همشهری کین”، و نه “جاده”،

به وجد آمدنی مثلِ …، مثلِ تماشای خودم بجای شخصیت های فیلم! 

مثل چیزی از درون خودم که حالا در لابلای نور و صدا، جان گرفته بود و این بار،

 این بار صاحب اثر

 هیچکاک نبود، فلینی نبود، جان فورد نبود، ولز نبود، …،

 این بار، در قابِ تصویر به عنوان کارگردان، نام علی حاتمی نقش بسته بود.

انگار تئاتر پوست انداخته و سینما شده بود، همه ی ارزش های تئاتر را داشت اما تئاتر نبود!

همه ی ارزش های سینما را هم داشت، اما سینما را بر نمی تابید،

تو گویی سعدی است که گلستان و بوستان را به تصویر کشیده و یا رودکی چنگ از کف انداخته و دوربین به دست گرفته است، نکند که فردوسی در گوش این کارگردان شاهنامه می خواند و یا نظامی است که در کف او پنج گنج را نهاده،

آخر این که این همه هست و این همه نیست، چیست؟

حس غریبی بود! به تماشای سینما نرفته بودی! تار و پود قالی اصیل ایرانی را به تماشا نشسته بودی که رنگ به رنگ، طرح به طرح، مو به مو برایت قصه می گفت و شعر می سرود.

با چشم هایت در پرتو نور سینما، ردِ شاخه به شاخه، بوته به بوته، گل های قالی را که می گرفتی،

نشسته بر صندلی سینما، اما پا به پای حاتمی، تار و پود قالیِ فیلم را که می پیمودی و به قلب قالی، نقطه ی اوج داستان که می رسیدی، تازه باید سرت را برمی گرداندی و می دیدی که آن بالا، درست بالای دل قالی، از توی دریچه ی کوچک آپارات خانه،  پنجره ای رو به آسمان وا شده است!

و دست و دل حاتمی آن بالا بود، آن بالا بالاها! پشت آن پنجره ی آبی!

او، از پشت دوربین، دستهایت را گرفته بود و پا به پای تو می آمد تا تو را به خودت برساند!

این تویی! تو! این تاریخ تو است! روان تو! فرهنگ تو! گوهر تو!…

ببین! نگاه کن!

از پشت این پنجره ی پر از شیشه های رنگ و وارنگ، کنار آن باغچه، آن فواره ی آب، آن درشکه که چرخ هایش بر سنگفرش زمین ضرب گرفته و می گذرد، او…، او که می گذرد، او که می آید، او که می رود، تویی! خودِ تو… !

*****

و علی حاتمی به من نشان داد که پدرانم، مثل من روی موکت، بزرگ نشده اند، که با گل و بته ی قالی و گلیم مشق راه رفتن داشته اند و با شاهنامه و مثنوی و شربت و سپنج و کاهو، سکنجبین و افشره ی آب انار و مزمزه کردن خنکای آب کنار جوی روان از میان خانه ی دَرَندَشت و شستن سر و صورت در حوض میان باغ، زندگی کرده اند!

آری! زندگی کرده اند!

و این همه ی چیزی بود که من بایستی می دانستم.

حالا علی حاتمی بود و من!

در جعبه ی جادوی شهرِ فرنگش خودم را و هویتم را یافتم،

این که گلستان سعدی یک کتاب آهنگینِ پر از صناعات ادبی نیست، گلستانش و بوستانش، زندگیِ جاریِ مردم این سرزمین بوده و آب رکناباد و گلگشت مصلی یک خاطره ی خیالی، توی دیوان حافظ نیست! افسانه هایی که بر زبان مردم کوچه و بازار جاری می شود، پر از دانش و اندیشه و تجربه است و خاطره هایی که در کتاب ها و دفتر ها نقش بسته اند و روز به روز کهنه تر می شوند می توانند سرمشق های خوبی برای زندگی من و تو باشند.

حاتمی سنگ هایی را که پایه های یک تمدن را شکل می دادند پیدا کرد و آنها را به شکل و صورتی دلنشین تراشید و دوباره سرِ راه ما گذاشت.

  علی حاتمی آموزگار بزرگی بود!

  همو که مرا و ما را به گذشته ی سرشاری که داشته ایم رهنمون شد!

  او که غزل را و قصیده را و ترانه های جاری این سرزمین را به ما بازگرداند،   ادبیات ایرانی را به گپ و گفت های روزانه برگرداند و کاری که هیچکس نتوانست به راستی و درستی به انجام رساند:

    بازگشت ادبی!

بازگشت ادبی اما این بار در دل جعبه ی جادوی شهر فرنگ!

و ما که خیال می کردیم این جعبه فقط می تواند “کازابلانکا” را به نمایش بگذارد یا “همشهری کین” یا “بر باد رفته” را، این بار این جعبه، به دست او، با دستان ظریف و پر مهر او، آینه شد تا بجای فرنگ، گوهر فرهنگ ایرانی را برای ما به تماشا بگذارد.

**********

علی حاتمی به آرمان شهر من، آرمان شهر دانش و فرهنگ، رنگ و بویی ایرانی داد، او، در کنار فردوسی و حافظ و سعدی، در کنار سهراب سپهری و … روی دیواره های این آرمان شهر، طرح و نقش های برجسته ی ایرانی را به تصویر کشید و در پایه های این سرزمین ارزشمند، ریشه های ژرف فرهنگ ایرانی را استوار کرد تا با تمام وجودم ایرانی باشم و با همه ی وجود ایرانی بمانم!

**********

علی حاتمی دیر آمد، زود رفت!

پنجره ای به روی ما گشوده شد!

نوری تابیدن گرفت، روشنی در همه جا موج زد،

و شراره های این نور

هزار دستان، سوته دلان، مادر، کمال الملک، دلشدگان، …

همگان درخشیدند، بازیگران، موسیقی دانان، طراحان صحنه، … تماشاگران!

بعد پنجره، به ناگاه بسته شد!

شراره ها، خاموش شدند.

همه از درخشش افتادند!

همه از تکاپو افتادند!

هر کسی پی کار خود رفت!

علی حاتمی رفت!

پنجره ها بسته شد!

آسمان تعطیل شد!

**********

علی حاتمی را بشناسیم، علی حاتمی را بفهمیم، حاتمی پنجره ای را رو به گوهر ایرانی، سرشت و روح ایرانی گشوده است. پیروز باشید!

متن کامل در وب سایت شخصی کاپیتان

آرمان شهر دانش و فرهنگ

(۱۳۸۹/۵/۲۳ عصر ۰۴:۰۰)بانو نوشته شده:  

امروز سالروز تولد شماست ...ایرانی ترین کارگردان ایران......

سال دیگری هم گذشت و باز هم جای خالی استاد را کماکان کسی پر نکرد.هر چند بارها و بارها دیدم و شنیدم که حسن فتحی را از نظر دیالوگ نویسی با حاتمی مقایسه کردند.اما اطمینان دارم که خود این حضرات هم ته دلشان به حرفی که می زنند اطمینان نداشته باشند.....

نوع کار و سبکی که بعضی از فیلمسازان ما در کارهایشان ارائه می دهند منحصر به فرد است و تقلید از کار آنها گاهی اوقات به مضحکه ای تمام و کمال منجر می شود . امثال حاتمی، کیمیایی و بیضایی در سینمای ما یگانه اند.قدرشان را بدانیم و با تندروی هایمان هویت و آثار این افراد را زیر سوال نبریم.کاری نکنیم که بعدها در نبودشان حسرت جای خالی شان را بخوریم.باور کنید هنوز که هنوز است فیلمهای ایرانی را با این امید می بینم که یک (همه عمر دیر رسیدیم) یا از آن جواهرات ناب (مادرانه ) از دلشان بیرون بیاورم یا آن توجه به جزئیات تهران قدیم به شکلی که استاد در هزاردستان نازنینش بهمان نشان داد.اما....

مورد دیگری که می خواستم در اینجا مطرح کنم دیدگاه و برداشت حاتمی از تاریخ است.اگر ملاک،نوشته های تاریخی باشد همان طور که بارها و بارها گفته شده ایشان به تاریخ مد نظر آقایان وفادار نبود.اما دو مورد جای بحث دارد : یکی اینکه وقتی (تحریف تاریخ) در ((قصه ی)) ما جا افتاده و به داستان ما لطمه نمی زند چرا با آن مخالفت کنیم؟

و دیگر اینکه از کجا معلوم تاریخی که از نیاکان به ما به ارث رسیده، خودش تحریف شده نباشد؟بهرام بیضایی در مرگ یزدگرد به زیباترین شکل ممکن تاریخ را نقد کرد و آن جمله به یاد ماندنی را هم در انتهای اثرش بیان کرد : (تاریخ را پیروز شدگان می نویسند!).

خلاصه اینکه به نظر من چنین ایراداتی به هیچ عنوان وارد نبوده و فقط باعث زایل شدن زحمات هنرمند است.کاری که در طول حیات استاد با آثارش کردند.....

استاد ارجمند:یاد و خاطره شما برای همیشه در حافظه سینمای ایران باقی خواهد ماند

تولدتان مبارک

كمال‌الملك

نویسنده و كارگردان: علي حاتمی

مدير فيلمبرداري: مهرداد فخيمی

تدوينگر: موسی افشار

 موسيقي متن: فرهاد فخرالدينی

طراح صحنه و لباس: علي حاتمی

سرپرست گویندگان: ناصر طهماسب

بازسازي تابلوهای نقاشي: حجت شكيبا

طراح دكور موزۀ لوور: ولی‌الله خاكدان

تهيه كننده: حسين غفوری

بازيگران: جمشيد مشايخی، عزت الله انتظامی، علی نصيريان، محمدعلي كشاورز، داود رشيدی، پرويز پورحسينی، هوشنگ بهشتی، سيروس ابراهيم زاده، سروش خليلی، جهانگير فروهر، اسماعيل محمدی، منوچهر حامدی، عباس مختاری، محمد ورشوچی، حسن بلور، رضا عارفان، اكبر دودكار، نجف علي هادی.

محصول63-1362- 122 دقيقه

    کمال‌الملک دومین فیلمی است که علی حاتمی در وقفه‌هایی که بین تولید سریال هزاردستان پیش آمد، ساخت. بعد از ستارخان(1351) این دومین فیلمی است که حاتمی در مورد یک شخصیت تاریخی ساخته(البته به جز مجموعه سلطان صاحبقران)

   کار فیلم از شروع فیلمبرداری(شهریور 62) تا آماده‌سازی و اکران یک‌سال و نیم طول کشید و در زمستان 1363 اکران و جز فیلم‌های پرفروش آن سال بود.

   حاتمی این‌بار زندگی یک هنرمند را دستمایه پرداختن به دلمشغولی‌هایش قرار داده است، محمد غفاری ملقب به کمال‌الملک. حاتمی ضمن مرور زندگی کمال‌الملک از کودکی تا کهن‌سالی و مرگ، به نحوۀ برخورد و تعامل شاهان قاجار و پهلوی اول با این هنرمند نامی هم پرداخته است. روایت حاتمی از زندگی این نقاش نامدار ایرانی باز باعث بروز بحث‌هایی از جانب مورخین و از سویی منتقدین شد که روایت حاتمی از تاریخ را شخصی و بخش‌هایی را متفاوت با رویدادهای تاریخی می‌دانستند. از طرفی فیلم زمانی ساخته شد که بیش40 سال از مرگ کمال‌الملک(تولد 1227 و مرگ 1319 ش) می‌گذشت و هنوز شاگردانی از او زنده بودند. البته شاهان قاجار چه پیش و چه بعد از انقلاب از سوی حاکمیت مورد تایید نبودند و نمی‌شد به وجوه دیگری از زندگی‌ آن‌ها پرداخت(اینکه ناصرالدین‌شاه گاه شعری هم می‌گفته، عکاسی می‌کرده و به زبان فرانسه آشنایی داشته). از سویی تاریخ سرزمین ما نشان داده تاریخ آنگونه که  خواست حاکمان بوده نوشته شده و نه آن‌چه که واقعا روی داده و در این شرایط متهم کردن هنرمندی نظیر حاتمی به تحریف تاریخ- که هنرمند است و با نمایش و درام سر و کار دارد و مخاطبش طیف گسترده‌ای از مردم‌اند نه دانشجویان تاریخ- به دور از انصاف بوده است.

 

    از نکات بارز فیلم طراحی صحنه و لباس فیلم(کار خود حاتمی) واستفاده خلاقانه از رنگ است. دوربین اغلب ساکن و فاقد حرکت است و قاب‌بندی‌هایی فخیمی را به  تابلوهای نقاشی شبیه ساخته است.  موسیقی فخرالدینی هم به یادماندنی است. همانند دیگر آثار حاتمی نقش دیالوگ‌ها پررنگ و گاه پیش برنده داستان و رویدادهاست. البته ریتم فیلم در بخش‌هایی کند است که شاید خوشایند تماشاگر کم‌حوصلۀ امروزی نباشد.

نکته‌هایی درباره فیلم

کمال‌الملک برای اولین بار در 2 تیر 1370 از تلویزیون پخش و بعد از آن بارها پخش شده است.{بعد از پخش اول تلویزیونی هوشنگ کاووسی، منتقد معروف، طی نقدی در ماهنامه فیلم، هم فیلم حاتمی را زیر سوال برد و هم شخصیت واقعی کمال‌الملک را}

گفتگویی تلویزیونی را در حدود 10سال قبل از جناب مشایخی به یاد دارم که گفتند برای بازی در این فیلم نقاشی آموخته‌اند و بعد از آن هم نقاشی را ادامه داده‌اند.

حاتمی برای نشان دادن دوران مشروطیت از صحنه‌های نبرد فیلم دیگرش، ستارخان، استفاده کرده است.

بازیگر نقش دوران کودکی کمال‌الملک، لیلا حاتمی‌ست.

 

   لیلا حاتمی در وسط کادر دیده می‌شود

    نکته حائز اهمیت دیگر فیلم(به خصوص امروزه) لوکیشن‌های فیلم است. حاتمی در این فیلم تصاویری از سه مجموعه تاریخی را در اوایل دهه 60 ثبت کرده است، کاخ گلستان(لوکیشن رویدادهای دوره ناصرالدین شاه در فیلم)، کاخ صاحبقرانیه(دورۀ مظفرالدین شاه)، کاخ شهوند در سعدآباد(دورۀ رضا شاه) که هر یک طی این سه دهه تغییراتی کرده‌اند.

 

دوبله فیلم

  در این فیلم دوبله، همانند دیگر آثار حاتمی، جایگاه مهم و پررنگی دارد و جلوه و رنگ دیگری به فیلم داده است و حتی برای نقش‌های کوتاه و فرعی هم از گویندگان مطرح استفاده شده است. جدا از کار استادانه منوچهر اسماعیلی، لهجۀ ترکی که ناصر طهماسب برای مظفرالدین شاه(علی نصیریان) ساخت از کارهای شاخص اوست که همچنان در یادها مانده است.

 

سرپرست گویندگان: ناصر طهماسب

جمشید مشایخی    کمال‌الملک       منوچهر اسماعیلی

عزت‌الله انتظامی    ناصرالدین شاه  منوچهر اسماعیلی

محمدعلی کشاورز  اتابک                 احمد رسولزاده

علی نصیریان          مظفرالدین شاه  ناصر طهماسب

داوود رشیدی         رضاشاه              ایرج ناظریان

پرویز پورحسینی     کامران میرزا       سعید مظفری

جهانگیر فروهر        تدیَن                   عزت‌الله مقبلی

سیروس ابراهیم‌زاده وزیر تشریفات    کنعان کیانی

سروش خلیلی       حاجب‌الدوله        اصغر افضلی

هوشنگ بهشتی     عضدالملک         عطا‍‌الله کاملی

اسماعیل محمدی   یارمحمد              ناصر طهماسب

منوچهر حامدی       امام جمعه          اکبر منانی

درباری‌ها: محمدعلی ورشوچی(اصغر افضلی)، اکبر دودکار(حسین معمارزاده)، نجفعلی هادی(کنعان کیانی)، عطالله کاملی، سعید مظفری، پرویز ربیعی

صادق ماهرو(دزد جواهرات)، ژرژ پطرسی(خبرنگار فرانسوی/دربان)، ناصر طهماسب(اعلام کننده شروع سال جدید)، محمدعلی دیباج(خدمه دربار)

 

دیالوگهایی از فیلم

اتابک: قلم خسروی نیست، ولی کار شاهکاریه، بی تخت شاهی کار شاهانه کردن چگونه است؟

کمال‌الملک: عاشقان خسروان ملت عشقند، ملتی همه شاه.

 

ناصرالدین شاه(در اشاره به تابلوی تالار آئینه): فرش عظیمی بدین کوچکی بافتن، از کلاف رنگ و سرانگشت قلم، صنعت سحر می‌خواهد، نگارستانی است خلاصه؛ سعدی در گلستان باغ نظر ساخته، استاد در این پرده قصر نظر.

کمال‌الملک خطاب به کامران‌ میرزا: ترس در دل من راه نداره، من دلباخته‌ام، دلم پر از یاد اوست، سرسوزنی جای هراس نیست.

ناصرالدین‌شاه خطاب به عضدالملک: مدرسه هنر، مزرعۀ بلال نیست آقا که هر سال محصول بهتری داشته باشد. در کواکب آسمان هم، یکی می‌شود ستاره درخشان، الباقی سوسو می‌زنند.

کمال‌الملک خطاب به اتابک: من خلاقم، بالاترین منصب را دارم، آرزو طلب نمی‌کنم، آرزو می سازم.

کمال الملک خطاب به مظفرالدین‌شاه: اینکه می‌فرماييد صور قبيحه است. من نقاش‌باشي هستم، نه خواجه‌باشی، معین‌العیش حرمسرا. صاحب عشق در دست‌های من شوری گذاشته که جرات تباه کردنش را ندارم.

کمال‌الملک خطاب به پیرمرد قالی‌باف: استاد تویی. هنر، این فرشه. شاهکار این تابلوست. دریغ همه عمر یک نظر به زیر پا نینداختم. هنر این ذوق گستردست، شاهکار، کار توست یارمحمد، نه کار من.

 

 

سکانسی از فیلم

موزه لوور

كمال‌الملك مشغول كپي كردن يك تابلو است.

مظفرالدين شاه و اتابك مشغول ديدن تابلوهاهستند . اتابك  كمال‌الملك را كه در حال نقاشي است مي‌بيند و به سمت او مي‌روند.

اتابك                    اوا، اعليحضرت،استاد كمال‌الملك خودمون .

مظفرالدين شاه   عجبا ، استاد نقاش در موزه نقاشي. چه با رنگ مي‌كنی ، رنگدان رنگين دست.

كمال‌الملك           پرده مراسم تدفين حضرت مسيح.

مظفرالدين شاه    رحمت‌الله عليه، عليه‌‌السلام .

كمال‌الملك           كار استاد تيسين است. بي‌حضور استاد در مكتبش تعليم مي‌بينم.من راوی شعر اين شاعرم، شعری از پيش سروده.

مظفرالدين شاه    نهايت ،پرده نقاش‌باشی ما هم به همين وجاهت مي‌شود؟

 كمال‌الملك           كمتر از اصل نمی‌شود ، اگر اصلا اصل و فرعی در ميان باشد . همه جلوه عشقه. سر دلبرانه در حديث ديگران. 

مظفرالدين شاه     كه استاد نقاش ما تا اين درجه متعالی شده ، فرنگی‌كار  و بدل‌زن و بديع‌نگار.

 كمال‌الملك            صحبت از مرتبت شاگرديست نه بيش.

اتابك                     حالا وقتی است كه في‌الواقع عرض می‌كنم.

مظفرالدين شاه     عرض بي‌جا نكنی اتابك جان.

اتابك                      من يكی نمی‌گذارم كمال‌الملك ما را اين فرانسوی‌ها لوطی‌خور كنند.

مظفرالدين شاه      بعله، بعله.

اتابك                      در معيت موكب همايونی برمی‌گردونيمش درب‌خانه .

كمال‌الملك             من كه جلای وطن نكردم، هميشه به ياد يار و ديار بودم، با همه تنهايی شاهد دارم،  كار من تمام نشده، حال من، حال تشنه دير به آب رسيده است ، حال فقط شوق نوشيدن دارم. چشمه گوارا كجاست ؟ حديث ديگريست، فرصت بديد، تا اين نادان بداند عسل به خانه می‌برد يا زهر بدتر از ترياك .

مظفرالدين شاه     كار جهان به اعتدال راست مي‌شود، همه چيزمان بايد به همه چيزمان بيايد.  اتابك بدش نيايد ، ما كه صدراعظم مثل بيسمارك نداريم كه نقاش‌باشی‌ آن‌طوری داشته باشيم .بيله ديگ بيله چغندر. برگرديد به ولايت.

كمال‌الملك            با دست خالی بهتر بود ، از اين دستی كه نمي‌دانم تكليفش چيست.

اتابك                     استاد كمال‌الملك شما ايرانی هستيد، و ايرانی هر كجای گيتی باشه ، رعيت شاه ايرانه . توصيه می‌كنم به اميد وساطت فرنگی هم نباشيد، فرانسوی‌های هنرپرور، شاه رو بيشتر دوست دارند تا كمال‌الملك.

مظفر الدين شاه     بعله.

آرامگاه کمال‌الملک در نیشابور

جعفرخان از فرنگ برگشته

کارگردان: کار گروهی{علی حاتمی/ محمد متوسلانی}

فیلمنامه: کار گروهی

مدیر فیلمبرداری: مهرداد فخیمی

تدوین: عباس گنجوی

موسیقی متن: مرتضی حنانه

سرپرست گویندگان: ناصر طهماسب، خسرو خسروشاهی

بازیگران: عزت‌الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، حسین سرشار، ارحام صدر، ایرج راد، سرور نجات‌اللهی، جهانگیر فروهر.

      جعفرخان ازفرنگ برگشته دومین فیلم کمدی حاتمی بعد از خواستگار(1351) است، خواستگار داستان معلمی عاشق‌پیشه و ناکام را با طنزی سیاه و گزنده روایت می‌کرد. جعفرخان... حکایت جوانی تازه از فرنگ برگشته و خو گرفته با آدام و رسوم غربیست که همین ویژگی او باعث بروز تقابل‌ و مشکلاتی با جامعه و خانواده سنتی‌اش می‌شود .  

      فیلم برگرفته از نمایشنامه معروف جعفرخان از فرنگ آمده نوشته حسن مقدم است. مقدم خود دانش‌آموخته فرنگ بود و در این نمایشنامه به تضاد و تعارض بین تجدد غربی با سنت‌های ایرانی پرداخته و پیام کلی نمایشنامه در حفظ و پاسداشت سنت‌‌هاست.

ارحام صدر و علی حاتمی در پشت‌صحنه مجموعه

     

   جعفرخان... سومین فیلمی است که حاتمی بین وقفه‌های سریال هزاردستان ساخت. فیلمبرداری فیلم در سال 1363 انجام شد و نسخه اولیه فیلم توسط ادارۀ نظارت وزارت ارشاد به دلیل مبتذل بودن! رد شد. تهیه کننده فیلم(علی عباسی از تهیه‌کنندگان خوش‌نام پیش از انقلاب و تهیه‌کننده فیلم سوته دلان) پیگیر تغییراتی می‌شود تا فيلم قابل نمايش شود، اما حاتمی زیر بار تغییرات نمی‌رود و از طرفی مجددا مشغول پروژه هزاردستان شده است. در نهایت محمد متوسلانی می‌پذیرد تغییرات مورد نظر را اعمال و فیلم را ادامه دهد(در سال 1366).متوسلانی در این‌باره می‌گوید:« ...طرح تازه‌ای نوشته شد و کار را شروع کردیم. از مجموعۀ فیلم که 110 دقیقه بود، تنها 48 دقیقه‌اش را انتخاب کردم و 38 دقیقه دیگر مجددا فیلمبرداری شد. سه شخصیت جدید(ایرج راد، سرور نجات‌اللهی و یک بچه) به فیلم اضافه شد. از بازیگران قدیمی فیلم انتظامی، ارحام صدر و حسین سرشار حاضر به همکاری شدند در حالی که بسیاری از امکانات و حتی لباس‌ها گم و گور شده بود و در دسترس نبود که با هزار مکافات شبیه‌سازی کردیم.

   نسخه‌ای که بازسازی شد، کار ایده‌الی نیست، ولی سعی کردیم فاقد پرسش‌های آزاردهنده‌ای باشد که در نسخه اصلی وجود داشت، اما آنچه به نمایش درآمده، همۀ آن چیزی نیست که من ساخته‌ام. باز هم بخش‌هایی از فیلم حذف و یا جابجا شده است.»(ماهنامه فیلم، شماره 76، اردیبهشت 1368)

    نسخه نهایی فیلم بدون ذکر نام کارگردان(که هم خواسته حاتمی و هم متوسلانی بود) و به عنوان کار گروهی در اسفند 1367 اکران شد.

     با توجه به اینکه نسخه تمام شده فیلم توسط حاتمی وجود داشته(نسخه‌ای در مراحل ابتدایی فنی و بخشی هم دوبله شده بود گویا نزد تهیه‌کننده و نمی‌دانیم هنوز هم وجود دارد یا نه؟) باید منتظر روزی بود تا شاید امکان عرصه آن نسخه فراهم شود.

    به دلیل اینکه این نسخه،  به شرحی که رفت، فیلمی از علی حاتمی به حساب نمی‌آید و از طرفی از تماشای فیلم 10 سالی می‌گذرد و امکان تماشای دوبارۀ فیلم فراهم نبود، صرفا به ارائه مطالب کلی بسنده شد.

    

     طبق توالی زمانی اثر بعدی که باید به آن پرداخت سریال یگانه هزاردستان است. دوستان گرانقدر دیگری در کافه هستند که شایستگی نوشتن در مورد این اثر را دارند و از سویی سال گذشته و در حین تکرار این مجموعه از تلویزیون مطالبی از جانب برخی دوستان در همین تاپیک نوشته شده است. با توجه به در اختیار داشتن مجموعه‌ای ارزشمند از عکس‌های این سریال، در مناسبتی نظیر سالگرد درگذشت حاتمی در کافه قرار خواهد گرفت.

پ.ن: عکس‌های این پست برای اولین‌بار و در کافه کلاسیک منتشر می‌شود.