درود دوستان

رنگی کردن یا نکردن، مسئله این است

طبق معمول درباره این مهم هم بین علما اختلاف نظر هست، اما من بعنوان یه بیننده ساده ترجیح می دم فیلم سیاه و سفید همون سیاه سفید بمونه و رنگ آمیزی نشه. چرا؟ چون با رنگی کردن اولا اصالت فیلم خدشه دار میشه، دوم اینکه خیلی از مفاهیم که مد نظر کارگردان بوده و حتی برای تاکیدش در فیلمبرداری سیاه و سفید از تکنیک خاصی استفاده شده با رنگی شدن ممکنه لوث بشن. از همه بدتر چیزهای جدیدتری که اصلا شاید تو ذهن کارگردان خدابیامرز یا توی سناریو نبوده با رنگ آمیزی مصنوعی به بیننده القا می شن!

یکی از مخالفان صاحب نظر مرحوم راجر ایبرت در سایت خودش به قلم مبارک درباره همین رنگی کردن کازابلانکا مقاله ای داره و تیتر جالب و دوپهلویی هم براش زده. بد نیست مروری کوتاه داشته باشیم:

'Casablanca' gets colorized, but don't play it again, Ted

داستان همون داستانه ...جنگی میان عشقُ... تجمل در میانه

نهم نوامبر 1988 رو باید یکی از غم انگیزترین روزهای تاریخ سینما دونست روزی که تد ترنر نسخه رنگی شده کازابلانکا رو به اکران می گذاره. غمبار چون ثابت می کنه هیچ فیلمی حتی فیلمهای فاخر کلاسیک که کمپانی ترنر تولید کرده از هجوم امواج ابتذال گانگسترهای گرافیتی کامپیوتری او در امان نیستن!

اینگرید برگمن: پاریس رو یادت میاد؟

همفری بوگارت: با تموم جزئیاتش یادمه. آلمانها خاکستری پوشیده بودن. تو آبی تنت بود...

اینجوری رنگ لباس برگمن آبی میشه همرنگ چشماش. چندتا چیز میز هم دور و برش آبی رنگ می زنن تا نمای کلی جذاب بشه. فقط رنگ لباس بوگارت چون قید نشده و در فیلم اصلی به خاکستری می زنه بر اساس سلیقه شخصی رنگ آمیزی می شه.

این نکته رو باید در نظر بگیریم که رنگها رزونانس احساسی در ما ایجاد می کنن 1* مثلا گروه قرمز هوس برانگیز هستندو زردها امیدبخش. پس حتی یک پالت کنترل شده و مناسب رنگی هم می تونه باعث سرگشتگی بیننده ها بشه مخصوصا که برای فروش بیشتر و سودجویی گاهی درخشندگی رنگها رو هم بطور اغراق آمیز بالا می برن. باید دید در نبرد بین عاشقان فیلم اصیل و تجمل گرایی سودجویانه کدوم برنده می شن. هرچند ترنر در مصاحبه اش اعلام کرد بزودی ورژن رنگی شده کازابلانکا رونمایی میشه و جوری رنگ شده که دیگه کسی رغبت نمی کنه نسخه اصلی رو ببینه! (بقیه فیلمهاش هم به نوبت در صف رنگی شدن قرار دارن.2*)

اما مسئله رنگ فقط مهم نیست. مسئله حفظ هویت یک اثر اصیله. کسی که از فیلمهای رنگ شده خوشش میاد بد ذائقه است.اگر اصرار به دیدن فیلمهای رنگی شده دارید درواقع چرایی فیلم رو زیر سوال می برید.

فرض کنید برای بار اول و آخر می خواید یک فیلم اصیل رو ببینید اگه نسخه رنگی شده اش رو تماشا کنید هیچوقت تاثیر اصلی فیلم واقعی رو تجربه نخواهید کرد.

مطمئنم عده ای معتقدن رنگی کردن باعث بالا رفتن کیفیت فیلم سیاه و سفید میشه و جزییاتش رو نمایانتر می کنه اما با احترام به این افراد باید بگم نظرشون اندیشمندانه نیست. استاندارهای اینا برای دیدن یه فیلم چیه؟ از چه چیزی و چرا لذت می برن؟ فیلم خاص برای اونا چه مفهومی داره؟ مگه تا حالا از دیدن فیلمهای سیاه و سفید لذت نمی بردن؟ به فرض جزییات صحنه بیشتر نمایان بشه به مفهوم و پیام فیلم اضافه می کنه؟

نورپردازی و استفاده از تکنیک سایه در فیلم سیاه و سفید حرف اول رو می زنه بدون اینا فیلم سیاه و سفید به یک تاری گنگ تبدیل میشه.

فیلم بدنام هیچکاک رو در نظر بگیرید سکانسی که گرانت صفحه گرامافون ضبط شده مکالمات پدر و دختر رو میذاره. مدرکی محرمانه و مهم دال بر نقش برگمن در جاسوسی پدرش برای نازیها. در ابتدای شات گرانت فکر می کنه برگمن هم جاسوسه... در وسط شات با توجه به روند مکالمات دودل میشه و در پایان مطمئن میشه برگمن بی گناهه. هیچکاک ابتدا برگمن رو در یک سایه پس زمینه در اتاقی نیمه تاریک نشون میده. همونطور که داره به سمت در میاد نیمی بیشتر توی نور قرار می گیره در وسط شات نیمی از بدنش در تاریکی و نیمی در روشناییه و درپایان کار که گرامافون بی گناهی اونو تایید کرده نور هم بر این معصومیت صحه می ذاره و تمام بدنش در آستانه در روشن میشه. نور پردازی پایه گذار یک قضاوت اخلاقی شده در حالیکه رنگ آمیزی نه تنها چیزی رو عوض نمی کنه بلکه حتی می تونه با انگیزشهای عاطفی مایه سردرگمی بشه و خلوص نور کلاسیک رو از بین ببره.

در کازابلانکا هم شخصیت بوگارت در طول فیلم با نور پردازی متحول میشه. اول فیلم او مردی سودجو و بدبینه با اومدن برگمن بخاطر خیانتی که زن در حقش کرده بی رحم میشه و در پایان فیلم و آگاهی بیشتر از جریان ازدواج برگمن و پل هنرید، او به مردی ایده آلیست تبدیل میشه. چهره بوگارت در صحنه های ابتدایی معمولا تحت الشعاع یک منبع مشخص نور مثل نور چراغ یا کبریت یه رگه تیز نورانی داره که نشانی از خطاکاریه. صورتش به ندرت یکدست روشن دیده میشه. چهره برگمن هم اغلب در سایه است تا شک و شبهه انگیز باشه. اما با رنگ آمیزی تمرکز روی نور از بین می ره کنتراست بین نواحی روشنتر و تاریکتر کاهش پیدا می کنه و فیلم بجای دراماتیک تر شدن، ملایمتر میشه. در واقع رنگها درامی رو که بوسیله نورپردازی ایجاد شده از بین می برند.

خلاصه اینکه:

1) یک فیلم سیاه و سفید یک اثر قانونی، مصوب و زیبا در صنعت تصاویر متحرکه و احساسات و جلوه هایی رو ایجاد می کنه که نمیشه جور دیگه بدستش آورد.

2) رنگی کردن با تولید یک فیلم رنگی متفاوته. یک اقدام دردناک برای از بین بردن فیلمهای ناب سیاه و سفیده . با یک یا چند لایه رنگ مصنوعی نورپردازی فیلم خدشه دار، جو فیلم مشوش و مفهوم فیلم آلایش پیدا می کنه و این کار کم از تخریب قانونی نداره.

-------------------------------------------------------

من مقاله رو خیلی خلاصه کردم . می تونید کلش رو در همون لینک مطالعه کنید. البته اینم در نظر بگیریم که مقاله حدود سی سال قبل نوشته شده اما حتی اگه تکنیکهای رنگ آمیزی اونقدر پیشرفت کرده باشه که اصلا نشه تشخیص داد این فیلم از اول رنگی بوده یا بعدا رنگی شده، بازم برای من فرقی نمی کنه منم مثل ایبرت رنگی نمی شم.

Don't play it again, Ted

1* در این پست خودم اشاره مختصری به این موضوع کرده بودم.

2* مصاحبه تد ترنر با نشریه لس آنجلس تایمز