فیلیپ مارلو .VS افراسیاب*

رستم نکره بعد از پانزده سال هنوز دیوانه وار به سودابه عشق می ورزد. این دیو دلباخته از کارآگاهی می خواهد که دلبرش را پیدا کند. کارآگاه نیز درگیر ماجراهایی می شود آمیخته با دلهره، دسیسه، هویت های جعلی و مرگ مشکوک. و سودابه زن زیبا و مرموز همچنان سایه وار می گریزد.

متن بالا در پشت جلد کتاب سین مثل سودابه درج شده است. نشر افق آن را در سال 93 به عنوان چاپ اول در 1100 نسخه منتشر کرده است و نویسنده اش کاوه میر عباسی ست. نامی آشنا و بزرگ در ترجمه و کم کار در تالیف. میرعباسی متولد 1335، انصرافی از رشته حقوق از فرانسه، دانش آموخته ادبیات اسپانیایی از مادرید و کارگردانی سینما از رومانی است. 54 کتاب از سه زبان اسپانیایی، فرانسه و انگلیسی ترجمه و 300 مقاله تالیف کرده است. بودن او غنیمتی است در این برهوت ادبیات. چند سال پیش در اعتراض به "ممیزی های نامعقول" قهر کرد: "روند رشد سخت گیری‌های ممیزان بسیار بالا رفته‌است و اگر این منوال ادامه پیدا کند، دیگر ترجمه رمان و ادبیات داستانی جهان کار بیهوده‌ای خواهد بود." میر عباسی ادبیات غنی اسپانیایی زبان را با ترجمه بلاواسطه از اسپانیایی به خوانندگان فارسی زبان معرفی کرد و ادبیات سیاه و پلیسی شاخص جهان را که در محاق روشنفکرنمایی ((کتاب خوان های زیر مارسل پروست نخوان)) فراموش شده بود را دوباره معرفی کرد.

وقتی کارهای میر عباسی را مرور می کنید تازه می فهمید با یک کلاسیک باز قهار طرف هستید. یک عشق فیلم واقعی، یک نوار باز هم در ادبیات هم در سینما. برای همین دست به اجرایی کردن یک ایده بلندپروازانه زده است. نوشتن یک هفتگانه مثل هفت خوان رستم. هفت رمان پلیسی به نام‌های سین مثل سودابه، ستاره‌ها سیاهند سودابه، سودابه میان سایه‌ها، سکوت سرد سودابه، سکسکه‌های سکرآور سودابه، سودابه در سپیده‌دم و سرگشته سودابه که فقط اولی منتشر شده است. برای اینکه از این کتاب لذت ببرید باید اول عاشقانه ادبیات سیاه آن هم به سردمداری ریموند چندلر را دوست داشته باشید سپس شاهنامه خوان باشید! این دو موضوع بی ربط با مربوط ترین شیوه در این کتاب در هم آمیخته و پخته شده اند و به عنوان دسر هم یک عالمه ارجاع به سینمای کلاسیک آمریکا در انتظارتان است. باید خواب بزرگ و بانوی دریاجه و خداحافظی طولانی چندلر را خوانده باشید و فیلمش را هم دیده باشید، باید فیلیپ مارلو و سم اسپید داشیل همت را بشناسید، باید ادگار آلن پو را خوانده باشید، سینمای کلاسیک وحشت و گنگستری و نوار و فیلم هایB  آمریکا را دیده باشید و در یک کلام باید چنته پری از کلاسیک های آمریکایی داشته باشید و ((زیر مارسل پروست خوان)) باشید. از طرف دیگر باید شاهنامه را هم بلد باشید و ارجاعات آن را درک کنید. باید پرحوصله باشید و از حل معماها خسته نشوید. پس آیا یک خواننده معمولی که اینها را نداند از آن لذت خواهد برد؟ به نظر من بله هرچند کتاب را به هرکس پیشنهاد داده ام آن رانخوانده است که نظرش را جویا شوم، ظاهرا کتاب خوان ها اکثرا ((بالای مارسل پروست خوان)) هستند اما اگر کمی حوصله به خرج دهید و آن را بخوانید با اثری شگفت انگیز مواجه خواهید شد. راوی داستان و شخصیت اصلی، کارآگاهی است به نام فردوس قاسمی! (ابوالقاسم فردوسی) که در ابتدای داستان با یک آدم گنده که ظاهرا عقلش هم پاره سنگ بر می دارد و تازه از زندان در آمده است به نام رستم سیستانی معروف به رستم نکره روبرو می شود که به دنبال عشق از دست رفته اش می گردد. فردوس قاسمی عینا مانند فیلیپ مارلو ست و مانند او زبان پر نیش و کنایه و قریحه طنز تلخی هم دارد و میر عباسی نه تنها آن را پنهان نمی کند بلکه یکی دو جا هم می گوید به قول فیلیپ مارلو یا اگر فیلیپ مارلو بود می گفت...  زن ها را دوست دارد و همزمان به آنها بی اعتنا هم هست. تعلقات سنتی دارد ولی مدرن زندگی و فکر می کند. "خانم ها اغلب از نرمی کف پاهایم تعریف می کنند، گاهی هم تعجب. راز این لطافت سنگ پایی است که برایم سفارشی از بازار خان یزد می فرستند." "به خودم وعده دادم که بعد از استحمام، گل گاوزبان با لیموی عمانی دم کنم و نرم نرمک بنوشمش... خیال داشتم یک ساعت تمام زیر دوش بمانم انگار رفته باشم حمام دامادی." مانند داستان های چندلر ماجرا یک دفعه شروع می شود. از یک جای بی ربط و نهایتا ماجرا هم به همانجای بی ربط ختم می شود. میر عباسی با الگو گیری هوشمندانه و عامدانه و نه کورکورانه از ادبیات سیاه آمریکا خواننده را نه از راوی عقب می اندازد و نه جلو. اجازه می دهد در یک مشارکت جمعی، خواننده و راوی و مولف قدم به قدم با ماجرا جلو بروند و راز های داستان را بگشایند، بر خلاف سنت ادبیات پلیسی و کارآگاهی بریتانیایی که همه چیز در آخر و در یک گردهمایی که کارآگاه به سرپرستی آگاتا کریستی یا کانون دویل آن را ترتیب داده است روشن می شود. شخصیت ها و اسامی همه از شاهنامه آمده اند و واجد همان کارکرد اسطوره ای هستند. اصلا داستان همان روایت شاهنامه است که با زبان و منظر دیگری تعریف می شود. رستم، سیاوش، سودابه، فرنگیس، افراسیاب و ... همه شخصیت های این داستانند. سیاوش دل در گرو فرنگیس دارد و در نیرنگ سودابه گرفتار می شود. افراسیاب تورانی سردسته یک باند تبهکاری مافیایی است و زندگیش را به سودابه باخته است و چندین خط داستانی دیگر از شاهنامه که این بار بجای ابوالقاسم فردوسی آن را فردوس قاسمی روایت می کند و شخصیت های از دل شاهنامه در آمده اش را با سینمای آمریکا مقایسه می کند. رستم نکره همان مخلوق فرانکنشتاین با بازی بوریس کارلوف و با همان شکل و شمایل است و به دنبال عروس فرانکنشتاین می گردد. ارجاعات آنقدر زیاد و درست است که شاید یکی از ایرادات کتاب باشد و خواننده از همراهی با کتاب دست بردارد و مشغول بازی با کشف ارجاعات و ارتباط بین شاهنامه، ادبیات سیاه و سینمای کلاسیک آمریکا گردد. در هر حال خواندن س مثل سودابه خیلی لذت بخش است و پیشنهاد خوبی برای تعطیلات گاه ملال آور نوروز البته برای کتاب خوان های ((زیر مارسل پروست خوان)) است. این هم پایان کتاب: "اگر پیشگویی اش راست از آب در می آمد هرگز نمی فهمیدم رستم نکره چطور به کلک افراسیاب پی برد. اما خب در عالم کارآگاهی گاهی از این جور اتفاق ها می افتد و حرفه ای ها ناچارند قضیه را زیر سبیلی در کنند و دلخور نشوند. مثلا همکار نازنینم فیلیپ مارلو در ماجرای خواب ابدی آخرش هم نفهمید کی راننده ژنرال استرنوود راکشته."

* این نوشته بازنشری است به نویسندگی برت گوردون با آدرس http://hmag.ir/fa/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%...8%A7%D8%A8