سلام

به نظر من یکی دیگر از مشکلات ترجمه وجود عناصر فرهنگی زبان مبدا مخصوصا الفاظ رکیک است.

نمونه الفاظ رکیک را می توان در فیلم های Quentin Tarantino جستجو کرد که مورد پژوهش بنده در این پست فیلم معروف پالپ فیکشن با دوبله قرن 21 است.

تقریبا همگی حداقل یک بار نسخه اصلی یا دوبله این فیلم را تماشا کرده ایم و با موضوع فیلم کاملا آشنا هستیم.

دوبله این فیلم در استودیو قرن 21 تحت نظارت آقای زند انجام گرفت و ایشان مترجم فیلم نیز بودند که خود موجب یکدستی در ترجمه می شود. وی همچنین بهترین مترجم موسسه قرن 21 نیز هستند.

در ترجمه الفاظ رکیک مترجمین فیلم با چند مشکل مواجه هستند:

1. ظرفیت دو زبان؛ زبان انگلیسی در کاربرد و تنوع الفاظ رکیک غنی تر از فارسی است. 

2. تفاوتهای فرهنگی؛ فرهنگ ما ظرفیت پذیرش این همه الفاظ رکیک را ندارد. 

3. مشکل همگام سازی (سینک)

4. خود دوبله، بر خلاف زیرنویس همه از جمله کودکان می توانند دوبله را تماشا کنن. 

نسخه اصلی 154 دقیقه است و نسخه دوبله شده 135 دقیقا. درست ده سال بعد از تولید فیلم (1994) یعنی در 2004 یعنی اواسط دهه 80 شمسی فیلم در ایران دوبله می شود. همچنین یک نسخه Fansub به فارسی هم در اینترنت وجود دارد.

در نسخه اصلی نزدیک به 279 کلمه فحش به کار رفته است که تنوع فحش ها را می توان در نمودار یک مشاهده کرد:

اما مترجم حرفه ای دوبله و مترجم غیرحرفه ای زیرنویس برای انتقال الفاظ رکیک از چه شیوه هایی استفاده کرده اند؟ چهار شیوه در دوبله و زیرنویس یافت شد:

الف. ترجمه لفظ رکیک با شدیدترین تاثیر مبدا

ب. ترجمه لفظ رکیک با کمترین تاثیر مبدا

پ. حذف

ت. انتقال مستقیم یا خارجی سازی.

برای درک بهتر نگاهی به دو جدول ذیل بیندازیم:

در جدول سه شیوه های ترجمه دوبله را مشاهده می کنیم همانطور که جدول نشان می دهد بیش از نیمی از الفاط حذف شده اند و تقریبا 11 درصد با شدیدترین تاثیر ترجمه شده اند و در مابقی تاثیر فحش مبدا خنثی یا کم شده است.

اما در نسخه زیرنویس غیر رسمی چه اتفاقی افتاده است؟

جدول 5 می گوید که بیش از نیمی از الفاظ در نسخه زیرنویس حذف شده اند. اما 24 درصد از الفاظ با شدیدترین تاثیر منتقل شده اند و مابقی خنثی شده اند یا تاثیر آنها کم شده است.

برای درک بهتر و مقایسه بین این دو نمودار سه را ببینیم:

نکته جالب اینجاست که تعداد حذفیات در نسخه زیرنویس غیر رسمی و حرفه ای بیشتر است اما تعداد الفاظی که با شدیدترین تاثیر ممکن ترجمه شده اند بیشتر است با این وجود تعداد واژه هایی هم که تاثیر آنها کم شده است نیز کمتر است. اما برای تحلیل دقیق تر باید از نرم افزار SPPS استفاده کرد تا ببینیم ایا این تفاوت ها معنادار هستند یا نه؟

نتایج تست Chi نشان می دهد که نتایج بسیار معنا دار هستند یعنی تفاوت بین این دو فاحش است.

پس در حالت کلی به این نتیجه می رسیم که بیش از نیمی از الفاط رکیک فیلم در دو نسخه حذف شده اند. اما چرا حذف شده اند؟ چرا بین دو نسخه تفاوت وجود داشت؟

نسخه دوبله: 

1. یکسری از الفاظ احتمالا به دلیل سینک مخصوصا "ایزوهمگامی" حذف شده اند.

2. تفاوت های فرهنگی: هر فرهنگی نسبت به فرهنگ دیگری همیشه موضع گیری می کند و نمی گذارد که فرهنگ مبدا بر مقصد تاثیر بگذارد.

3. تفاوت های زبانی: زبان فارسی گنجایش این همه لفظ رکیک را ندارد و بعضی از آنها معادل دقیق در فارسی ندارند.

نسخه زیرنویس غیرحرفه ای: 

1.من نسخه زیرنویس را با کمک نرم افزار Subtitle Edit بررسی کردم و همانطور که حدس می زدم بر اساس معیار های زیرنویس گذاری اروپا نبوده است و بسیاری از لاین ها قرمز شده بودند یعنی در یک خط بیش از حد گنجایش ترجمه گذاشته بود که نشان می دهد که زیرنویس گذار با این معیار ها آشنا نبوده است یا از طریق word edit و زیرنویس pivot دست به ترجمه زده است. چون اصولا در زیرنویس های حرفه ای نزدیک به 30درصد از مطالب به دلیل شیوه های همگام سازی زیرنویس از بین می رود. پس سینک زیرنویس نمی تواند دلیلی برای حذف باشد. دلیل این حذف به دلیل غیر حرفه ای بودن مترجم بوده است یعنی فرد فقط با زبان انگلیسی آشنایی نسبی داشته است و دست به ترجمه زده چون ترجمه بعضی از الفاظ رکیک هم سخته بوده نتوانسته است ترجمه کند و حذفشان کرده است.

2. اما تعداد بیشتری فحش با شدیدترین تاثیر را نگه داشته است. این هم دلیل دارد چون طرف برای اینترنت ترجمه کرده است و می دونسته که قرار نیست ترجمه اش را کسی بررسی کند و از این لحاظ مورد بازخواست کسی قرار گیرد. دوما مترجمهای غیر حرفه ای اصولا تحت الفظی ترجمه می کنند یعنی خیلی به متن مبدا نزدیک می شوند.

منبع این پست مربوط به تحقیق ذیل می باشد: 

http://journals.khuisf.ac.ir/ijrelt/file...3620e1.pdf