(۱۴۰۰/۹/۸ صبح ۰۱:۲۶)رابرت نوشته شده:  

در پست های قبل به عرض رساندم که:

در بهمن ۱۳۷۴ با امید، انگیزه و اشتیاق فراوان، مشغول تحصیل در رشته تولید (گرایش برنامه سازی تلویزیونی) دانشکده صدا و سیما شدم.

پس از پایان تحصیلات، با عنوان رسمی کارگردان - و البته با شغل های متفاوت کارگردانی، تصویربرداری، تدوین و نویسندگی - در واحدهای مختلف معاونت های سیاسی، استان ها و سیما فعالیت کردم.

به طور خلاصه طی این سال ها در هر سه بخش اصلی تولید، تأمین و پخش برنامه تلویزیون تجربه کسب کردم و در شوراهای مختلف عضویت داشتم.

شورای طرح و برنامه اداره کل مهندسی و مدیریت پیام مرکز بودجه

شبکه سه سیما

نمایندگی پوشاک بچه­گانه غنچه در کرج

مرکز سیمای استان­ها

پخش سیمای البرز

مرکز سیمای استان­ها

اداره کل تأمین برنامه­های خارجی سیما

پخش شبکة جام جم

اداره کل تأمین برنامه­های خارجی سیما

اداره کل سیمای استان­ها

پخش اخبار سیما

واحد آموزش معاونت سیما

از همان روز اول که به صورت رسمی وارد کافه شدم، دوستان زیادی در پیام های خصوصی که ارسال می کردند، از آرشیو صدا و سیما می پرسیدند. حق داشتند؛ چون یکی از وجوه اشتراک ما در این کافه، علاقه وافر به گنجینه های ناب گدشته است. اما مضمون بیشتر پرسش ها:

- چرا بعضی فیلم ها و سریال ها دیگر پخش نمی شود؟

- گم شدن بعضی برنامه ها صحت دارد؟

- بعضی افراد توانایی خاصی برای دسترسی و بعضاً فروش برنامه های آرشیوی دارند؟

- ...

سر درِ ورودی آرشیو مرکزی در آن سال ها

راستش برای من غیر قابل باور بود که برنامه ها در آرشیو گم و گور شوند؛ بلکه معتقد بودم چنانکه مواد از حالتی به حالت دیگر درمی آیند، برنامه های آرشیوی از جایی به جای دیگر سر درمی آورند!

برای آنکه مطمئن شوم و پاسخ اشتباه ندهم، چندی پیش با یکی از دوستانم که اکنون بازنشسته شده و سال ها به صورت تخصصی در آرشیو فعالیت داشته، به طور مفصل گپ زدم. نتیجه آن قدر حیرت انگیز بود که کاخ باورهای خودم نیز فرو ریخت!

***

همان طور که در متن شماره ۶ ارسالیِ همین سرفصل (خاطرات سودازده من، تیرآهن در خبر) به طور مفصل توضیح داده ام، در زمان ورود من به سازمان صدا و سیما (اواخر سال ۱۳۷۴) فرمت غالب نوارهای تصویری*، یوماتیک بود. (قبل از یوماتیک، برای سالیان متمادی از نوارهای یک اینچ و دو اینچ استفاده می شد که در ایران به اتاق تجهیزات و ضبط و پخش این فیلم ها، امپکس Ampex می گفتند و هنوز هم می گویند! در واقع امپکس نام یکی از معروف ترین شرکت های تولید کننده نوارهای یک اینچ و دو اینچ بوده است.)

اندکی بعد نوارهای بتاکم sp و سپس بتاکم sx و بلافاصله بتاکم دیجیتال جای آن را گرفتند. تنها چند سال بعد نوارها و فرمت MXF به کار گرفته شدند و خلاصه سیر تغییر این نوارها مثل همه جای دنیا بسیار پر شتاب بوده و هست.

اینها را گفتم تا یادآوری کنم، قاعدتاً آرشیو سازمان صدا و سیما مجموعه ای از انواع این نوارها و حتی فیلم های ریورسال، ۸، ۱۶ و گاه ۳۵ میلی متری بوده است.

اما در سالیان اخیر برای به روزآوری این نوارها، طی چند مرحله اقدام به تبدیل آنها کرده اند. طبعاً نوارهای حجیم فضاهای بسیار بسیار زیادی را اشغال کرده و نگهداری از آنها شرایط خاص دما، نور، رطوبت و ... را می طلبد و اصل تبدیل انواع فرمت ها و نوارها عملی مطلوب و عقلانی بوده است.

فرمت در نظر گرفته شده، LTO بود.

یکی از مدل های ضبط LTO و نوارهای آن

برای آنکه تصوری از حجم دیتای ضبط شده بر روی نوارهای LTO داشته باشید، توضیح مختصری تقدیمتان می کنم:

LTO مخفف کلمات Linear Tape Open است و پیشینه تولید آن به سال ۲۰۰۰ میلادی باز می گردد. در حال حاضر، نسل هشتم آن، معروف به LTO-8 در ایران استفاده می شود. شما می توانید تا حجم ۳۰ ترابایت برنامه را به شکل دیتا با سرعت ۷۵۰ مگابایت بر ثانیه روی این نوارها (کارتریج) منتقل کنید! اندازه فیزیکی این نوارها از یک هارد اکسترنال یک ترابایتی نیز کوچکتر است و پیش بینی می شود نسل دوازدهم آنها قادر به نگهداری ۴۸۰ ترابایت اطلاعات بر روی یک کارتریج باشند!

در آرشیو صدا و سیما نیز از سال ها قبل کار تبدیل برنامه ها روی LTO و البته با حجم های متفاوت و کمتر از نوار کارتریج های فعلی آغاز شد...

نوار کارتریج نسل هشتم، تولید شرکت Quantum

اما گاه کار تبدیل برنامه ها توسط نیروهای متخصص و از آن مهم تر دلسوز که قدر این گنجینه ها را بدانند، انجام نشده است.  نتیجه اینکه در کمال ناباوری بسیاری از برنامه ها با سهل انگاری از بین رفته اند و دیگر نسخه ای از آنها موجود نیست. از یک سو، حضور مدیران ارشد ناکارآمد و غیر دلسوز و از دیگر سو، آزمون و خطایی نابخشودنی در تفاهم با شرکت های مختلف و ناآگاه با مسائل فنی نسل جدیدِ LTOها، دو عامل اصلی از بین رفتن بخشی از گنجینه های آرشیو طی دهه گذشته بوده اند!

اما این بی کفایتی دو ضربه مرگبار به آرشیو صدا و سیما وارد کرده است:

۱) همان طور که اشاره کردم، حجم قابل توجهی از برنامه ها در جریان تبدیل و یا حتی پس از آن، نگهداری نامطلوب کارتریج های LTO از بین رفت. (توجه داشته باشید، بر خلاف نوارهای یک اینچ، دو اینچ، یوماتیک، بتاکم و یا حتی نوارهای معمولی کاست و ویدئو که به مراقبت در شرایط استاندارد نور، دما و رطوبت نیاز دارند، نوارهای LTO با نوسانات جریان برق و ولتاژ، ضربه، Bad Sector و ... نیز معیوب و گاه به کل غیر قابل استفاده می شوند. پس تهیه نسخه های پشتیبانِ استاندارد و قوی امری اجتناب ناپذیر بوده که متأسفانه از همان ابتدا به شکل استاندارد انجام نشده است.)

۲) بعضی کارمندان و مدیران در این بلبشو فرصت را مناسب دیدند و اقدام به تهیه کپی از برنامه ها برای مصرف شخصی کردند! بسیاری از برنامه ها که از شبکه های ماهواره ای و فضاهای مجازی سر درمی آورند و با قیمت های گزاف به فروش می رسند، حاصل همین اتفاق و سوء مدیریت بوده اند.

در مجموع من مدیریت فوق العاده ضعیف و غیر تخصصی را عامل اصلی این فجایع می دانم.

-------------------------------------------

* آنچه در این متن آورده ام، درمورد انواع فرمت های تصویری بوده است؛ هر چند ظاهراً اصل قضیه درمورد برنامه های شنیداری (صوتی) نیز مصداق دارد.