ساعت بزرگ The Big Clock

کارگردان: جان فارو

فیلمنامه : جاناتان لاتمر‌ براساس رمانی از کنت فیرینگ

فیلمبردار : دانیل فاپ، جان سایتز

موسیقی : ویکتور یانگ

بازیگران : ری میلاند، چارلز لاتن، مورین اوسالیوان، جورج مک‌ریدی، ریتا جانسون

محصول 1948 آمریکا کمپانی پارامونت / 95 دقیقه/ سیاه و سفید

ارل جانوت(چارلز لاتن) ، صاحب سازمان انتشارتی جانوت، طی مشاجره‌ای معشوقه‌اش پائولین یورک(ریتا جانسون) را به قتل می رساند. جانوت به پیشنهاد معاونش هگن(جورج مک‌ریدی) تصمیم می گیرد شخصی که پائولین برای تحریک حسادت او نام برده را بیابد و به عنوان قاتل معرفی کند. مسئولیت کار به دبیر بخش جنایی مجله، جورج استراد(ری میلاند) سپرده می شود. استراد همان مردیست که شب قتل را با پائولین گذرانده...

تیتراژ ابتدایی فیلم بر روی نمایی از مجلات و یک ساعت قدیمی- دو عنصر مهم در فیلم- آغاز می شود. مجله نماد محل رویداد و پیشه شخصیت های فیلم است و ساعت شی مورد علاقه شخصیت منفی داستان و ساعت آفتابی تیتراژ ابتدایی تاثیر مهمی در داستان و گره گشایی پایانی دارد. 

داستان به صورت فلاش بک و در طی یک روز و نیم روایت می شود. فیلم با نمای عمق میدان و نمایی از راهروی ساختمانی- که شبیه قاب هایی تو در توست- آغاز می شود،صحنه ای که  قهرمان داستان- مضطرب و در حال فرار- معرفی می شود . با نمایی از فراز ساختمان موسسه جانوت که ساعت 11:23 شب را نشان می دهد طی فلاش بک به روز قبل و ساعت 10:48 صبح، روایت آغاز می شود. 

جورج استراد دبیر موفق بخش جنایی با روش مختص خودش(جمع آوری اطلاعات و درج آن بر تخته سیاه و بررسی آن با تیمی از همکارانش) موفق به بازگشایی چند پرونده جنایی شده است.      

 استراد قبل از رفتن به ماه عسلی دیرهنگام، در برابر زیاده خواهی مدیر موسسه(جانوت) ناچار به استعفا شده، در دام معشوقه جانوت می افتد که می خواهد با کسب اطلاعاتی از استراد، پول بیشتری از جانوت بگیرد. پائولین در نقشی زنی اغواگر (با شخصیتی خاکستری و همدلی برانگیز) تا یک سوم فیلم حضور دارد و به طور اتفاقی طی نزاعی کلامی با جانوت توسط او به قتل می رسد. جانوت که نام مردی به نام جفرسون راندولف را از پائولین شنیده با همفکری معاونش هگن، استراد را از ماه عسل باز می گرداند تا پیگیر یافتن راندولف شود.  جستجوی شخصی در پی مظنونی که خود می داند مظنون خود اوست به تنهایی ایده جذابی است.

صحنه هایی که استراد مست کرده و همراه پائولین دنبال ساعتی سبز(رنگی که جانوت از آن متنفر است) می گردند کمی طولانی و کشدار از کار در آمده، در انتهای این گشت و گذار و در بار برت،  با تمهید دیزالو زمان وقوع رخ دادها سرعت بیشتری به خود می گیرد(نماهایی از انتشار شماره جدید مجله، جانوت منتظر، همسر و فرزند استراد که سوار قطار می شوند، مشروب خوری استراد) و با صحنه ای که استراد مست روی کاناپه در اتاق پائولین افتاده به پایان می رسد.

هگن که به اتاق پائولین بازگشته تا آثار جرم را پاک کند، در جستجوی کیف دستی پائولین چکی که خودش از طرف جانوت به او داده را بر می دارد.  برداشتن دستمال جیبی پائولین توسط هگن در این صحنه منطقی به نظر نمی رسد. دستمالی که در انتها در باز کردن گره داستان موثر است.

در 10 دقیقه پایانی فیلم با نمایی از ساعت ابتدایی از زمان گذشته و حالت فلاش بک به زمان حال برمی گردد که در ادامه گره گشایی داستان اتفاق می افتد.

فیلم با پایانی خوش به انتها می رسد و گناهکاران هم به سزای عمل خود می رسند!

ایجاد جذابیت برای تماشاگری  که از گره و معمای داستان  آگاه است کار دشواریست. چگونگی اثبات بی گناهی استراد و آشکار شدن قاتل واقعی تعلیق و کنش اصلی فیلم است. کارگردانی فارو باعث شده فیلم در عمل فاقد کشش لازم در ایجاد تعلیقی باشد که در داستان و ایده فیلم جریان دارد.

ریتم فیلم به غیر از سکانس های پایانی نسبتا کند است و در برخی صحنه ها نماهای طولانی فیلم را از ریتم می اندازد. از نکات قابل اشاره فیلمبرداری خوب فیلم است که در تشدید حس تعلیق سکانس‌های پایانی فیلم تاثیر بسزایی دارد(تعقیب و گریز، صحنه آسانسور، راهروهای طولانی و نورپردازی نیمه تاریک این صحنه ها).  جان سایتز یکی از فیلمبردارن فیلم فیلمبرداری چند نوآر مطرح دیگر را برعهده داشته است غرامت مضاعف، سانست بولوار، تعطیلی از دست رفته.

از نکات قابل ذکر فیلم بازی خوب بازیگران اصلی (ری میلاند و چارلز لاتن) است. بازی میلاند در این فیلم قابل قیاس با بازی درخشانش در آثاری چون تعطیلی از دست رفته(در نقش یک دائم الخمر) ساخته بیلی وایلدر یا ام را به نشان قتل بگیر(آلفرد هیچکاک) نیست، همانطور که جان فارو با وایلد و هیچکاک قابل قیاس نیست.  چارلز لاتن در نقش یک مدیر مقتدر و جاه طلب با چهره‌ای سرد و بی روح (با تیک هایی همچون پلک زدن یا بازی با سبیل) و در پایان شخصیتی متزلزل و مضطرب، بازی موفقی دارد. بازیگران کاراکترهای دیگر هم از عهده نقش هایشان برآمده اند، از جمله الزا لانچستر در نقش زن نقاشی بشاش که شخصیتش مایه هایی از طنز به فیلم افزوده است. در این میان نقطه ضعف اصلی بازی مورین اوسالیوان(همسر کارگردان) است که بازی تخت و بی احساسش در نقش همسری نگران باورپذیر نیست.

فیلم اقتباسی وفادارانه از رمانی نوشته کنت فیرینگ(از نویسندگان مجله تایمز در دهه 1940) است. کمپانی پارامونت یک سال بعد از انتشار کتاب، امتیاز ساخت آن را به جان فارو(گارگردان استرالیایی تبار) واگذار کرد.  فیلم به جز یک مورد به داستان اصلی وفادار است(در رمان داستان توسط اول شخص روایت می شود که در فیلم راوی حذف شده است) نویسنده فیلمنامه فیلم- لاتمر- از فیلمنامه نویسان مطرح هالیودی به شما نمی رود( بعدها در نوشتن مجموعه‌های موفقی چون پری میسن و کلمبو همکاری داشت)

بر اساس این رمان کمپانی پارامونت در سال 1987 نسخه دیگری به نام بن بست (هیچ راهی به خارج/ no way out)  به کارگردانی راجر دونالدسون تهیه کرد  که کوین کاستنر نقش فارل/استراد و جین هاکمن نقش برایس/جانتون را به عهده داشتند.

ساعت بزرگ هر چند در ژانر نوآر اثر شاخصی به شمار نمی رود و بیشتر یک اثر متوسط است اما ارزش یکبار دیدن را دارد.