همیشه اطلاع از شرح و حال دوبلورها برای دوستداران دوبله جذاب بوده ولی متاسفانه به غیر از دوبلورهای مطرح و تراز اول که شناخته شده هستند، از برخی دوبلورهای قدیمی حتی اطلاعات دقیق اولیه و یا عکس و تصوری از آنها هم موجود نیست. صداهایی که بیشتر "نقش مکمل گو" بودند ولی بخشی از جذابیت دوبله های قدیمی در هنر گویندگی های آنهاست. در اینجا یادی می کنیم از زوج هنرمند و خوشنام دوبله ایران زنده یاد فرشید فرزان و خانم معصومه فرخنده مآل .
تاریخ دقیق تولد شادروان فرشید فرزان (با نام اصلی عزیزالله باقری) 29 اردیبهشت 1323 است (که به اشتباه در ماهنامه فیلم و در سایت سینما سوره 1318 قید شده.)
فرشید فرزان دوبله را از سال 1339 آغاز کرد و در سال 1345 بازيگری را با نقش اصلی فيلم عصيان به كارگرداني ساموئل خاچيكيان شروع کرد و به پیشنهاد مرحوم خاچیکیان نام هنری "فرشید فرزان" را انتخاب کردند و حدودا در ده فیلم نقش آفرینی کرد (به اضافه کارگردانی و تهیه فیلم رعد و برق 1350) بر خلاف چهره و فیزیک مناسب و اصطلاحا سینمایی، با صدای خشن، جدی و با صلابتی که داشت بسیاری از نقش های مکمل و بدمن های تاریخ سینما را ماندگار کرد. از جمله صداهای ماندگاری بود که به تناسب نقش ها در فیلم های مختلف، قدرت و تسلط گویندگی در لحن ها و تیپ های مختلف را داشت و برای همین با آنکه در آن زمان دوبلور پرکاری هم بوده، هنوز هم برای علاقمندان دوبله، صدایش تازگی دارد و به اصطلاح کلیشه ای نشده. از کارهای شاخص ایشان می توان از دوبله درخشانش به جای ویکتور ماتیور در دوبله دوم سامسون و دلیله، یاد کرد که صدای مردانه اش بسیار با چهره و فیزیک تنومند ماتیور همخوانی داشت (در کنار گویندگی بی نظیر رفعت هاشم پور که بهترین انتخاب برای شخصیت هدی لامار در این فیلم بود).
سامسون و دلیله شاید از معدود گویندگی های فرشید فرزان در یک نقش اصلی باشد که از او به یادگار مانده.
زنده یاد فرشید فرزان در چند فیلم هم به جای بدمن معروف سینمای کلاسیک، جک پالانس گویندگی کرده.
حقیقتاً ستاره دوبله نقش های خشن در آثار سام پکین پا بود؛ صدایی که با فیزیک و شخصیت های ایفا شده این بازیگران پیوند خورده :
رابرت رایان ( این گروه خشن ) ریچارد وان ( سگهای پوشالی ) رابرت وبر ( سر آلفردو گارسیا را برایم بیاور! ) بن جانسون ( این فرار مرگبار ) کریس کریستفرسون ( پت گارت و بیلی دکید )
به خصوص در دوبله ارزشمند این گروه خشن (به مدیریت ابوالحسن تهامی) که گویندگی فرشید فرزان همراه با شادروان ایرج ناظریان، جواد (مازیار) بازیاران، زنده یاد عزت الله مقبلی و ... تریکب ماندگاری از صدای شخصیت های مردانه فیلم به وجود آوردند.
با نگاهی به دایره المعارف دوبله کافه، از دیگر دوبله های فرشید فرزان به این موارد می توان اشاره کرد:
جرج کندی ( دوازده مرد خبیث / فرودگاه – دوبله دوم / تاندربولت و لایت فوت / پرواز فونیکس – دوبله دوم / کنکورد: فرودگاه 79 )
آنتونی کوآیل ( عقاب ها فرود آمدند – دوبله دوم / فاجعه 2000 )
تلی ساوالاس ( وحشی های جوان ) بن جانسون ( دزدان قطار )
مارتین بالسام ( بزرگ مرد کوچک ) گاستون موشین ( عمر مختار )
جیمز کابرن ( گلوله را گاز بگیر ) جولیانو جما ( وانتد – دوبله دوم )
ترور هاوارد ( جدال طولانی ) کلیون لیتل ( زین های شعله ور )
ریچارد آتن بارو ( دانه های شن ) جیم براون ( ایستگاه قطبی زبرا )
آخیم توپول ( به خاطر چشمان تو ) دانا اندروز ( ناظران بی گناه – دوبله دوم )
هری اندروز ( موبی دیک ) توماس گومز ( بندباز - دوبله دوم )
ایو گارانی ( فراری عصیانگر ) کلود آکینز ( چاه شماره 3 ) ژان روشفوره ( دستهای آلوده ) و ...
مرحوم فرشید فرزان حتی در دوبله نقش های فرعی تر هم خوش می درخشید و از دسته دوبلورهایی بود که بدون در نظر گرفتن طول و عرض نقش یا میزان شهرت بازیگر، با تمام وجود کار می کرد؛ مثل نقش گویی در فیلم هنگ جانبازان و نمونه های بسیاری از این قبیل.
در سینمای ایران هم دوبلور ثابت علی آزاد بود و در چند فیلم هم به جای امین امینی، جلال پیشوائیان و... . همچنین گویندگی تحسین برانگیزش به جای دو نقش متفاوت گرشا رئوفی و عنایت بخشی در فیلم گوزنها، نیز به یاد ماندنی ست. در همه فیلم هایی فرشید فرزان بازی کرده با صدای خودش دوبله شده اند البته به جز فیلم کشتی نوح (1347) که خسرو خسروشاهی به جایش گویندگی کرده است.
در کارتون خاطره انگیز میشکا و موشکا هم صدایش به جای خرس پدر شنیدیده می شد.
فرشید فرزان اواخر دهه شصت از ایران رفت و در زمستان سال 1385 به علت بیماری سرطان در آلمان دیده از جهان فروبست.
همسر فرشید فرزان، خانم معصومه فرخنده مآل هم متولد 1323 هستند و ایشان از سال 1344 همزمان با شروع به بازیگری در سینما کار دوبله را با گویندگی به جای خودشان شروع کردند . البته قبل از آن در رادیو کار گویندگی انجام می دادند و با نام هنری فرخنده در چند فیلم از جمله ( عصیان 1345 ، از جان گذشتگان 1346 ، سرسخت 1347 و رعد و برق 1350 ) بازی کرده اند. خانم فرخنده مآل در حال حاضر در شهر کلن آلمان زندگی می کنند که برای ایشان آرزوی سلامت و سعادت داریم. صدای بسیار زیبا و دلنشین ایشان را می توان در دوبله برخی از آثار شاخص سینما شنید که نمونه معروفش گویندگی به جای اُلیویا دوهاویلند در دوبله دوم بر باد رفته است که با گذشت سالها از دوبله ارزشمند این فیلم، دیگر به سختی بتوان شخصیت مهربان و پری وار ملانی همیلتون را با صدای دیگری جزء صدای ظریف و آرام معصومه فرخنده مآل تصور کرد. واقاً جای تأسف است که از صدای هنرمندانه او آنطور که باید در تاریخ دوبلاژ استفاده نشده و تا حدودی مهجور مانده. از دیگر دوبله های بانو معصومه فرخنده مآل می توان به این آثار اشاره کرد:
ریتا هیورث ( خون و شن / آنها به کوردورا آمدند – دوبله دوم )
فی دانا وی ( ماجرای توماس کراون – دوبله دوم )
جرالدین چاپلین ( بوفالوبیل و سرخپوستان - دوبله اول )
دایان سیلنتو ( مرد ) جین سیبرگ ( فرودگاه – دوبله دوم )
روت رومن ( بیگانگان در ترن ) ویرجینیا مایو ( تولد یک آواز )
کندیس برگن ( گلوله را گاز بگیر ) جووآن فلیت ( شرق بهشت )
ایزلا وگا ( سر آلفردو گارسیا را برایم بیاور! ) هیلگارد نف ( برفهای کلیمانجارو )
کارول بوکه ( به خاطر چشمان تو ) سوزانا یورک ( گریزگاه )
جون اوبراین ( کومانچروها - دوبله دوم ) استفانی پاورز ( جدال در شهر )
ویکتوریا شاو ( آلواز کلی ) سیلویا کریستل ( کنکورد: فرودگاه 79 )
محبوبه بیات ( آفتاب نشین ها ) ثریا حکمت ( گردباد ) و ...
زنده یاد فرشید فرزان و معصومه فرخنده مآل در دوبله بسیاری از فیلم هایی که توسط شادروان ایرج ناظریان در اواسط دهه پنجاه دوبله می شد، حضور داشتند.
همچنین آقای داود باقری ( برادر مرحوم فرشید فرزان ) متولد دوازده خرداد 1330 می باشد و شروع به کار دوبله ایشان هم سال 1347 است که بیشتر گوینده نقش های فرعی مختلف هستند و در سریال های هزاردستان و روزی روزگاری تیپ های منفی را می گفتند و در عرصه سینما و تلویزیون نیز فعالیت دارند.
پی نوشت: با تشکر و سپاس فراوان از جناب آقای پیمان باقری گرامی و ارجمند (فرزند آقای داود باقری) بابت اطلاعاتی که در اختیار بنده قرار دادند.