امروز در یادداشتی که در جستار برگمان گذاشتم, از استاد بهرام بیضایی گفتم و فیلمنامه ی پرده ی نئی. داستانی که در روزگاران قدیم در شهر ری می گذرد؛ دردنامه ی دختری به نام ورتا که تنها فرزند پدری بود دبیر که مردان جوان را حکمت و دانش می آموخت و مادری فرزانه و اهل مطالعه و کتاب که دلخسته از انحصار دانش در دست مردان, ورتا را می گفت: مرا پسری نیست تا این علم وی را بیاموزم. تو آن را چون راز نگه دار, که از دیرزمان گفته اند پنهان کن زرت را و راهت را و اندیشه ات را.

وقتی گرد پیری بر سیمای پدر می نشیند و نور از دیده اش می رود و شاگردان از گردش پراکنده می شوند, زلزله ای دیوار خانه ای را که مهد دانش و فرزانگی بود خراب می کند و پدر به ناچار پیشنهاد مرد توانگری را می پذیرد که در ازای تعمیر خانه, دنگی از آن را بر می دارد. مرداس, تاجر آزمند ورتا را چون گنجی در خانه ی پدر می یابد و او را خواستار می شود. ورتا به پدر و مادر نمی گوید  که مرداس را دوست نمی دارد, که آنچه می کند برای نجات خانه است.

در زیر چند دیالوگ ماندگار از این فیلم نامه را تقدیم حضورتان می کنم:

مرداس: عزیز جانم ورتا, امروز بزرگ ترین هدیه ای را به تو می دهم که شوهری به نوعروس اش می دهد. چی خیال می کنی؟ طلا؟ نه, قابل تو نیست. نقره؟ چه ارزشی دارد؟ خانه یا باغ؟ - برای تو کوچک است! نمی توانی حدس بزنی ورتا؛ من امروز اسم تو را عوض می کنم. از امروز تو دیگر ورتا نیستی؛ ام جابری!

ورتا جا خورده می نگرد و نمی فهمد. مرداس توضیح می دهد.

مرداس: جابر نام پدرم بود که پسر را می بخشم [خوشنود دست ها را به هم می مالد] از امروز ورتا را فراموش می کنیم.

ورتا: ورتا را - فراموش می کنیم؟

مرداس: به خاطر پسرم

ورتا: کدام پسر؟ پسری که روی جهان ندیده؟ مرا به نام او می خوانید که هنوز در خیال هم نیست؟ در حالی که من هستم؛ - و نام ام ورتاست.

مرداس: با آن نام وداع کن ام جابر!

...........

ورتا: چرا مرا از پسرم بیزار می کنی؟ از آن پسر که با کشتن من به دنیا بیاید, بیزارم!

مرداس: من اشتباه کردم. من زنی می خواهم گوش به فرمان و بی سواد. من از زن پسر می خواهم؛ حسابدان, مراقب دخل, که جای مرا در حجره بگیرد. آری, من از زن مرد می خواهم!

...........

اندکی بعد مرداس در صندوقچه ی ورتا چند کتاب را در غلاف پارچه ای می یابد و به سراغ ورتای لرزان می رود.

مرداس: تو بیماری ورتا. تو می لرزی

مستخدمان تشت آتشی پیش می آورند.

مرداس: این ها را به آتش بینداز تا گرم شوی!

ورتا: [لرزان و رنجیده] نخستین بار که مرا دیدی و نام ام ورتا بود, آیا مرا با کتاب ندیدی؟

مرداس: [خشمگین] تمام شد! [کتاب ها را در آتش می اندازد] ام جابر کتاب نمی خواند تا به غرور دانش مبتلا شود!

ورتا: [کتاب ها را از آتش می قاپد] این دانش است مرداس. دنیا بهتر می شد اگر ما بیشتر می دانستیم!

مرداس: این کتاب آیا می گوید من انبار قماش بفروشم یا سودم در صبر است؟ و نیل بیارم یا زردچوبه یا زرنیخ؟ این کتاب ها چه می گوید؟

ورتا: می گوید علت بیماری ها در روان آدمی است, نه تن!

در ناگهان باز می شود؛ ورتا بی تاب و خشمگین از در می آید - کتاب ها در بغل-

ورتا: [فریاد می زند] به من می گوید نام دیگر کن! می گویم مرداس- نام بگذار و اندیشه ی دیگر کن!