کتاب "صد سال اعلان و پوستر فیلم در ایران" کار مسعود مهرابی را یک ماه قبل تهیه کردم. تبلیغات زیادی برای این کتاب شد حتی مراسم رونمائی هم با حضور برخی از چهره های سینمائی برای آن برگزار کردند و در حال حاضر نیز ظاهرا از طریق یک سایت پیش فروش می گردد.

این کتاب حدودا 494 صفحه در قطع بزرگ و با کاغذ گلاسه و خیلی مرغوب زیر چاپ رفته است. مسعود مهرابی پیش از این هم کتابی در قطعی خیلی کوچکتر با نام پوسترهای سینمای ایران زیر چاپ برده بود که سالها از طریق ماهنامه فیلم بفروش می رسید.

آنچه پیش از خریدن کتاب مد نظرم بود اینکه اقلا بتوانم 90 درصد پوسترهای فیلم (اقلا برای یک فیلم یک پوستر) را در این کتاب ببینم اما نشد. شاید توقع بی جائی بود چون همانطور که همه ما میدانیم بیش از 40 درصد پوسترهای سینمائی قبل از انقلاب با چهره هائی نیمه عریان و یا اقلا با تصاویری مرتبط با زن تهیه شده اند و حتی یک مورد از آنها را نمیتوان در این کتاب سراغ گرفت. بعضا که مولف مجبور به استفاده از چنین پوسترهائی بوده با زوم روی شخصیت مرد اضافات آنرا حذف و در واقع پوستری سانسور شده چاپ کرده است.

آنچه به کتاب ارج و قرب می بخشد درج بیش از 90 درصد از پوسترهائی است که دارای مفاهیم خاص و هنری هستند و صرفا چهره سازی نکرده اند. در میان تصویرگران پوستر در ایران اساتید برجسته ای چون محسن دولو ، محمد علی باطنی ، مرتضی ممیز ، محمد علی حدت ،علی اکبر صادقی و مرتضی کاتوزیان از دیگران مشهورترند. بویژه محمدعلی حدت و محمد علی باطنی که از اسطوره های پوستر سازی در ایران بودند و اکنون در قید حیاتند و متاسفانه در گوشه ای صرفا نقاشی تدریس میکنند. کسانی که تهیه کنندگان فیلمها مدتها درب منازل اینها به انتظار می نشستند تا مثلا حدت پوستر فیلم آنها را نقاشی کند چون میدانستند که طرحی که وی درافکند فروش فیلم را ده ها برابر خواهد کرد. ایندو در ساخت پوستر فیلمهای اکشن تبحری خاص داشتند و تمامی پوشترهای ایندو که مجموعا 500 پوستر را طراحی کردند که از یادگارهای سترگ سینمای ایران است. در این میان مرتضی ممیز پوسترهائی را خلق کرد که از نظر هنری هماره یکتا و بی نظیرند. ممیز در طراحی و گرافیک از یگانه های دهر بود.

در اوایل کتاب حتی اعلانهای خیلی قدیمی سردر سینماها و آگهی های تبلیغاتی فیلم در روزنامه ها هم آمده است که جای تامل و تحسین دارد اما آنچه در ورق زدن این کتاب آزارم میدهد آنکه با وجود استفاده از کاغذی گرانبها در چاپ عمدتا 10 تا 50 درصد صفحات سفید است! برای صرفه جوئی در رنگ بعضا پوسترها را در قطع کوچک چاپ کرده اند و در برخی صفحات چند پوستر کوچک را به طرقی ناشیانه جاسازی کرده اند. گاهی سروته برخی پوسترها را زده و زنها را حذف کرده اند و صرفا یک شخصیت با یک عنوان را به کتاب افزوده اند.

نکته جالب اینکه در اواسط کتاب برخی از پوسترهای فیلمهای خارجی که بهنگام اکران آنها در سینماهای ایران از طرف پوسترسازان ایران پوسترهائی برایشان طراحی شد نیز جا دارد. فیلمهائی مثل صادق کرده ، مشعل ، مکزیک در آتش ، حماسه آلپ ، قیام علیه شمشیر ،عبور از مرز جهنم ، دن آرام (که نام فیلم و نام نویسنده به غلط روی پوستر درج شده)  و ...

بطور کل این کتاب علیرغم قیمت بالایش (85 هزار تومان) کتاب خوبی است و شایستگی آنرا دارد که در آرشیو کتب سینمائی علاقمندان واقعی سینما جائی برای خود داشته باشد. سیر تحول پوستر سازی و بیش از آن هنری که بعضا پوسترسازان قدیمی ما بکار گرفته اند بدون شک درسهای زیادی برای نسل جدید است. نسلی که از پوستر سازی فقط به گرفتن چند عکس و ترکیب آنها با فتوشاپ و ارائه یک تصویر مسخره به اسم پوستر را بلد است. نه هنری نه تفسیری نه مفهومی و نه تاکیدی بر چیزی خاص.

اکثریت قریب به اتفاق پوسترهای فعلی ما کپی برداری از پوسترهای غرب است. گاهی فقط کله آدمها ایرانی میشود و کلیت تصویر ، یک پوستر خارجی است ... ایرانیها همواره کپی گرهای قهاری بوده اند و جالب اینکه برای هر یک از این پوسترها که خود کوچکترین زحمتی در خلق بر خود هموار نکرده اند مبالغ گزافی هم از تهیه کنندگان ساده ما به جیب زده اند!