مقدمه:

حتما برای شما هم دست کم یک بار پیش آمده که تماشاگر فیلمی به زبان اصلی باشید؛ فیلمی مثلا به زبان انگلیسی، فرانسوی، آلمانی... یا حتی اسپانیایی، روسی یا ژاپنی. وضعیتی که در این صورت خواهید یافت، یکی از حالات زیر است.

حالت اول: شما از زبان فیلم، هیچ نمی دانید و فیلم هم اثر متوسطی ست. در این صورت پس از دقایقی از خیر تماشای آن می گذرید. حالت دوم: شما از زبان فیلم، هیچ نمی دانید. اما فیلم یک شاهکار است و حیف تان می آید تصاویر آن را نادیده بگذارید. بنابراین آن را تا پایان تاب می آورید، اما همواره افسوس می خورید که چرا داستان و گفت و گوهای آن را کاملا نفهمیده اید و فیلم در اعماق وجودتان رسوب نکرده است. حالت سوم: شما از زبان فیلم، اندکی می دانید و ضمنا (اگر در منزل تشریف داشته باشید، نه سالن سینما) امکان بهره بردن از فرهنگ لغات، کتابها و مجله های سینمایی را نیز دارید. در این صورت، وادار می شوید در میانه ادراک شکسته و بسته خود از فیلم، گهگاه فرهنگی، کتابی، یا مجله ای را ورق بزنید و در جست و جوی آنچه نمی دانید و در لحظه ای نفهمیده اید، لحظه های گذرای دیگری را از دست بدهید. حالت چهارم: فیلم، زیرنویسی به زبان فارسی یا زبانی دیگر دارد که شما کاملا به آن مسلطید، اما باز مجبورید برای خواندن هر جمله از زیرنویس، تصاویری را از دست بدهید یا دست کم، تمرکزتان بر تصاویر فیلم کم شود... و این مشکلی ست که حتی اگر تسلطی فوق العاده بر زبان اصلی فیلم نیز داشته باشید (البته نه در حد زبان مادری) باز از آن ناگزیرید؛ و اصلا چرا راه دور برویم؟ شما زبان فیلم را کاملا می فهمید، اما دوست دارید آن را به زبان مادری خود بشنوید؛ همان زبانی که از بام تا شام به آن سخن می گویید و با شما به آن سخن می گویند. هنر دوبلاژ یا گویندگی فیلم ها به زبانی دیگر، این امکان را برای ما فراهم می سازد و ما هم اکنون در ایران، بیش از پنجاه سال است که انواع فیلم های خارجی با زبان های اصلی مختلف را به این شیوه می بینیم و از تماشای بهترین آنها لذت می بریم.

البته دوبله، مخالفان سرسختی هم دارد؛ مخالفانی نخبه گرا که معتقدند کوچکترین دخل و تصرف در هر اثر هنری، مخدوش کردن کل ماهیت آن است و اگر فیلمی را با صداهای دوبله شده ببینیم، این دیگر، اثر مورد نظر فیلمساز با آن صداها، لحن ها و کلام دلخواهش نیست. برخی نیز به کنگره بین المللی سینما در سال 1945 در سوئیس یا همایش دیگری در سال 1955 در پاریس اشاره می کنند که طی آنها، دوبله از هر زبان به زبان دیگر، محکوم و مردود شناخته شد. اما دوبلاژ پیش و پس از این همایش ها و این مخالفت های گهگاه، همچنان طرفداران و پیگیران خود را در کشورهای مختلف از جمله ایران داشته و دارد و عمدتا نیز - حداقل در نمونه های مثال زدنی - به کیفیت های هنری فیلم ها چندان لطمه ای وارد نیاورده است. دوبلاژ در یک کلام، تمهیدی برای عام تر کردن سینما، لذت بردن از فهم کامل آن و امکان بهره مند شدن تعداد بیشتری از مخاطبان ناآشنا به زبان اصلی فیلم هاست (که به همین دلیل در عرصه ای مانند تلویزیون اساسا یک ضرورت است) و این امتیازی ست که بی شک، مخالفان دوبله نیز به آن معترفند. البته اعتقاد نخبه گرایان در تغییر ماهیت هنری برخی فیلم ها به سبب دوبله از دیدگاهی دقیق و باریک بین، بی شک اعتقادی درست است، اما دو مسئله در این میان، همواره باید مد نظر باشد: نخست آنکه ماهیت دوبلاژ، بیشتر با فیلم های داستان پرداز، سرگرم کننده و کلاسیک سر و کار دارد تا فیلم های پیش رو، مدرن و اندیشمندانه ای که به جای داستان پردازی، هدف بازگویی مستقیم اندیشه یا پیامی را در سر دارند. بنابراین تغییر زبان در این دسته آثار - البته به شرط آن که هنرمندانه و با رعایت امانت دوبله شده باشند - واقعا کلیت آنها را مخدوش نمی کند. دوم آنکه بالاخره برای خیل عظیم مشتاقان سینما و ناآشنا به زبان های بیگانه، حتی در حد خواندن زیرنویس که البته آن هم راه مناسبی نیست، باید چاره ای اندیشید... و واقعا تعداد آنها که به تمامی زبان های بیگانه تسلط داشته باشند و بتوانند آثاری از کشورهای مختلف را به زبان های اصلی خود ببینند و بفهمند، چند نفر است؟ پس ذهن خود را از دوبله های نادرست و کژی های احتمالی موجود در خاطرات مان پاک می کنیم و همچنان دوبله های خوب، امانت دار، و منطبق بر فضای اصلی فیلم ها را پاس می داریم.