چرا کازابلانکا دوست داشتنی است؟

ممکن است با بسیاری از اصطلاح ها و دیدگاه ها و تکنیک ها آشنا نباشیم، مهم نیست، باور کنید. چیزی که یک فیلم را لذت بخش می کند به بخش خودآگاه مغز شما ربطی ندارد، بیشتر مربوط به بخش ناخودآگاه شماست پس، شگفت زده نشوید! 

چیزی را که برایتان شرح می دهم، برای ناخودآگاه ذهن شما بسی آشناست و این که بارها و بارها به تماشای فیلمی می نشینید که کلمه به کلمه و نما به نمای آن را از بر هستید تنها به این دلیل است که ناخودآگاه ذهن شما، تشنه ی همین تکنیک ها و خلاقیت هاست. پس بیایید با هم نگاهی دوباره به سکانس معروف ایستگاه قطار در کازابلانکا بیاندازیم. 

**********

می خواهیم به یک سکانس مهم که به اصطلاح من، سکانس لولا است نظری بیافکنیم.

این سکانس بر خلاف سکانس های معمول، از یک نمای قبل از سکانس آغاز شده و در یک نمای پس از سکانس جاری به پایان می رسد.

شوربختانه دو نمونه ی دوبله و زبان اصلی که در اختیار داشتم، هردو برای تلویزیون Crop شده بود و ابعاد آن از 16:9 به 4:3 تغییر یافته بود که زیبایی قاب ها را به نحو چشمگیری از بین برده است. 

اگر از نمونه ی 16:9 خبری داشتید مرا در جریان بگذارید، سپاس!

**********

افتادن یک (فرض کنید لیوان آب) و ریختن محتوای آن!

کارگردانان و درپی آنان تماشاگران دوست دارند، از همه ی جریان ها و پیش آمدهای ناخودآگاه به نوعی طالع بینی برسند و آینده گری کنند.

شما لذت می برید از این که می توانید چیزی را حدس بزنید و کارگردان در این راه زمینه را برای شما برای این پیشگویی آماده می کند.

لیوان می افتد. چیزی بر زمین می ریزد. همه نگران می شویم! آیا  این دوستی پایان نافرجامی خواهد داشت؟

ریزش از درون لیوان پیوند می خورد به ریزش باران!

این شعر است!

باران یعنی چه؟ آشوب؟ هیجان؟ طوفان؟ دردسر؟ موسیقی به کمک ما می آید. ریتم جنگی آن به ما گوشزد می کند که همه ی این آشوب به خاطر جنگ و هجوم دشمن است.

آیا موسیقی می خواهد ما را گمراه کند؟

ما خوب می دانیم که چنین دردسری هست ولی این برای ما مهم نیست. 

ما با قهرمان داستان هم ذات پنداری کرده ایم و این، سرنوشت اوست که برای ما مهم تر است.

دوربین از تابلوی بالا که نماد ایستگاه قطار است به پایین تیلت می کند و ما باران شدید، ساعت، هجوم مردم و چترها را می بینیم.

چتر را در سکانس "بز من کجاست؟" به خاطر دارید؟ چتر یعنی پناه گرفتن! اما قهرمان، پناهی ندارد به جز ستون کناری و ساعتی که هردم به آن می نگرد!

باران که همه چیز را می شورد و با خود می برد از کلاه قهرمان بر روی ساعت سرازیر می شود، یعنی چه؟

خود قهرمان هم به شدت خیس شده و دور نیست که در باران غرق شود.

نامه می رسد.

واژه ها، یکی به یکی در باران غرق می شوند و جاری می شوند.

این کلمه ی Richard مهم است.

اگر Dear Richard را داشتیم، داستان فرق می کرد.

کلمه ی عزیز را وقتی می نویسند که قرار است به هم بزنند. اما اینجا از این کلمه استفاده نشده است! جمله ها خبری و ساده هستند و هیچ ربطی به یک نامه ی  خداحافظی و یا به هم زدن ندارند.

قهرمان حق دارد آشفته شود و به هم بریزد. 

اگر خیلی ساده عنوان شده بود که:

"ریچارد گرامی!

دیگر دوست ندارم با تو باشم و از تو خوشم نمی آید."

یا این که:

" من شوهر داشته ام و تازه فهمیده ام که شوهرم زنده است و به من نیاز دارد."

خوب، داستان تمام شده بود! دیگر تعلیقی در کار نبود و باید The End  را می دیدیم.

اما به نظر می رسد که روی تک تک واژگان کار شده تا حس تعلیق و برآشفتگی را زنده نگه دارد.

ما تصویر همراه قهرمان را داریم. 

به خوبی به نظر می رسد که او نماد خرد در برابر عشق و شاید هم آشفتگی است.

برای همین هم روبروی او قرار می گیرد و چه خوشحال می شویم که خرد بر عشق پیروز می شود.

همراه، قهرمان را به داخل قطار می کشد و همانند یک فرشته ی نگهبان دستش را بر روی شانه ی قهرمان می گذارد تا او از جا به در نرود.

کاغذ به میان باران پرت می شود و قهرمان در میان دود و باران محو می شود.

پشت دود، قهرمان در میان کافه نشسته و غرق در افکار و خاطره های دور است. 

سکانس در دود تمام شده اما هنوز چیزی از آن مانده است.

بزرگان ادب به آن "ردالمطلع" می گویند.

"تکرار مصرع آغازین در مصرع پایانی"

اینجاست که دوباره لیوان بر زمین می افتد.

"تکرار نمای آغازین در نمای پایانی"

اما این بار؛ همراه قهرمان (نماد خرد) هست تا آن را از زمین بردارد.

این خیلی مهم است.

یک فیلم بین حرفه ای، همین جا پایان فیلم را حدس خواهد زد.

در این بازی، خرد بر عشق پیروز خواهد شد.

**********

با سپاس از همگی، در کنار تشکرکه بیانگر لطف شماست، دیدگاه ها و نظرهای مثبت و منفی خود را هم به کاپیتان هدیه کنید!