Titans

با سلامی دوباره به شما خوبان و با سپاس از استاد منصور عزیز بابت محبت بی دریغ شان و نکات ارزشمندی که متذکر شدند, در این پست به بررسی تیتان ها خواهیم پرداخت:

تیتان ها, که گاه آن ها را ایزدان مِهتر می نامند, با قدرت و قامتی هم تراز با زادگان پیشین اورانوس و گایا, اما با کرداری که به ویرانگری هیولاهای قبلی نبود و بعدها حتی در خدمت نسل بشر قرار گرفت, پا بر گستره ی خاک نهادند. اگر نیک بیندیشیم زایش چنین موجودات هولناکی از مادرِ زمین دور از انتظار نبود, چرا که آن ها در روزگار نوپایی دنیا از دل گودال های ژرف و تاریک زمین قدم بر پهنه ی زندگی نهادند. اما نسبت دادن آن ها به آسمان قدری دور از ذهن است. به هر روی, یونانیان بر این باور بودند که پردیس, پدر چندان مهربانی برای فرزندان هول انگیز خویش نبود. او از آن موجودات صد دست و پنجاه سر نفرت داشت و آن ها را با این که پسران خودش بودند, پس از تولد در جایی مخفی در دل زمین زندانی می کرد. البته او تیتان ها و سیکلوپ ها را آزاد گذاشته بود که این موضوع, خشم مادر زمین را برانگیخت.

Cronus یا Saturn

گایا برآشفته از این تبعیض, از فرزندان خویش یاری خواست تا بر علیه اورانوس سر به شورش بردارند. در این میان, تنها جوان ترین تیتان جسارت مقابله با پدر را در خویش دید: کرونوس (Cronus/Cronos/Kronos). او در کمین پدر نشست و اورانوس را به سختی زخمی کرد. غول ها (Giants), چهارمین نسل از هیولاها, از خونی که از تن زخم خورده ی اورانوس بر روی گایا (زمین) جاری شده بود, بوجود آمدند. علاوه بر آن ها, ارینوئس ها (Erinyes) نیز از همین خون آفریده شدند که گاه به آن ها, ایزدبانوان دوزخ می گفتند. فیوری ها (Furies) یا دیراها (Diraes) نام هم سنگ های این ایزدان انتقام جو در اساطیر روم است. آن ها را که وظیفه ی مجازات گنهکاران را بر عهده داشتند, "کسانی که در تاریکی گام بر می دارند" می خواندند و دارای چهره هایی بی نهایت  دهشت بار بودند: به جای گیسو, مارانی مهیب بر دوش شان پیچ و تاب می خوردند و چشمانی داشتند که به هنگام گریستن از آن ها خون جاری می شد. به تدریج هیولاهای دیگر از گستره ی گیتی بیرون رانده شدند, اما ارینوئس ها نه. تا زمانی که گناه در دنیا وجود داشت, آن ها نیز حضور داشتند و به شکار گنهکاران می پرداختند.

Erinyes

از آن پس برای مدتی دراز و نامعلوم, کرونوس که در اساطیر روم با نام ساتورن (Saturn) شناخته می شود, همراه با خواهرش, ملکه رئا (Rhea) که در اساطیر روم Ops نام دارد, بر دنیا حکومت کرد.

از دیگر تایتان های نامدار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اکئانوس (Ocean یا Oceanus) تیتانی که تجسم رودخانه ای بود که یونانیان می پنداشتند دورتادور زمین حلقه زده است؛ خواهر و همسر او, تتیس (Tethys)؛ هیپریون (Hyperion) پدر خورشید, ماه و سپیده دم؛ امنموسینی (Mnemosyne) که به معنای حافظه است؛ تمیس (Themis) که معمولا آن را به عدالت تعبیر می کنند؛ و یاپتوس (Iapetus) که اهمیت او به خاطر پسران اش اطلس (Atlas) و پرومته (Prometheus) است.

Oceanus

سرانجام یکی از پسران اورانوس, یعنی زئوس (ژوپیتر در اساطیر روم) که مقدر بود فرمانروای آتی آسمان و زمین شود, بر علیه او شورید. زئوس برای این نافرمانی, دلیل خوبی داشت. در پس زخمی که کرونوس به پدر خویش وارد کرد, اورانوس در بستر مرگ دردناک خویش به کرونوس هشدار داد همان طور که او بر علیه پدرخویش شورید, روزی یکی از فرزندانش, به حکم سرنوشت او را از تخت به زیر خواهد کشید. کرونوس برای مقابله با این تقدیر شوم هر یک از فرزندانش را به محض تولد می بلعید.

رئا به هنگام زادن زئوس, فرزند ششم خود, او را پنهانی به جزیره ی کرت منتقل کرد و به جای نوزاد, تکه سنگی پیچیده در قنداقه را به کرونوس تقدیم نمود و کرونوس هم که متوجه این حیله نشده بود, تکه سنگ را به جای فرزند تازه زاده اش بلعید. بعدها که زئوس بزرگ شد, با کمک مادربزرگ خود گایا, کرونوس را واداشت تا معجونی تهوع آور را بنوشد و در پی آن, تکه سنگ را همراه با پنج فرزند پیشین بالا بیاورد. بعدها سنگ به معبد دلفی منتقل شد و مدت های دراز پس از این ماجرا, جهانگردی نامدار به اسم پائوسانیاس, که در حدود سال 180 میلادی از دلفی دیدن نمود, از تکه سنگی نه چندان بزرگ یاد کرد که راهبان دلفی هر روز آن را با روغن اندود می کردند.

با برافراشته شدن پرچم شورش, نبردی سخت به نام تیتانومکی (Titanomachy) یا نبرد تیتان ها در تسالی درگرفت. این جنگ که ده سال به طول انجامید, بین ساکنین کوه اوتریس یعنی کرونوس و برادران اش تیتان ها از یک سو و المپ نشین ها, یعنی زئوس همراه با پنج خواهر و برادرش از سوی دیگر درگرفت؛ جنگی که تقریبا دنیا به به ویرانه ای بدل ساخت.

تیتان ها به دو دلیل شکست خوردند, اول این که زئوس هیولاهای صد دست را از زندان رهاند و آن ها را واداشت تا با سلاح های مرگبار خویش, تندر, آذرخش و زمین لرزه, به جنگ بپردازند و دیگر آن که پرومته ی خرمند, پسر تیتان یاپتوس, به جبهه ی زئوس پیوست.

رومی ها بر این باور بودند که وقتی ژوپیتر , نام زئوس در لاتین, بر سریر سروری تکیه زد, ساتورن, یا همان کرونوس, به ایتالیا گریخت و عصری طلائی که همان روزگار صلح و نیکبختی کامل بود را بنیان نهاد و این روزگار بهروزی تا زمانی که او حکمرانی می کرد, برقرار باقی ماند.

در پی پیروزی, زئوس شکست خوردگان نبرد را به سختی مجازات کرد.

آنها در مغاکی گود در دل زمین, یعنی در تارتاروس به زنجیرهای گران به بند کشید. ژرفای تارتاروس از سطح زمین به قدر فاصله ی زمین از آسمان بود. اگر سندان نقره ای را از آسمان به زیر می افکندند, نه روز و نه شب راه می پیمود و در روز دهم به زمین می رسید. باز اگر این سندان از سطح زمین رها می شد و نه روز و نه شب راه می پیمود, روز دهم به قلمروی تارتاروس با حصارهای برنزی می رسید.

مجازات اطلس, برادر پرومته و پسر دیگر یاپتوس حتی سهمگین تر از این بود. او محکوم شد تا:

برای ابد بر گرده ی خویش تاب آورد

بار گران زمین

و تاق بلند آسمان را

بر شانه های اش نهادند ستون سترگی را که زمین و آسمان را از هم جدا می ساخت

باری که تاب آوردن اش آسان نبود

اطلس با این بار گران تا ابد بر درگاه سرایی ایستاده که در شولای ابر و تاریکی پیچیده, جایی که شب و روز به هم نزدیک می شوند و به دیدار هم می شتابند؛ سرایی که هرگز شب و روز را با هم در خویش گرد نمی آورد. بلکه همواره یکی از آن قدم بیرون می نهد تا به دیدار زمین برود و دیگری در خانه به انتظار ساعتی می نشیند که سفر خویش به زمین را آغاز کند. یکی, روز با نوری که زمینیان آن را از دور به تماشا می نشینند و دیگری, شب که در دستان خویش خواب, برادرِ مرگ را نگاه داشته است.

زئوس اما با وجود در هم شکستن تیتان ها, پیروز بی همآورد نبرد نشد. چرا که گایا آخرین و هول انگیزترین زاده ی خویش را به دنیا آورد؛ موجودی هراسناک تر از تمامی فرزندان پیشین او که تایفون (Typhon) نام داشت:

هیولایی سوزان با یک صد سر

که در برابر تمامی ایزدان قد برافراشت

مرگ از میان آرواره های ترسناک اش زوزه می کشید

و از چشمخانه اش,  برقِ آتشی تابنده  بر می جست

اما زئوس اینک تندر و آذرخش را چونان سلاحی در چنگ داشت, جنگ افزارهایی که دست هیچ کس جز او بدان ها نمی رسید. او با این سلاح ها بر تایفون یورش برد:

تازیانه ای که هرگز فرو نمی خفت,

تندری آتشین دم

که در قلب تایفون زبانه آتش برافروخت.

توان او به خاکستر بدل شد

و اینک او چون موجودی بیکاره بر کرانه ی کوه اِتنا خفته است

کوهی که گهگاه از آن رودهایی ا ز گدازه های خونرنگ فوران می کند

و با آرواره های سهمگین, زمین های هموار سیسیل را

که از آن, میوه های خوشآیند  سربرداشته اند, می بلعد

و این, خشم تایفون است که می خروشد و سر ریز می شود

با پرتابه هایی از دَم آتشین او

بعدها تلاش دیگری برای به زیر کشیدن زئوس انجام گرفت: غول ها قیام کردند و نبرد گیگانتوماکی (Gigantomachy) را آغاز نمودند. اما این بار قدرت ایزدان بسیار بیشتر شده بود و هرکول نیرومند که پسر زئوس بود نیز به یاری شان شتافت. غول ها شکست خوردند و به دل تیره ی تارتاروس رانده شدند. قدرت های تابنده ی پردیس نشینان بر نیروهای جانورخوی زمین چیره شدند و از آن پس زئوس و خواهران و برادران اش اربابان بی رقیب تمامی هستی نام گرفتند.

تا آن زمان هنوز بشری آفریده نشده بود. اما جهان که اینک از وجود هیولاها پالوده شده بود, می توانست پذیرای نسل بشر باشد. حال پهنه ی گیتی جایی آرام و ایمن بود, بی آن که هراس سربرداشتن نابهنگام تیتان یا غولی آرامش آن را برآشوبد.

در پست بعدی با المپ و ایزدان ساکن در آن بیشتر آشنا خواهیم شد و در گفتاری جداگانه به پرومته و نقش درخشان او در آفرینش بشر اشاره خواهد شد.

ارجاعات سینمایی:

کرونوس:

Cronos یک فیلم ژانر وحشت محصول سال 1993 کشور مکزیک, به نویسندگی و کارگردانی گیلرمو دل تورو

فیوری:

فیلم Fury که در ابتدا به نام The Samaritan شناخته می شد, فیلم درام جنایی محصول سال 2012 کشور آمریکا, به کارگردانی دیوید ویور

Fury فیلمی با مضمون فراطبیعی محصول سال 1978 کشور آمریکا, به کارگردانی برایان دی پالما

فیلم Furies یک فیلم وسترن محصول سال 1950  کشور آمریکا, به کارگردانی آنتونی مان

فیلم Fury یک فیلم درام محصول سال 1936 کشور آمریکا, به کارگردانی فریتز لنگ

فیلم Fury یک فیلم صامت محصول سال 1923 به تهیه کنندگی و نقش آفرینی ریچارد بارثلمس و کارگردانی هنری کینگ

هیپریون:

هیپریون نام یک کشتی فضایی فرانسوی در فیلم The Island at the Top of the World محصول سال 1974 شرکت والت دیسنی است.

هیپریون نام پادشاهی است در فیلم Immortals محصول سال 2011 کشور آمریکا به کارگردانی تارسم سینگ

امنموسینی:

نام یکی از شخصیت های فیلم موزیکال Xanadu محصول سال 1980 کشور آمریکا به کارگرانی رابرت گرین والد

اطلس:

Atlas, فیلمی محصول سال 1961 کشور آمریکا به کارگردانی راجر کُرمن