سلام. در این قسمت مطلبی را انتخاب کرده ام از مجله فیلم و هنر شماره 277 مورخه ششم اسفند 1348 (قیمت: 15 ریال!!) که در این مطلب منتقد و نویسنده گرامی جمال امید فیلم جوانمرد با بازی جان وین را بررسی کرده و ضمناً اشاره مختصری به دوبلور جان وین هم دارد. خواهشی که از دوستان دارم اینست که نظرشان را در مورد این مطالب مطرح فرمایند. با تشکر از ابراز لطف همه دوستان و سروران.

جوانمرد

True Grit

مقدمتاً: یک "دست مریزاد" داریم برای دوبلور خیلی بامزه "جان وین" که ظاهرا با "جوانمرد" خواسته زهرچشمی بگیرد از دوبلوری که در حقش بیوفایی کرده است در مورد " الدورادو" ، و چه خوب "!" همه کلمات وقیح و نامربوط(که صد البته صورت زشت ندارد؟!) در "جوانمرد" رج کرده است و توضیحاً اگر این "دست مریزاد" اهدائی ما حق را ادا نمی کند و ارج لازمه را به کار دوبلور گرامی نمی دهد، توصیه می کنیم که بنا به اشاره آن مکتبدار ، حتماً کفش ملی را فراموش نکند ، چون نمره  "بیست"  در آن صورت قطعی است! و اما ...

تحقیقاً: "جوانمرد" سومین فیلمی است که "هنری هاتاوی" در یک مسیر و با یک ایده خاص و با آدمهای مخصوصی پیش می برد، فیلم های "پسران کتی الدر ، نوادا اسمیت ، 5 ورق سرنوشت و جوانمرد" ، ایده خاص "هاتاوی" در این 4 فیلم ، "انتقام" و آدمهای بخصوص وی ، "هال والیس" بعنوان تهیه کننده ، "لوسین بالارد" بعنوان فیلمبردار و با یک مورد استثناء (استیو مک کوئین و آلفرد نیومن"آهنگساز" در "نوادا اسمیت") هنرپیشه اصلی "جان وین" و آهنگساز "المر برنشتاین" و اما ...

درباره ی ایده اصلی فیلم "انتقام" ، در واقع ما با حماسه های جمعی و فردی قهرمان یا قهرمانانی روبرو هستیم و آنچه که آنها را به صورت قهرمان جلوه داده و به اعمالشان صورت حماسی بخشیده "ایمان" آنهاست به یک ایده آل ، و اراده خلل ناپذیرشان است که از این "ایمان" متولد میشود که در هر سه فیلم این "ایمان" و این "ایده آل" را "انتقام" تشکیل داده است ، البته این انگیزه برای آفرینش حماسه شاید در شرایطی دیگر به هیچ وجه قابل قبول و پذیرش نباشد ، اما در چهارچوب قراردادهای "وسترن" قابل توجیه است زیرا که در دنیای غرب "انتقام" بقولی نوعی برقراری عدالت را سبب میشود.

موفقیت مادی "پسران کتی الدر" که سوژه اصلی اش شامل انتقام پسران زنی میشد که خودش بوسیله گروهی به قتل رسیده بود ، تجدید این مضمون را بصورت "نوادا اسمیت" سبب شد که قهرمان این بار درصدد انتقامجوئی کشتار پدر و مادرش برمی آمد و حالا "جوانمرد" نیز قریباً چنین موضوعی دارد ، اینبار دختر جوانی "متی راس" در راه انتقامجوئی از یک مارشال بنام کاکبورن "جان وین" و یک جایزه بگیر بنام "تام چینی" (گلن کمپل) استفاده برده است.

در "پسران کتی الدر" جهت ایجاد یک حماسه جمعی ، اگرچه هدف "جدی" بود ولی "هاتاوی" با پرداخت بطئی و کند خود چندان موفقیتی نداشت، به جهت بهره از "استیو مک کوئین" و براثر ترکیب وجودی این هنرپیشه با هجو نهفته در ذاتش ، "هاتاوی" بیشتر سعی اش را بر این راه گذارده بود که انسانی را راهبر قهرمانی شود ، تا قهرمانی را بسوی قهرمان غیرعادی بودن. و این تردید ، "هاتاوی" را گامی از نیمه تلاش او در "پسران کتی الدر" در راه حماسه آفرینی دور کرد و اما در "جوانمرد" هاتاوی کاملا از "حماسه آفرینی" فاصله گرفته و این فاصله نیز بعید شده است ، چه در این قبیل فیلم ها آنچه برای حماسه و فراموش نشدن ایده آل قهرمان لازم دارد ، وجود مسیری است ساده ، مستقیم در داستان ، مسیری که در آن قسمت های کاملا زائد و غیرضروری نداشته باشد که البته در "جوانمرد" فراوان بود.

در "جوانمرد" ترکیب پراکنده داستان باعث شده که پرداخت "هاتاوی" نیز وحدت عاطفی لازم را نداشته باشد و آنچه که ظاهراً باعث شده که "هاتاوی" آنطور که باید وشاید نتواند از وحدت عاطفی اثرش در برابر ترکیب ازهم گسیخته داستان فیلم حفاظت کند، اینست که "هاتاوی"  خودش بوسیله دو عامل متضاد احاطه شده است . اول اینکه "انتقامجوئی" را این بار از آن یک دختر کرده است و قاعدتاً "مارشال" و "تام" عیناً نمی توانند احساس اورا داشته باشند و ایده آل این بار "پول" است و "پول" "ایمانی" شایسته "حماسه" نمی تواند دربر داشته باشد و دوم شخصیت "متی راس" است که بیشتر شخصیت شیطان و هجوآلودی دارد و اگر یک دختر معمولی جلوه نکند حداکثر دختری با روحیه شیطنت آمیز بنظر خواهد آمد . و نتیجتاً "هاتاوی" کاملا از هدف اصلی خود "حماسه آفرینی" فاصله می گیرد و آنچه در این فیلم به جستجویش می پردازد، انسان معمولی است، حداکثر چیزی شبیه یک قهرمان عادی ، قهرمانی که "هاتاوی" خودش نیز به آن ایمانی ندارد و بهمین جهت برای اینکه کاری صورت داده باشد به شخصیت پردازی روی کرده و این اشتباهی است که "هاتاوی" در برابر دو فیلم قبلی خود کرده است ، ولی جهت چنین گرایش لازم بوده است که مکانیسم تبدیل مرحله اول به مرحله دوم را نشان بدهد و نتیجه آن شده است که "هاتاوی" در مدیوم "وسترن" ، خود را در دام شخصیت پردازی انداخته و مقادیر زیادی از مسیر خود که همان "انتقامجوئی" و ایمان به چنین ایده آلی است دور گشته و مقادیر زیادی روی "مارشال" تکیه کرده و بهمین جهت مسیر دومی را پیش آورده است ، مسیری که حتی مهمتر از "ایمان" آدمهایش میشود ، مسئله اراده "مارشال".

"هاتاوی" در تکیه برروی "مارشال" رابطه ای را که بین جنبه قهرمانی و جنبه انسانی وی وجود دارد مورد بررسی قرار داده و ما طی فیلم شاهد تبدیل تدریجی یک قهرمان به یک انسان میشویم اما هیچگاه نمی توانیم  به نقطه وراء چنین بررسی و تبدیلی نفوذ کنیم و این بصورت ابهامی برای تماشاگران باقی میماند ، و بجز این ابهام ، فیلم پایان مبهمی نیز دارد و دقیقاً معلوم نمیشود که "هاتاوی" سعی در رستگاری "مارشال" بعنوان یک انسان دارد و یا لذتی برای انتقامجوئی جهت "متی راس" و یا حماسه ای که جهت مرگ "تام" میخواهد بیافریند.

و گذشته از اینها "هاتاوی" در طی فیلم سعی کرده است که دقیقاً "ساده" باشد و این سادگی در تکنیک و پرداخت فیلم نیز مشهود است ، نوع پرداخت و برداشت "هاتاوی" و جهت اطناب و کش دادن ماجراها معلوم نیست ، رویهمرفته "جوانمرد" یک مقدار کند ، یک مقدار پرحرف و یک مقدار خسته کننده ، ولی بخاطر بعضی لحظه ها ، بعضی از تصاویر که بطور انتزاعی ، خیلی ساده و مستقیم روح غرب و حماسه را بازگو میکند ، چشم گیر است ، بخصوص برداشت رئالیستی که "هاتاوی" در دوئل با آن چهار تن ارائه میکند که رعب آور ، زیبا و جالب است . حیف که مزه های دوبلور آنرا از لطف و جلای واقعی اش انداخته است.

ج. امید