امروز وقتی داشتم گشتی در سایت های خارجی می زدم و مطالبی درباره کیفیت اینترنت می خواندم، به موضوعی برخوردم که به نظرم جالب آمد. گویا یک سری انسان ظاهراً خاطره باز مقایسه ای بین اینترنت این سالها و اینترنت سالهای دور کرده بودند و به این نتیجه رسیده بودند که اینترنت در گذشته جذاب تر و سرگرم کننده تر بوده است. من هم تا حدی با آنها موافق هستم. گفتم بد نیست اینجا هم اشاراتی به این گفتگوها داشته باشم.

گفته می شد که در سالهای واپسین دهه نود میلادی و چند سال بعدش اینترنت فضایی کاملاً مجزا از دنیای واقعی انسان ها داشت. به شکلی که مردم وقتی خسته از سر کار و یا مدرسه بر می گشتند، برای فرار از زندگی روزمره شان چند ساعتی را پشت کامپیوتر و اینترنت می نشستند تا کمی تفریح کنند‌. هر کاری که در اینترنت انجام می دادند همانجا باقی می‌ماند و ربط چندانی به دنیای واقعی شان نداشت. امروزه اما مخصوصاً با در دسترس بودن گوشی های هوشمند، اینترنت جزو لاینکف زندگی آدمها شده و انسان ها حتی برای انجام کارهای روزمره شان نیز از آن استفاده می کنند. به نوعی فضای مجازی دیگر بخش مهمی از روزمرگی انسان ها محسوب می شود. با توجه به اینکه من در نیمه ابتدایی دهه هشتاد شمسی و به عبارتی بالغ بر بیست سال قبل با اینترنت آشنا شدم، این تفاوت را به خوبی احساس می کنم.

سیستم اینترنت در آن زمان بیشتر به گونه ای بود که مشترکین معمولاً با افراد غریبه در رابطه می شدند. این خاصیت مخصوصاً توسط چت روم ها گسترش یافته بود و این تجربه کاوش گرانه‌ ای به شمار می رفت. چرا که می شد به شکل گسترده با انسانهایی صحبت کرد که در شهرها و حتی در کشورهای دیگر زندگی می کردند و آنها را شناخت. این تجربه در دنیای واقعی یا اصلأ میسر نبود و یا بی نهایت عمل دشواری به حساب می‌آمد. امروز اما سیستم اینترنت به گونه ای شکل گرفته که بیشتر مردم با دوستان و آشنایان خود در رابطه باشند. حتی خیلی از مردم پشت اینترنت تنها با کسانی صحبت می کنند که آنها را از نزدیک می شناسند.

نکته جالب اینکه بعضی ها اینترنت ابتدایی را به غرب وحشی شباهت داده بودند. به این معنا که فضای نت در آن‌ زمان به اندازه امروز قانونمند نبود و تا این اندازه کنترل نمی شد. اینترنت بیشتر در دست مردم بود و آنها فکر می کردند که بالاخره فضایی را پیدا کرده اند که می توانند آزادانه هر کاری که دوست دارند انجام دهند. افراد برای عضویت در سایت های مختلف ملزم به وارد کردن نام و اطلاعات واقعی شان نبودند. جستجوها و اکتشافات حالت اسرارآمیز تری داشتند. اکثر کارهای اینترنتی نیز با ایمیل صورت می گرفت. امروزه فضای مجازی در دست شرکتها افتاده و حتی جستجوی گوگل نیز کارایی گذشته را ندارد. چرا که اولین نتایج جستجو معمولاً یا تبلیغات کالاها هستند و یا سایت هایی مانند کورا و ردیت که اساساً برای پروپاگاندای سیاسی و یا فرهنگی و اجتماعی به کار گرفته می شوند و سایت های شخصی معمولاً در رده های بسیار پایین تر سرچ گوگل نشان داده می شوند. حضور ربات ها نیز به مراتب افزایش پیدا کرده و دیگر نمی توانید مطمئن باشید که محتوای وب ها توسط انسان قرار داده شده اند یا خیر؟ کلا اینترنت نیز مانند دنیای واقعی فضایش تجاری گشته و سلبریتی ها نیز مدام در حال فالوور جمع کردن و رقابت با این و آن هستند. در حالی که قبلاً اکثرا سایت شخصی داشتند. البته در گذشته حضور آنها در شبکه های اجتماعی جذاب می نمود. چرا که این نوید را به مردم می داد که می توانند ارتباط نزدیک تری با آنها برقرار کنند. اما در نهایت مشخص شد که سلبریتی ها همچنان تنها به ارسال عکس و پست های کوتاه مبادرت می کنند و علاقه ای به اینکه ارتباط نزدیک تری با طرفداران شان داشته باشند ندارند.

می توان گفت که هیچکس دلتنگ اینترنت کند آنزمان و کیفیت پایین ویدئوهاش نمی شود. امروز هم سرعت ها بالاتر است و هم محتوای بیشتری برای دیدن وجود دارد. ضمن اینکه به هرحال آن سالها اینترنت پدیده ای نسبتاً جدید به شمار می رفت و اینهم از دلایلی بود که جذابیت بیشتری برای مردم داشته باشد.

این را هم باید در نظر گرفت که فضای مجازی نه به صورت یکباره که کم کم دستخوش تغییر شده و می شود. به طوری که بعضی از شرایط اینترنت امروز در گذشته هم بوده و بعضی از کارهایی که در گذشته انجام می شده را امروز نیز می توان انجام داد. اما انسان ها معمولا به سمتی سوق پیدا می کنند که سیستم برایشان در نظر گرفته است و نمی توان منکر شد که سیستم این سالهای فضای مجازی کاملا در تضاد سیستم آن سالهایش در حرکت است! البته کافه کلاسیک از معدود فروم هایی هست که به لطف مدیران کارامدش سیستم پیشینش را همچنان حفظ کرده تا دوستان قدیمی بتوانند به شکلی صمیمانه از حضور هم استفاده کنند‌‌.

به هرحال در سالهای نخستین، اینترنت نیز مانند هر پدیده نوظهور دیگری، مراحل آزمایشی را از سر می گذراند و اما بعدها تصمیم بر آن شد که فضای مجازی کمتر شخصی شود و مردم قدرت اصلی آن نباشند تا هم شرایط جنایت و انجام کارهای خلاف کاهش یابد و هم شرکتها سود بیشتری به جیب بزنند و همچنین تبلیغات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی از تلویزیون و روزنامه و ... تا حد زیادی به سمت فضای مجازی کشیده شوند. هر چه که هست دوران غرب وحشی مجازی با تمام لذتهایش خیلی زود به پایان رسید و بسیاری از علاقمندان نوستالژیک را در حسرت خودشان تنها گذاشت!