تا به حال فیلمها و یا سریال های ایرانی را زیاد پیگیری نکرده ام و یا به عبارت دیگر خیلی جدی به دنبالشان نبودم. حداقل نه به اندازه سایر دوستان هنردوست این کافه. بنابراین زیاد نمی توانستم فعالیتی در این بخش داشته باشم. اما امروز قصد دارم از یک سریال طنز ایرانی صحبت کنم که بسیار بر من اثر گذاشت. نکته جالب اینکه در بین ژانرهای سینما کمدی هیچوقت اولویت من نبوده و نیست اما با این وجود تاثیری که سریال زیر آسمان شهر ۱ روی من گذاشت آنقدر زیاد بود که به جرات می توانم بگویم طی بیست سال گذشته جستجو هایم در پی یافتن طنزی تاثیر گذار همواره بی ثمر بوده است! اشتباه نکنید. من همیشه فکر می کنم که بهترین طنزکار ایران مهران مدیری است. کارگردان و بازیگری که نه تنها در گرفتن خنده از دیگران تخصص دارد بلکه معضلات و شرایط مردم کشورش را به خوبی شناخته و آنها را به شکلی زیر پوستی به خودشان منتقل می کند اما با این وجود کارهایش آن تاثیر عاطفی و ماندگاری را که باید بگذارد حداقل در من یکی نگذاشته است.

سریال زیر آسمان شهر ۱ تقریبا همان روندی را طی می کرد که پیش از آن سریال های چون همسران و دنیای شیرین در آن قدم نهاده بودند. یکی از خلاقیت هایی که در آن سریال ها به کار گرفته شده بود شوخی با ژانر وحشت بود! در بعضی از قسمتها بیننده احساس می کرد که کاراکترها حتی در منزلشان نیز احساس امنیت نمی کنند. کاری که زیر آسمان شهر نیز در ادامه انجام داد. شنیدن صداهای تق تق و یا عجیب و غریب، دیدن انسانهای مشکوک و شک و شبه ای که بین ساکنین ساختمان نسبت به یکدیگر شکل می گرفت زمینه ای بودند برای شکل گیری یک سری موقعیت های طنز ناب که از بطن آنها تلنگری به مشکلات فرهنگی و اجتماعی نیز زده می شد.

نکته دیگری که زیر آسمان شهر از آن سریال ها وام گرفته بود آمیختن غم و شادی به عنوان یک واقعیت زندگی بود. شخصیت های سریال گاهی می خندیدند و گاهی نیز اشک می ریختند. من فکر می کنم از پس چنین ساختاری این مفهوم بیرون می آید که هر حرفی که آنها در سریال می زدند جدی بود ولو اینکه به شوخی بیان شود. انگار که سازندگان سریال می خواستند به ما بگویند که ما داریم شوخی می کنیم اما شما جدی بگیرید! آن چه که ما نشانتان می دهیم ‌آینه ای است برای اینکه بتوانید بهتر خودتان را ببینید تا بهتر بتوانید در پی اصلاح خودتان بر آیید. با این وجود این بی انصافی است که سریال زیر آسمان شهر را تقلیدی از سریال همسران بدانیم. چرا که با وجود عناصر مشترکی که بینشان پیدا می شد آنقدر متفاوت بود که می توان گفت هویت کاملا مستقلی به خود گرفته است. به طور مثال خوشبختانه بازیگران کمتر به شکل تئاتری بازی می کردند.

البته نمی توان منکر شد که اشکالاتی نیز در این سریال به چشم می خورد. شلوغی و داد و بیداد بیش از حد بازیگران گاهی آزاردهنده می شد. البته هیاهو معمولا امری طبیعی در اکثر آثار کمدی دنیاست ولی در فیلمهای کمدی ایرانی به حداکثر خود می رسد. و یا به طور مثال با وجود شخصیت پردازی های خوب اما هویت چندان روشنی برای کاراکترها شکل نگرفته بود. شخصیت ها گاهی بسیار دغلباز بودند و گاهی نیز تبدیل به خوش قلب ترین آدم های دنیا می شدند! این اشکال را کمتر در سریال های مهران مدیری می بینیم. در آثار مهران مدیری هویت کاراکترها بیشتر مشخص است و آدم بدها و آدم خوبها را راحت تر می توان تفکیک کرد. قسمتهای سفارشی و تحمیلی نیز کمتر در آثار مدیری نمود پیدا می کنند. از دیگر امتیازات این کارگردان این است که معمولا به ساخت سری دوم آثارش روی نمی آورد و سعی می کند که همیشه نوآوری به خرج دهد. اشتباهی که اما مهران غفوریان انجام داد.

هنگامی که سری اول سریال زیر آسمان شهر به پایان رسید اگر چه سریال در قسمت های انتهایی دچار افت و کلیشه شده بود اما خودم از شنیدن ساخت سری دوم آن بسیار خوشحال شده بودم ولی وقتی چشمم به سری دوم آن افتاد متوجه شدم که خیر قرار نیست حال و هوای فصل اول دوباره تکرار شود. کلا در همه جای دنیا وقتی قرار می شود ادامه یک اثر ساخته شود سازندگان دو راه بیشتر پیش و رو ندارند. یا سریال را با همان گروه اول و همان شکل داستان پردازی و ساختار ادامه دهند که در این صورت به سرعت گرفتار کلیشه می شوند و یا تغییر اساسی در سریال بدهند که در این صورت خاطرات زیبای بینندگان را خدشه دار می کنند. بینندگانی که سریال محبوب شان را به یک شکل شناخته اند به سختی می توانند بپذیرند که این سریال جدید دنباله سریال محبوب شان است. به هر حال مهران غفوریان دوباره اشتباه خود را تکرار کرد تا با ساخت سری سوم سریال، آن مسیر پیشرفتی که به سختی راهش را پیموده بود بر خود ببندد! جدیدا نیز که ادعا کرده بود قرار است فصل چهارم سریال زیر آسمان شهر را بسازد که البته انگار منتفی شده است.

امروزه مشهورترین آدم زیر آسمان شهر رضا عطاران است که آن زمان خیلی مشهور نبود و در این سریال نیز به عنوان فیلمنامه‌نویس فعالیت می کرد. بعدا او به شهرت بیشتری دست پیدا کرد و آثار خودش را ساخت اما حتی او نیز هیچگاه به حال و هوای زیر آسمان شهر نزدیک نشد.

حالا که اینهمه از سریال زیر آسمان شهر نوشتم حیف است یادی از آهنگ زیبای این سریال نکنم. من معتقدم آهنگ تیتراژ این سریال که ساخته مهدی غفوریان برادر مهران و با صدای امیر تاجیک بود یکی از زیباترین آهنگ هایی است که در طول تاریخ برای یک سریال ساخته شده است! وقتی برای اولین بار این آهنگ را شنیدم حس عجیبی داشتم و حالا پس از گذشت حدود بیست سال همچنان همان حال و هوا را برایم تداعی می کند.

با زیر آسمان شهر ۱ می شد لبخند زد در حالی که چشمها می گریستند. می شد خندید و در عین حال استرس گرفت و دنبال کشف معما بود!  می شد تحت تاثیر انسانیت کاراکترها قرار گرفت و همزمان با لبخند در دل تحسین شان کرد. چگونه شد که دیگر کسی به سمت ساخت اینگونه طنزها نرفت. نه دوستان، منظورم تقلید و بازی های تکراری نیست, (اتفاقی که متاسفانه زیاد شاهدش هستیم) بلکه سریالی نو با هویتی مستقل اما با همان المان های زیبای مشترک. آن زمان نوجوانی دبیرستانی بودم و به هیچ عنوان فکرش را نمی کردم بعد از گذشت این همه سال بگویم که من بیست سال است طنز ندیده ام. لااقل نه آن طنزی که مرا دگرگون کند و تا سالهای سال در گوشه ای از ذهنم سکنی گزیند!