در وادی موسیقی و هنرمندان این عرصه همواره نام‌های بوده‌اند کمتر نامی از آنها در عرصۀ تاریخ مکتوب و شفاهی موسیقی به چشم می‌خورد و بیشتر در میان اهل موسیقی شناخته می‌شدند.  برخی به دلیل ویژگی شخصیتی و دور‌ی گزینی از فضای رسانه‌ای، گاهی به دلیل  ویژگی این هنر، که خواننده شهرتی فراتر از دیگر اهالی موسیقی نظیر نوازندگان داشته و دلیل دیگر برهۀ زمانی بوده که هنرمندان در آن دوره می‌زیسته‌اند. هنرمند بی‌مانندی همانند قمرالملوک وزیری در دوران اوج هنرش نه رادیویی بود و نه امکانات تصویری که کنسرت‌های او ثبت شود و علاقمندان به هنر و صدای او امروزه به صفحات بازمانده از او –در قالب کاست و سی دی غیررسمی و با کیفیتی نامناسب- بسنده می‌کنند(و قیاس وضعیت این هنرمند پرآوازه با خوانندگان زن دهه 1340 و حجم آثاری که از آنان در دسترس است).

در این میان تعداد افرادی که در دیگر عرصه‌های موسیقی فعال بوده و نامی شناخته شده دارند بسیار اندک است.

مهدی کمالیان(1376-1297) از افرادی بوده که در سازسازی بین اساتید شهرتی داشته و در منزلش پذیرای بزرگان موسیقی بوده و این حشرو نشر باعث ثبت خاطرات و اطلاعات ارزشمندی از این اساتید شده است، و برخی ردیف‌های موسیقی اساتید(ردیف سه تار سعید هرمزی، یوسف فروتن) به همت و تلاش وی ثبت و ضبط گردیده است. وی علاوه بر ساخت سه‌تار در نوازندگی این ساز هم دستی داشته، و بر رشد و پرورش برخی از اهالی موسیقی تاثیرگذار بوده است.

در سال‌های پایانی عمر ایشان به همت یکی از علاقمندان و پیگیران موسیقی(بهروز مبصری) مهدی کمالیان خاطرات و اندوخته چندین دهه معاشرت با بزرگان موسیقی را بازگویی و این گفته‌ها به صورت کاست ضبط شده است. این گفتگوها به صورت مکتوب مدون و ویراستاری شده و در سال 1381 (پنج سال پس از مرگ وی) توسط نشر نی منتشر شد. برای هر کدام از هنرمندانی که نامی ار آن‌ها در کتاب برده شده شرح حال مختصری توسط علیرضا میرعلی‌نقی(ویراستار کتاب) تحریر شده.

این کتاب برای علاقمندان موسیقی ایرانی حاوی ناگفته‌ها و خاطرات جالبی از اساتید قدیمی و معاصر است. به عنوان نمونه کمالیان در کنار نقل خاطراتی از اصغر بهاری(استاد یگانه کمانچه) در مورد شخصت او می‌گوید:

«بهاری یک انسان بود. بسیار فروتن، مودب و بسیار بی‌نیاز از مال دنیا. او به پول فکر نمی‌کرد. به این فکر می کرد که فقط زندگیش بگذرد. من از نجابتش داستان‌های زیادی دارم. خیلی نجیب بود. خیلی انسان بود. عاشقی که رفته بود داخل کوره، ناخالصی‌اش از بین رفته و بیرون آمده و شده بود طلای ناب.

هر کس مقاومتی دارد می رود داخل کورۀ عشق، هر ناخالصی که دارد ار بین می‌رود، بهاری خالص بود.»

زنده‌یاد کمالیان عادت داشت برای هر سه‌تاری که می‌سازد نامی بگذارد و در بخشی از کتاب به سه‌تارهایی که ساخته اشاره و دلیل نامگذاری آن‌ها را و اینکه نزد چه کسانی است بازگو کرده، از جمله سه‌تاری به نام مرمرکه برای همسرش ساخته‌است؛ ایشان بعد از یک سانحۀ تصادف در سال 1369 تا مدت‌ها دیگر دست‌شان به کار نمی‌رفت و سه‌تاری نساخته بودند: «یک روز همسرم گفت: من از شما خواهشی دارم. گفتم: بفرمایید. گفت:«یک سه تار برای من بساز. من می‌خواهم یادگار تو را داشته باشم.»

خوب دیگر نمی توانستم حرفی بزنم. با همت و کوشش ساختم و باعث شد که دوباره سه تار سازیم را شروع کنم. شعری که روی صفحه این سه تار هست:

ای درد تو هم درمان، در بستر ناکامی   ای یاد تو هم مونس، در گوشۀ تنهایی

یک حاشیه‌ای هم دورش نوشتم:

بی همگان به‌سر شود  بی‌تو به سر نمی‌شود »

حدود یک سال پس از انتشار کتاب دو مجموعه موسیقی از مهدی کمالیان منتشر شد، اولین  مجموعه با عنوان «یادوارۀ استاد مهدی کمالیان» حاوی چند اجرای قدیمی متعلق به دهه 1350 است از آوازخوانی کمالیان(با تار محمد رضا لطفی و سه‌تار سعید هرمزی) و نوازندگی ایشان که همگی در منزل و به صورت محفل خصوصی ضبط شده. همین ویژگی(اجرا در یک محفل دوستانه و خودمانی و رها از قیود اجرا و ضبط رسمی) جنبه منحصربفردی به این مجموعه داده و از همین منظر است که سه تار کمالیان با آواز رجب‌علی امیری فلاح، در کهنسالی با صدایی پیر و خش‌دار، همچنان تاثیرگذار است. مجموعه دوم سه‌تار نوازی ایشان در دستگاه ماهور و آواز بیات اصفهان و افشاری است.

لینک زیر آواز مهدی کمالیان در ابوعطا همراه با سه‌تار سعید هرمزی است که در 20 اردیبهشت 1351 در منزل وی ضبط شده:

چه شود به چهره زرد من  نظری برای خدا کنی

که اگر کنی، همه درد من  به یکی نظاره دوا کنی

لینک دانلود