... ادامه از پست قبل ...

فاگین . نابغه بی بدیل دوبله مرحوم عزت اله مقبلی که در هر دو نسخه بجای فاگین صحبت کرده است در هر دو سنگ تمام میگذارد. در نگاه اول هر دو دوبله یکسانند اما دقت مضاعف حاکی از آنست که وی در دوبله اول بسیار با هیجانتر و احساسی تر جملات را ادا میکند. ضرباهنگ گفتار مقبلی در دوبله اول خیره کننده است و فراز و فرودها کم نظیر. مقبلی در هر نقشی که صحبت کرد چنان به آنکه جایش صحبت میکرد شخصیت میداد که گوئی به هیچ عنوان نمیتوان آن شخصیت را با صدای کس دیگری حتی تحمل کرد. اگر الک گینس فاگینی در این فیلم خلق کرد که تا دنیا دنیاست هیچ بازیگری نتواند چنین شخصیتی بیافریند یقین بدانید هیچ گوینده دیگری نیز غیر از مقبلی نخواهد تواست چنانکه او بجای فاگین صحبت کرد هنروری کند. بیاد داریم که بجای الیور هاردی و حتی لوئی دوفونس هم هنرمندان بزرگی بعدها صحبت کردند اما آنچه مقبلی اجرا کرد چون تابلوئی اصیل بود و دیگران فقط از روی آن نقاشی کردند. تفاوت صدای مقبلی در دو نسخه آنکه در دوبله دوم صدای وی  که با آرامش و طمئنینه بیشتری شنیده میشود به حیله گریهای ذاتی فاگین بسیار بسیار برازنده تر است. مخصوصا در لحظاتی که فاگین با گوشه چشم و با نجوا مخاطب خود را مورد خطاب قرار میدهد .

سایکس . مرحوم خسرو شایگان هنرمند نامی عرصه دوبله در نسخه اول این فیلم بجای بیل سایکس (دزد جانی و خطرناک) صحبت میکند. همین نقش را در دوبله دوم حسین عرفانی اجرا میکند. شایگان همیشه در نقشها سنگ تمام میگذاشت. اجرای او بجای رابرت نیوتون در این نقش قابل تحسین است اما یکی از اشکالاتی که برخی بر صدای شایگان وارد میدانند آنست که صدای وی در اکثر نقشها یکسان و با ریتمی همگون اجرا میشود و این نقش نیز فارغ ازین ماجرا نیست. عرفانی به مدد گویندگیهای مکررش بجای لاتهای عمدتا فیلمفارسی مهارتی شگرف در این حطیه داشت (و البته دارد). او در دوبله دوم فوق العاده است. آنچنان غرولندهای سایکس را بشکلی باورپذیر ساخته و پرداخته میکند و آنچنان گاهی تلفظ ادیبانه کلمات را رها و با لحنی لات گونه صحبت میکند که بدون هیچ شکی میتوان ادعا کرد عرفانی خود سایکس است. یکی از مشهورترین نقشهائی که رابرت نیوتون بازی کرد نقش جان سیلور در جزیره گنج بود که البته در نسخه قدیمی تر آن خود مرحوم شایگان بجای همین نقش اما با بازی والاس بیری صحبت کرده بود.

بامیل. پرویز فیروزکار در نسخه اول و صادق ماهرو در نسخه دوم بجای آقای بامبل (با بازی فرانسیس ال سولیوان) صحبت کرده اند. هر دو فوق العاده اند. ایندو چنان در نقش خود فرو رفته اند که جدا کردن تک تک آنها  ازین شخصیت و حق را به یکی دادن بی انصافی است. اگر ریزه کاریهای اصواتی ماهرو (به مدد سالها گویش بجای افراد چاق یا زمخت و حتی کارتونی) بر فیروزکار می چربد ، صدای تنومند و استوار فیروزکار که کاملا با چهره بامبل همخوان است قابل دفاعتر می نماید. سولیوان در پروژه قبلی دیوید لین یعنی آرزوهای بزرگ هم در نقش وکیلی با نام گارجری ، بازی فوق العاده ای ارائه کرده بود. در آنجا حسین عرفانی بود که بجای این شخصیت با گویندگی تحسین برانگیزی صحبت میکرد... هرچند بامبل دیکنز در رمان معروفش بسیار خشن تر از بامیل دیوید لین است اما سولیوان و بخصوص فیروزکار در ترسیم شخصیت خشن اما بسیار محقر این شخصیت بسیار موفقند.

نانسی . در دوبله اول خانم سیمین دخت احساسی و در دوبله دوم خانم رفعت هاشم پور بجای این شخصیت صحبت کرده اند. سیمین احساسی از گویندگان بسیار توانمند دهه های 40 و 50 بود که بجای زنان جوان و عمدتا زیبا روی صحبت میکرد. وی در فیلمهایی چون صلیب آهنین ، روز شغال و حتی پس از انقلاب در آثار انگشت شماری فیلم نظیر سریال رامون کاخال (بجای سیلوریا همسر رامون) هم صحبت کرد اما وقتی موفق به اخذ مدرک دکتری خود در رشته آزمایشگاههای طبی شد بطور کلی دوبله را کنار گذاشت. وی در حال حاضر رئیس هیئت مدیره و مدیر یکی از آزمایشگاه های پزشکی در تهران است که در سال 1389 مجوز رسمی گرفته است. قدر مسلم آنکه وی در هر شکلی هنر خود را فدای شغل خود کرد. اگر امروز ما او را (گاه از آنسوی ایران و جهان) میشناسیم بخاطر هنر اوست وگرنه معروفیت در پیشه و شغل، گستره ای حداکثر به اندازه یک شهر دارد و بس، و او در هرشکل قدر این موهبت را ندانست اما بخاطر هنروالایش در گذشته همچنان در یادهاست. احساسی در دوبله نخست بجای نانسی بسیار خوب ظاهر شده است. اگرچه تمام تلاش او در درجه اول تمرکز روی سینک شدن روی والش است اما هرگز از غلیان احساسات چیزی کم نمیگذارد. فریادها ، گریه ها ، خنده ها ، پوزخندها و غرولندهای نانسی را با حساسیتی خاص اجرا میکند اما بعضا در تغيير فرکانسهای ناگهانی صدای نانسی فوق العاده عمل نمیکند. صدای سیمین دخت صدایی زیبا و رمانتیک است و حسرت وجود چنین صداهایی در  مخیله عشاق دوبله دردی جانکاه است.وی در این فیلم بجای خانم امی ونس در نقش خانم بدوین هم صحبت کرده است که در دوبله دوم خانم آذر دانشی این نقش را ایفا میکند. در دوبله دوم رفعت هاشم پور بجای نانسی صحبت میکند. هنر رفعت بر هیچکس پوشیده نیست. او همواره یک سروگردن از تمامی خانمهای دوبله بالاتر بود. شدت احساسات وی در تمامی فیلمها بی نظیر و گاه فراتر از بازی خود بازیگر است. در اولیور توئیست نیز کار رفعت درخشان است. بعنوان مثال لحظه ای که نانسی الیور را در خیابان به دام می اندازد و با دروغ و دغل نزد مردم وانمود میکند که الیور از خانه گریخته و باید بازگردد ، بازی رفعت از خود بازیگر فراتر میرود. وی با دریافت دقیق حس بازیگر و انعکاس آن در صدای خود جانی دوباره به تمام دیالوگهای نانسی بخشیده است اما چیزی که نباید از آن غافل شد اجرای صحیح صدای نانسی در صحنه هائی است که خصلت لاتی این زن نمود دارد. در چنین صحنه هائی سیمین احساسی موفقتر از رفعت عمل میکند. بخصوص در صحنه ای که نانسی دست به کمر و چهره به چهره و در مقابل دیدگان فاگین و دستیارانش  با سایکس لات دهن به دهن میشود.

براون لو . این شخصیت (که به اشتباه در این فیلم پدر بزرگ الیور معرفی میشود و همانطور که در داستان اصلی گفته شد الیور در واقع برادر زاده همسر براون لو است و نه نوه او ) شخصیتی مهربان و دوست داشتنی است. مدیران دوبله با چنین برداشتی دو صدای مهربان را برای وی برگزیده اند. مرحوم پرویز نارنجیها در دوبله اول و ایرج رضائی در دوبله دوم بجای این بازیگر سرشناس قدیمی صحبت کرده اند. هر دو فوق العاده اند. فکر نمیکنم کسی باشد که صدای یکی را بخاطر توان بیشتر به دیگری ترجیح دهد مگر آنکه ذائقه وی یکی را بیشتر بپسندد. گاهی انسان حیرت میکند که دو نفر چگونه میتوانند آنچنان صدای خود را بجای یک نفر تثبیت کنند که صدای هرکدام را بتوان با جان و دل بجای وی پذیرفت حال آنکه دو صدا به هیچ عنوان صدائی مشابه یا یکسان نباشند . در برخی صحنه ها (مشخصا صحنه های کتابخانه و دادگاه) ، صدای رضائی مهربانتر و رئوفتر است اما از ذات صدای نارنجیها آنچنان رعفت و مهر تراوش میکند که تک موردها قابل اغمازند.

سایر گویندگان هر دو دوبله نیز با دقت خاصی نقشهای خود را اجرا کرده اند. از خانم سیمین سرکوب و آزیتا لاچینی (گویندگان نقش خانم کورنی در دو دوبله) بگیرید تا کسانی که هرکدام دو نقش را در هر نسخه به یادگار گذاشته اند. اصغر افضلی در دوبله دوم هم بجای آقای گریم ویک صحبت میکند و هم بجای آقای سووربری. سیامک اطلسی در دوبله اول هم بجای مانکس گویندگی میکند و هم بجای دکتر ابتدای فیلم و همچنین مهدی آرین نژاد که در دوبله اول هم افسر پلیس  را میگوید و هم سووربری را. محمد بهره مندی در هر دو دوبله نوا کلیپول را به شکلی مشابه و با صدائی تغییر یافته به نمایش میگذارد.

    جدول گویندگان دو نسخه دوبله فیلم  

 -------------------------------------------

با تشکر از: خانم ناهید امیریان (که با مهر و طی ایمیلی نام مدیران دوبله فیلم را متذکر شدند)/ آقای بهنام (ژیواگو) که همچون گذشته با متانت و مهر تمام ، نسخه دو دوبله ای ناین فیلم را در اختیار این حقیر قرار دادند/ آقایان واترلو و جان دو و زاپاتا (از اعضای محترم کافه) که در شناسائی یکی دو صدا این حقیر را یاری رساندند/ و خانم شهرزاد (از اعضای قدیمی کافه)

و با عرض گله گذاری از خانم دکتر سیمین دخت احساسی (که در پاسخ به فاکس این حقیر تعلل کردند)